ΜΑΡΙΟΣ ΜΑΖΑΡΗΣ: «ΟΙ ΤΩΡΙΝΕΣ ΓΕΝΙΕΣ ΕΧΑΣΑΝ ΤΟ ΟΡΙΟ ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΤΟ ΕΙΧΑΝ ΘΕΣΕΙ ΠΟΛΥ ΑΥΣΤΗΡΑ»

Ο δάσκαλος, συγγραφέας και δημόσιος ομιλητής Μάριος Μάζαρης μιλά στο OW για όσα γίνονται λάθος στο σπίτι και το σχολείο, οδηγώντας τα παιδιά σε ακραίες συμπεριφορές και περιστατικά βίας.

Ο επίσημος τίτλος του είναι δάσκαλος, όμως ο Μάριος Μάζαρης είναι πολλά περισσότερα, όχι μόνο σε επαγγελματικό μα και σε κοινωνικό επίπεδο. Είναι συγγραφέας εξαιρετικά επιτυχημένων παιδικών βιβλίων (πρόσφατα κυκλοφόρησε το πολύ τρυφερό «Κλειδί των Χριστουγέννων» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο), είναι αεικίνητος public speaker (είχαμε την τύχη να τον απολαύσουμε στο φετινό TEDxAthens) και εν πολλοίς public figure με εκατοντάδες χιλιάδες followers στα social media.

Τον σημαντικότερο ρόλο του, βέβαια, απολαμβάνουν οι μαθητές του στο δημόσιο Δημοτικό σχολείο όπου διδάσκει, καθώς πέρα από εκπαιδευτικός είναι και ένας σπουδαίος μέντορας που με κάθε ευκαιρία φροντίζει μέσα από παιχνίδι και διασκεδαστικές δράσεις να εμποτίζει τα μυαλουδάκια τους με τις αξίες που έχει ανάγκη η κοινωνία σήμερα (αλληλεγγύη, αποδοχή, νοιάξιμο) και να μπολιάζει τις καρδιές τους με αγάπη. Με λίγα λόγια, είναι ο δάσκαλος που οι περισσότεροι από εμάς θα ονειρευόμασταν να βρεθεί κάποτε στον δρόμο του παιδιού μας.

Και είναι από αυτούς τους ανθρώπους που έχει νόημα να ακούμε και να συμβουλευόμαστε αν θέλουμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει στο μυαλό των σημερινών παιδιών, τι ανάγκες έχουν, γιατί καταφεύγουν στη βία, καθώς και τι ρόλο παίζουν γονείς και εκπαιδευτικοί στον τρόπο που διαμορφώνεται η επόμενη γενιά πολιτών.

Ο Μάριος Μάζαρης στο TEDxAthens 2024 TEDxAthens 2024

Μάριος Μάζαρης: «Δεν ήμουν πάντα χαμογελαστός, μάλλον φοβισμένος, ήσυχος, σχεδόν αόρατο παιδί»

– Είστε ένας δάσκαλος πρότυπο, με απύθμενη αγάπη για τη δουλειά σας και για τα παιδιά. Ήσασταν πάντα ένα τόσο θετικό, χαμογελαστό παιδί; Θέλατε ανέκαθεν να γίνετε εκπαιδευτικός;

Καταρχάς να ξεκινήσω λέγοντας ότι όλοι είμαστε πρότυπα, όλοι έχουμε γύρω μας κύκλους ανθρώπων που μας παρατηρούν, που παίρνουν παραδείγματα ή αντιπαραδείγματα από μας, ασχέτως αν μας το ομολογούν ή όχι. Το θέμα είναι όλοι να σκεφτόμαστε ότι έχουμε μάτια και αφτιά στραμμένα πάνω μας, και μια μεγάλη ευκαιρία να μεταδώσουμε τις καλές μας συνήθειες, τις όμορφες πλευρές του εαυτού μας. Προσωπικά, δεν μπορώ να μιλήσω για μένα. Δεν ήμουν πάντα χαμογελαστός, μάλλον φοβισμένος, ήσυχος, σχεδόν αόρατο παιδί, που μεγαλώνοντας ήθελα να βοηθήσω άλλα παιδιά να μην είναι, επομένως να ακολουθώ πρακτικές που θα βοηθούν τα παιδιά να αναγνωρίσουν το συναίσθημά τους, να χτίσουν αυτοπεποίθηση και να μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους. Δεν το καταφέρνω πάντα, αλλά είναι ο στόχος μου πάντα και προσπαθώ.

– Πώς διατηρείτε την θετική σας ενέργεια στο στείρο περιβάλλον της δημόσιας εκπαίδευσης; Τι σας δίνει δύναμη;

Όλα αυτά που υπογραμμίζουν πόσο ανάγκη έχει η κοινωνία το να προσπαθήσουμε να μην καταρρεύσουμε. Γιατί είναι πολύ εύκολο να καταρρεύσεις, όταν η κρατική στήριξη είναι αστεία και νιώθεις ότι το σχολείο βάλλεται από παντού. Από την άλλη, μπορείς μέσα σε αυτή τη συνθήκη, μέσα στον δικό σου μικρόκοσμο της τάξης να φτιάξεις μια συνθήκη καταφυγίου, ομάδας, αγάπης και σύνδεσης, που βλέπεις πόσο ανάγκη έχουν τα μέλη της να έρθουν κοντά. Τότε είναι που γίνεται ακόμα πιο σημαντική η τάξη, μέσα στην αταξία, η σύνδεση μέσα στην ασύνδετη εποχή, η αγάπη μέσα στην καχυποψία. Τα ίδια τα παιδιά όταν τα περιβάλλεις με νοιάξιμο και ουσιαστικό ενδιαφέρον για να τα δεις, συσπειρώνονται τόσο μεταξύ τους, στοχεύουν τόσο πολύ και τα ίδια στο φως, στην ομορφιά, στο χαμόγελο, που δεν μπορεί να μη στο μεταδώσουν, δεν γίνεται να μην πεισμώνεις για να το προστατεύσεις ή να δώσεις πολλά ερεθίσματα να υπάρξει.

– Είστε εκπαιδευτικός της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπου τα περιστατικά βίας ίσως δεν είναι τόσο συχνά ή τόσο άγρια όσο στα Γυμνάσια και τα Λύκεια. Από την εμπειρία σας μπορείτε να διακρίνετε από πού πηγάζουν;

Όλα τα παιδιά έχουν μια έμφυτη καλοσύνη και μια έμφυτη ανάγκη να ακούσουν τους μεγαλύτερους και να τους πιστέψουν, να τους καθοδηγήσουν. Αυτό που σήμερα λείπει όλο και πιο πολύ είναι οι μεγάλοι που καθοδηγούν. Ζούμε την εποχή που τα παιδιά ζουν την παιδική τους ηλικία σε κέντρα μελέτης, δραστηριοτήτων, γλωσσών, από το πρωί μέχρι το βράδυ, 4 και 5 και 6 μέρες την εβδομάδα, και λείπει η σύνδεση με τους γονείς, λείπει η καθοδήγηση. Μαθαίνουν πάρα πολλές πληροφορίες, γνώσεις που ενδεχομένως τα ενδιαφέρουν ή θα ξεχάσουν λίγο μετά, αλλά δεν βιώνουν κοινωνικά πρότυπα, συμπεριφορές, καθοδήγηση, δεν βιώνουν σύνδεση με τους γονείς και χρόνο να μάθουν τη σκέψη, το συναίσθημά τους, να επεξεργαστούν όσα βρίσκονται μέσα τους. Πολλά από αυτά θα μετουσιωθούν σε οργή, σε θυμό για τους άλλους, γιατί δεν τους έχουμε μάθει να νοιάζονται. Τους έχουμε δώσει πολλά υλικά αγαθά και μαθησιακά εφόδια, αλλά αυτά δεν είναι συναίσθημα, είναι βιογραφικό εργασίας.

Μάριος Μάζαρης: «Η διαπαιδαγώγηση γίνεται και από το σπίτι και από το σχολείο»

– Πώς γίνεται να είμαστε γονείς-ελικόπτερα και την ίδια ώρα τόσο μακριά από όσα συμβαίνουν πραγματικά στα παιδιά μας;

Στην ουσία, νιώθω ότι δεν ακούμε το παιδί το ίδιο. Μιλάμε χωρίς να ξέρουμε τι νιώθει, τι πιστεύει. Προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα απολύτως ελεγχόμενο πλαίσιο για να νιώθουμε ότι έχουμε τον έλεγχο, ενώ στην ουσία απλώς προσπαθούμε να ξεπληρώσουμε τις τύψεις ή δικά μας άγχη, χωρίς να έχουμε αφιερώσει χρόνο να σκάψουμε μέσα στην ψυχή του παιδιού ή στη δόμηση της σχέσης μας. Οι χρόνοι έτσι κι αλλιώς είναι λίγοι, οι περισσότεροι γονείς δουλεύουν πολλές ώρες και οι διαθέσιμες είναι τόσο λίγες και φτωχές σε ενέργεια, που θέλουμε απλώς όλα να είναι τακτοποιημένα και τίποτα να μη φαίνεται παράταιρο. Έχουμε όμως βάλει απλώς τη σκόνη κάτω από το χαλί για να μην τη βλέπουμε.

– Παρακολουθώντας τις συναντήσεις γονέων στο Γυμνάσιο της κόρης μου βλέπω γονείς που ζητούν από το σχολείο να βάλει όρια στα παιδιά τους (στον τρόπο που ντύνονται, στη χρήση του κινητού) και εκπαιδευτικούς που εγκαλούν τους γονείς ότι έχουν αφήσει τα παιδιά τους χωρίς όρια. Τελικά, αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι κανείς δεν φροντίζει να καθοδηγήσει τους σημερινούς έφηβους, σα να φοβούνται όλοι να αναλάβουν την ευθύνη ή να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της εφηβείας. Ποια είναι η δική σας γνώμη;

Ζούμε ακριβώς αυτό, μια μετατόπιση ευθυνών και μια σύγχυση, όπου όλοι έχουν δίκιο. Οι γονείς, που αδυνατούν να βάλουν όρια, είτε γιατί φοβούνται, είτε γιατί δεν θέλουν, είτε γιατί εργάζονται. Οι εκπαιδευτικοί, που αδυνατούν γιατί αυτό σημαίνει ότι μετατοπίζεται το έργο τους. Σίγουρα χαμένοι είναι οι νεότεροι άνθρωποι, τα παιδιά που ήρθαν σε έναν κόσμο όπου όλοι γύρω τους έχουν πολλές δουλειές για να ασχοληθούν μαζί τους.

Η διαπαιδαγώγηση γίνεται και από το σπίτι και από το σχολείο. Αλίμονο όμως αν δεν έχει σπείρει το σπίτι αξίες, πρότυπα και συμπεριφορές στο παιδί. Θα μεγαλώσει άναρχα και χωρίς όρια σε έναν κόσμο όπου δεν θα νιώθει ασφαλές. Γιατί τα όρια είναι ασφάλεια. Ο δάσκαλος θα προσπαθήσει να συμπληρώσει, να σπείρει κι αυτός, αλλά η συνθήκη με 20-25 παιδιά στην τάξη είναι πολύ διαφορετική από το 1-2 στο σπίτι, και οι ισορροπίες διαφορετικές. Σε όλα αυτά βάζουμε και την ύλη, με τους γονείς να κατηγορούν το σχολείο ότι δεν προσπαθεί αρκετά και «χρειάζεται να γράψω το παιδί φροντιστήριο, αφού στο σχολείο δεν κάνουν τίποτα».

– Τι ευθύνη έχει το κράτος για το γεγονός ότι ορισμένοι εκπαιδευτικοί σήμερα δείχνουν να σφυρίζουν αδιάφορα στα περιστατικά βίας, ακόμα κι αν συμβαίνουν στο σχολικό περιβάλλον;

Το κράτος έχει πάντα τη μεγαλύτερη ευθύνη. Τόσο σε πλαίσιο στήριξης γονέων, κάτι που λείπει από τη χώρα μας, όσο και στη στήριξη εκπαιδευτών. Πολλοί εκπαιδευτικοί νιώθουν σάκοι του μποξ για μια κοινωνία που ψάχνει κάπου να αποδώσει ευθύνες. Ναι, μπορεί να σφυρίζουν ή να φαίνεται ότι σφυρίζουν, αλλά σε μεγάλο ποσοστό νιώθουν αβοήθητοι κι οι ίδιοι, δεν έχουν εργαλεία να βοηθήσουν σε περιστατικά βίας ή υπάρχουν πολλές αγκυλώσεις που όταν προσπάθησαν να βοηθήσουν είδαν τοίχο, άρνηση και απογοητεύτηκαν ή πίστεψαν ότι δεν έχει νόημα, δεν αλλάζει κάτι. Το να υπάρξει ελπίδα, λοιπόν, είναι πρωτίστως υπόθεση πολιτική και θεσμική.

Μάριος Μάζαρης: «Η σύνδεση στο τέλος πάντα νικάει»

– Τι ρόλο παίζουν σε όλα αυτά τα μέσα ενημέρωσης; Μήπως οι έφηβοι είναι περισσότερο καλόψυχοι παρά βίαιοι, και είναι η υπερπροβολή όλης αυτής της βίας που τους κάνει να την αναπαράγουν;

Είναι αυτό που είπα παραπάνω, όταν τα παιδιά πλαισιωθούν από όρια, από καθοδήγηση, από πρότυπα, ανθίζουν και βρίσκουν μέσα τους όλα τα όμορφα στοιχεία που βοηθούν και τα ίδια και την κοινωνία. Δεν είναι εύκολο όμως να τα βρεις αυτά γύρω σου, όχι γιατί δεν υπάρχουν, αλλά γιατί γίνεται υπερπροβολή του άσχημου. Υπάρχει εκπομπή στην τηλεόραση για το βιβλίο; Τον κινηματογράφο; Τις τέχνες, τη γονεϊκότητα, τα παιδιά, τις καλές ειδήσεις; Μόνο αποσπασματικά αν πετύχεις κάπου κάτι. Δεν πουλάει το όμορφο και το φυσιολογικό. Επομένως, δεν θα γίνει πρότυπο. Τα σοσιαλ μίντια έχουν σε ένα βαθμό καλύψει ένα μέρος της ανάγκης, αλλά κι εκεί όχι συστηματικά. Όλοι έχουν μια ευθύνη στο τι κοινωνία θέλουμε ή παρουσιάζουμε, γιατί συμβαίνουν τόσο όμορφα πράγματα εκεί έξω και εδώ μέσα που δεν παίρνουμε είδηση.

– Έχει ελπίδα ο Μάριος Μάζαρης για την επόμενη γενιά, που θα δημιουργήσει την επόμενη κοινωνία; Βλέπετε να αλλάζει κάτι προς το καλύτερο;

Έχω ελπίδα ότι θα προσπαθήσει. Όπως βλέπω ότι πολλά άσχημα του παρελθόντος με τον καιρό εξαφανίζονται, είναι πιο έντονα τα κινήματα υπεράσπισης αδύναμων ανθρώπων, κινητοποιήσεις, ομάδες αλληλεγγύης, είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα σήμερα απ’ ό,τι ήταν 20 χρόνια πριν. Κάποια πράγματα όμως αργούν πολύ, γιατί δεν γίνονται συντονισμένα και γιατί μαζί με το φως πάει μπροστά και το σκοτάδι, και η άγνοια, και η σύγχυση, και η ανημπόρια. Οι τωρινές γενιές έχουν χάσει το όριο, γιατί οι προηγούμενες το είχαν πολύ αυστηρά θέσει, είναι το challenge των επόμενων να βρουν την ισορροπία. Και μπορεί η ενσυναίσθηση και η ενδυνάμωση να φαίνονται λέξεις καραμέλα, τώρα όμως είναι που χτίζονται τα βιώματα που σε λίγα χρόνια θα είναι τα πρότυπα για να τις εφαρμόζουμε. Η σύνδεση στο τέλος πάντα νικάει.