ΝΙΩΘΕΙΣ ΑΣΧΗΜΑ ΠΟΥ ΝΙΩΘΕΙΣ ΚΑΛΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΠΟΥ ΠΗΡΕΣ;

Υπάρχει λόγος που δεν κρίνουμε όσα κάνουμε εμείς οι ίδιοι όπως τα κρίνουμε όταν τα κάνουν άλλοι. Παίζει ρόλο και στην εκδίκηση.

Αν αρχίσω τώρα να αναφέρω τις φράσεις σχετικές με την εκδίκηση που περνούν από δεκαετία σε δεκαετία και από αιώνα σε αιώνα, θα τελειώσω μάλλον αύριο τέτοια ώρα. Για να υπάρχουν διαχρονικά, σημαίνει πως έχουν κάποια βάση.

Μια από τις πιο χαρακτηριστικές αναφέρει πως η εκδίκηση είναι γλυκιά. Μελέτες, βέβαια, τείνουν να διαφωνήσουν. Ενώ πολλοί θα πούμε ένα «μην σπαταλιέσαι» σε κάποιον που μας ενημερώνει πως ετοιμάζει το πιάτο της εκδίκησης (που είθισται να σερβίρεται κρύο), ωστόσο απολαμβάνουμε να ακούμε τη διήγηση της εκδίκησης που εκτελέστηκε.

Η ομάδα της Δρ Karolina Dyduch-Hazar, ερευνήτριας υποκινητικής και συναισθηματικής ψυχολογίας στο Julius-Maximilians-University of Würzburg, και του Δρ Mario Gollwitzer, καθηγητή κοινωνικής ψυχολογίας στο Ludwig-Maximilians-Universität München, ανέλαβε να εξετάσει εάν είναι η πράξη της εκδίκησης καθαυτή που καταδικάζουν ηθικά οι άνθρωποι, ή η χαρά που μπορεί να βιώνει αυτός που εκδικείται. Με άλλα λόγια, δεν μας αρέσει η εκδίκηση ως πράξη, ή δεν μας αρέσει να βλέπουμε κάποιον να απολαμβάνει ότι πήρε εκδίκηση;

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Οι ερευνητές διενήργησαν σειρά τεσσάρων εργασιών: τρεις με προσεκτικά επιλεγμένες ομάδες προπτυχιακών φοιτητών από την Πολωνία και μία με παρόμοια διαμορφωμένη επιλογή Αμερικανών ενηλίκων. Στη δημοσίευσή της στο επιστημονικό περιοδικό Social Psychological Bulletin, η ομάδα επιβεβαίωσε ότι, αν και οι άνθρωποι που εκδικούνται μπορεί να επιδοκιμάζονται, εν τέλει καταδικάζονται ηθικά σε σύγκριση με ανθρώπους που επέλεξαν να μην εκδικηθούν.

Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι εκδικητές που δείχνουν ικανοποίηση θεωρούνται πιο ικανοί, ενώ εκείνοι που εκφράζουν ευχαρίστηση θεωρούνται ανήθικοι. Επιβεβαιώθηκε ότι, μολονότι οι άνθρωποι που εκδικούνται μπορεί να «επικυρώνονται», είναι ηθικά καταδικασμένοι σε σύγκριση με ανθρώπους που επέλεξαν να μην εκδικηθούν.

Περιέργως, όταν οι συμμετέχοντες στην έρευνα έφτασαν να αξιολογήσουν υποθετικές καταστάσεις όπου οι εκδικητές έδειξαν ικανοποίηση για την πράξη τους, τους απέδωσαν χαρακτηριστικά όπως μεγαλύτερη ικανότητα, αυτοπεποίθηση και αποτελεσματικότητα, σε σύγκριση με φανταστικούς ανθρώπους που ένιωθαν άσχημα που εκδικήθηκαν ή που δεν εκδικήθηκαν καθόλου.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΟΠΤΙΚΕΣ ΠΑΙΖΟΥΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΟ ΠΩΣ ΚΡΙΝΕΤΑΙ ΗΘΙΚΑ Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ.

Οι επιστήμονες εξήγησαν ότι η εκδίκηση και η ικανοποίηση που ακολουθεί αντιμετωπίζονται ως απόδειξη ότι ο εκδικητής είναι ικανός να υλοποιήσει έναν στόχο. Σε επίπεδο όμως φανταστικής εκδίκησης, ο εκδικητής που βίωσε ευχαρίστηση χαρακτηρίστηκε ως ιδιαιτέρως ανήθικος.

Με απλά λόγια, τα άτομα θεωρούν τον εαυτό τους λιγότερο ηθικό όταν τον φαντάζονται ως εκδικητή, παρά όταν βλέπουν ως εκδικητές τους άλλους.

Όπως σημειώνεται στη δημοσίευση, «το να αισθάνεσαι ευχαρίστηση μετά την εκδίκηση μπορεί να δείχνει ότι το αρχικό κίνητρο δεν ήταν να δώσεις στον δράστη ένα ηθικό μάθημα, αλλά να νιώσεις εσύ καλά. Το κίνητρο, λοιπόν, έχει στο επίκεντρο τον εαυτό σου και είναι ηθικά αμφισβητήσιμο».

Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου

Υπήρχαν αξιοσημείωτες διαφορές και μεταξύ των ίδιων σεναρίων στα οποία οι συμμετέχοντες ήταν στη θέση των εκδικητών ή απλών παρατηρητών. Όταν φαντάστηκαν ότι εκδικούνταν, αντιλήφθηκαν τον εαυτό τους ως λιγότερο ηθικό από ό,τι ένας ομόλογός τους που έκανε το ίδιο πράγμα. Δηλαδή, ο άλλος άνθρωπος που έπαιρνε εκδίκηση τους φαινόταν ως πιο ικανός.

Κατά τους ερευνητές, τα ευρήματα αυτά έρχονται σε αντίθεση με προηγούμενα επιστημονικά στοιχεία ότι όταν κρίνουμε άλλους ανθρώπους αξιολογούμε τις ενέργειές τους από ηθικής άποψης, ενώ οι αυτοδικίες σχετίζονται με την ικανότητα.

Μεταξύ των πολλών και ενδιαφερόντων που παρατήρησαν οι ερευνητές ήταν η εντύπωση ότι το πώς νιώθουμε με κάτι που μάς έχουν κάνει (καλά ή άσχημα) δεν επηρεάζει τις πιθανότητες εκδίκησης.

Κατά μέσο όρο, οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι δεν θα εκδικούνταν, με τον φόβο της καταδίκης να μην παίζει ρόλο σε αυτήν την απόφαση.

Η μελέτη, τέλος, υποδηλώνει ότι οι πολιτισμικοί παράγοντες και οι προσωπικές οπτικές παίζουν σημαντικό ρόλο στο πώς κρίνεται ηθικά η εκδίκηση.