ΡΕΝΙΑ ΛΟΥΙΖΙΔΟΥ: «ΒΡΙΣΚΩ ΠΙΟ ΕΥΚΟΛΟ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΜΟΥ»

Στα 58 της χρόνια, η Ρένια Λουιζίδου δίνει μαθήματα ψυχικής ισορροπίας: απολαμβάνει την εσωτερική ζωή της και αρνείται να βιώσει αγωνία για την εξωτερική της εικόνα.

Ομολογώ πως όταν ξεκινήσαμε με την κολλητή μου να πάμε πέρσι με τις μαμάδες στο θεατρικό «Sexy Laundry», οι προσδοκίες μας δεν ήταν υψηλές: Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από ένα ζευγάρι 50ρηδων που, ύστερα από 25 χρόνια γάμου και τρία παιδιά, προσπαθούν να σώσουν τη σχέση τους στο δωμάτιο ενός πολυτελούς ξενοδοχείου, με ένα εγχειρίδιο του σεξ ανά χείρας. Εντελώς κλισέ, σκέφτηκα, αλλά αφού πρωταγωνιστούν η Ρένια Λουιζίδου και ο Σπύρος Παπαδόπουλος ήταν εξασφαλισμένες τουλάχιστον οι καλές ερμηνείες. Η έξοδος, εξάλλου, είχε στόχο να ευχαριστήσει τις μαμάδες μας.

Μισή ώρα μετά την έναρξη της παράστασης, η ανάσα μας είχε κοπεί από τα γέλια, τα μάτια μας δεν έβλεπαν από τα δάκρυα και δεν μας έφταναν τα χαρτομάντηλα για να σκουπιστούμε. Μπορεί να ήμασταν κατά πολύ νεότερες από το ζευγάρι επί σκηνής (και οι μαμάδες μας πολύ μεγαλύτερες), όμως η ταύτιση που νιώσαμε και το νευρικό γέλιο που μας είχε πιάσει αναγνωρίζοντας τα… χάλια μας, ήταν κάτι πρωτοφανές. Πολύ σύντομα όλο το θέατρο γελούσε δυνατά, με κακαρίσματα και κραυγές που αναπόφευκτα προκαλούσαν ακόμα περισσότερο γέλιο. Αν δεν είναι αυτό επιτυχημένη κωμωδία, τότε τι είναι;

«Είναι η πολύ βαθιά κατανόηση με την οποία η συγγραφέας, η Καναδή Μισέλ Ριμλ, μοιάζει να έχει διαχειριστεί το ζήτημα των ανθρώπινων σχέσεων και από τις δύο πλευρές, τόσο την ανδρική όσο και τη γυναικεία», μου είπε η Ρένια Λουιζίδου όταν της περιέγραψα τα παραπάνω πριν από μερικές ημέρες, που τη συνάντησα στο καμαρίνι της στο θέατρο Κάππα. Λίγο μιλήσαμε για το έργο – είναι ο 4ος χρόνος που παίζεται, με αμείωτη προσέλευση, και αυτό τα λέει όλα. Περισσότερο είπαμε για την ίδια, για το πού βρίσκεται σωματικά και ψυχικά στα 58 της χρόνια, τι θέση έχει πλέον στη ζωή της η δουλειά, πόσο δύσκολα πέρασε από την κλιμακτήριο στην εμμηνόπαυση και γιατί δεν ένιωσε ποτέ επιτακτική την ανάγκη να κάνει ψυχοθεραπεία.

Ρένια Λουιζίδου: «Ό,τι κι αν κάνεις, η φθορά από τον χρόνο στη σχέση είναι αναπόφευκτη»

Η Ρένια Λουιζίδου με τον Σπύρο Παπαδόπουλου Κοσμάς Κουμιανός

– Πού οφείλεται η μεγάλη επιτυχία του Sexy Laundry;

Τη διαφορά κάνει σίγουρα το έξυπνο και τρυφερό κείμενο της Ριμλ, που δεν είναι ούτε φαλλοκρατικό, μα ούτε ένα φεμινιστικό μανιφέστο. Είναι αυτό που είμαστε: Ο άντρας και η γυναίκα σήμερα, μέσα στο συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο που ζούμε.

Από εκεί και πέρα, είμαστε κι εγώ με τον Σπύρο Παπαδόπουλο: δύο άνθρωποι όλοι κι όλοι πάνω στη σκηνή, ένα πολύ μεγάλο στοίχημα. Είναι μια ζαριά που δεν ξέρεις πώς θα κάτσει. Αν θα συντονιστούν οι χημείες. Δεν μπορείς να παίζεις ένα ντουέτο επί μιάμιση ώρα σε καταιγιστικό ρυθμό αν δεν δένεις με τον άλλο, αν δεν παράγεις χημεία, αν δεν ταιριάζουν οι ρυθμοί, οι ενέργειες, η αντίληψη του αστείου που έχει καθένας. Σ’ αυτό νομίζω ευτυχήσαμε με τον Σπύρο, ίσως και γιατί γνωριζόμαστε πάρα πολύ καιρό.

– Γιατί είναι τόσο δύσκολο να ανέβει μια καλή κωμωδία;

Είναι ένα πολύ βασανισμένο είδος η κωμωδία, που θεωρείται εύκολο ενώ είναι πάρα πολύ δύσκολο, γιατί, σε αντίθεση με το δράμα, δεν μπορεί να βοηθηθεί από τα γύρω-γύρω, από ατμόσφαιρες, μουσικές, φωτισμούς. Είναι γυμνός ο ηθοποιός και το κείμενο.

Στην κωμωδία, επίσης, έχει μεγάλη σημασία η προσωπικότητα του ατόμου που παίζει τον ρόλο, δηλαδή ο προσωπικός τρόπος που έχει καθένας να προσεγγίζει αυτό που θεωρεί αστείο.

Για εμένα, πάντως, η κωμωδία είναι και κάτι τρομερά κοπιαστικό: μετά την παράσταση είμαι πτώμα. Ενώ όταν παίζω δράμα είμαι ξαλαφρωμένη. Στην κωμωδία, η ένταση που βάζεις είναι τεράστια, ο ρυθμός είναι γρήγορος, δεν παίρνεις ανάσα, έχει μεγάλο σωματικό κόπο, μια σχεδόν αθλητική απαίτηση.

– Παρακολουθώντας το κείμενο δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ: Είναι τόσο προβλέψιμες και στερεοτυπικές οι σχέσεις των ζευγαριών; Και, τελικά, είναι η αγάπη αυτό που τις κρατά στον χρόνο ή το κοινωνικό στερεότυπο;

Στο δεύτερο μπορώ να απαντήσω πιο εύκολα: Είναι η αγάπη, αλλιώς η σχέση δεν κρατάει. Μόνο η αγάπη μπορεί να σώσει τη φθορά από τον χρόνο που περνάει, τη συνήθεια που θαμπώνει, που παίρνει τη γυαλάδα από τα πράγματα.

Το έργο επίτηδες εστιάζει σε ένα ζευγάρι που δεν έχει άλλα προβλήματα (π.χ. οικονομικά ή με τα παιδιά) για να δείξει ότι δεν είναι οι εξωτερικοί παράγοντες που το έχουν επηρεάσει. Το πρόβλημα του ζευγαριού είναι εσωτερικό. Αυτός που τους βλέπει απέξω λέει: Τι ωραίο ζευγάρι! Είναι όμως ο χρόνος που έχει κάνει τη ζημιά, και η διαφορετική φάση που βιώνει το κάθε φύλο όσο ο χρόνος περνάει. Διότι δεν συγκρίνεται η πίεση που δέχεται μια γυναίκα που μεγαλώνει σε σχέση με έναν άντρα που μεγαλώνει. Αυτό είναι κοινωνικό, είναι εξωτερικός παράγοντας.

Παρ’ όλα αυτά, πολύ σοφά η συγγραφέας έχει τοποθετήσει την επαγγελματική επιτυχία του άντρα, που κλονίζεται, ως το δικό του ζητούμενο ανασφάλειας. Για εκείνον δεν είναι οι ρυτίδες που τον απασχολούν, αλλά ότι κάποιος πολύ νεότερος τον προσπερνά επαγγελματικά. Αποδεικνύεται, λοιπόν, πως ό,τι και να κάνεις θα υποστείς τη φθορά από τον χρόνο μέσα σε μια σχέση. Ακούγεται στερεοτυπικό; Ε, και τα στερεότυπα από κάπου πηγάζουν, από κάποιο κομμάτι μας. Γι’ αυτό αποκτούν δύναμη και γι’ αυτό είναι τόσο δύσκολο να τα μετακινήσεις.

Ρένια Λουιζίδου: «Οι γυναίκες πιέζονται από τη βιομηχανία ομορφιάς στα όρια της καταδίωξης»

– Η ανασφάλεια της γυναίκας μεγαλώνοντας έχει να κάνει περισσότερο με την εικόνα της.

Γύρω από τις γυναίκες υπάρχει μια ολόκληρη βιομηχανία που πιέζει στα όρια της καταδίωξης: Δεν πρέπει να γεράσεις, να φαίνονται οι ρυτίδες, να μη λες την ηλικία σου, να μη μιλάς για την εμμηνόπαυση… Αυτό δεν πιστεύω ότι είναι κάτι που πηγάζει από τη γυναικεία φύση. Είναι κοινωνικής προέλευσης η πίεση αυτή.

– Τι κάνουμε γι’αυτό, Ρένια Λουιζίδου;

Πρώτα απ’ όλα συνειδητοποιούμε ότι είμαστε σε μια μεταβατική περίοδος της ανθρωπότητας, σε μια διαδικασία που αλλάζει αυτή η κατάσταση. Σαφή απάντηση δεν έχω, ακόμα το ζούμε. Καταλαβαίνω όμως ότι είναι μια πολύ μεγάλη αλλαγή από την εποχή που ήμουν παιδί και η μητέρα μου ήταν μεν εργαζόμενη και νοικοκυρά, αλλά δεν είχε να παλέψει και με την εικόνα της. Το διαχειριζόταν με νηφαλιότητα όλο αυτό. Οι γυναίκες δεν περνούσαν υπαρξιακή κρίση στα 50. Δεν υπήρχε η νεύρωση: μην πάω στη δουλειά άβαφη. Υπήρχε μια μεγαλύτερη συμφιλίωση με όλο αυτό.

Κυρίως από το ’90 και μετά μας «φόρεσαν» τα πάντα: γυμναστικές, δίαιτες, κρέμες. Όλη αυτή την αγωνία για το πώς δείχνω, που τελικά επηρεάζει το πώς νιώθω. Πλέον, είναι μια θεόρατη βιομηχανία στημένη πίσω από όλο αυτό, ένας βομβαρδισμός που είναι δύσκολο να πολεμήσει κανείς.

– Η νηφαλιότητα της μητέρας σας επηρέασε τον τρόπο που αντιμετωπίσατε εσείς την εικόνα σας μεγαλώνοντας; Γιατί δεν έχετε μπει στη διαδικασία αισθητικών επεμβάσεων, botox κ.λπ.

Ναι. Με την έννοια ότι έζησα μια γυναίκα που γέρασε ψύχραιμα. Δεν παραιτήθηκε, δηλαδή δεν σταμάτησε να βάφει τα μαλλιά της, αλλά και δεν πληγώθηκε απ’ αυτό, δεν το πήρε προσωπικά.

Εμένα το κομμάτι που μου δημιουργεί αντίδραση είναι ότι καταλήγουμε να το παίρνουμε προσωπικά και να αισθανόμαστε ένοχοι για ένα πράγμα που είναι από τη φύση, νομοτελειακά, αποφασισμένο.

Δεν λέω ότι δεν θα κάνω ποτέ μια αισθητική παρέμβαση, αλλά θα την κάνω επειδή εγώ θα αισθανθώ καλά μ’ αυτό, όχι για τα βλέμματα που θα εισπράττω. Γιατί δεν ξέρω κι αν αυτό τελειώνει πουθενά. Βρίσκω, λοιπόν, πιο βατό, πιο σύντομο και πιο εύκολο τον δρόμο της συμφιλίωσης από τον δρόμο του ανταγωνισμού, που είναι και καταδικασμένος γιατί δεν θα κερδίσεις εσύ. Το ξέρουμε όλοι αυτό. Θα κερδίσει η φύση.

– Ακούγεστε πολύ ισορροπημένη ως προς αυτό το βαθιά υπαρξιακό θέμα της γήρανσης, έχετε κάνει ψυχοθεραπεία;

Αυτό είναι από τα πράγματα που «μετανιώνω», γιατί μάλλον από κεκτημένη ταχύτητα, με δουλειά, παιδιά κ.λπ. σε κρίσιμες ηλικίες δεν έκανα. Αν ήμουν τώρα νεότερη, θα έκανα, θεωρώ ότι είναι χρήσιμη. Αλλά χρειάζεται κι αυτή προσοχή, γιατί είναι λίγο περίεργο το πλαίσιο του ποιος δικαιούται να κάνει ψυχοθεραπεία. Έχει πολύ σημασία ποιος είναι ο ψυχοθεραπευτής, επειδή μιλάμε για την ίδια τη ζωή και τον ψυχισμό των ανθρώπων. Θέλει επιστημονική προσέγγιση, όχι περίπου επιστημονική.

Έχω συναντήσει ανθρώπους που τους έχει σώσει η ψυχοθεραπεία και ανθρώπους που τους έχει καταστρέψει. Γιατί θέλει και μια ωριμότητα. Αυτός που πάει για ψυχοθεραπεία πρέπει να είναι ανοιχτός να ακούσει πράγματα που μπορεί να μην θέλει να ακούσει. Εκεί δεν πας για να σε χαϊδέψουν, δεν πας για να σου πουν μόνο «αγάπα τον εαυτό σου», «δέξου τον εαυτό σου», γιατί μπορεί ο εαυτός σου να θέλει επεξεργασία.

Την εποχή που εγώ είχα να διαχειριστώ πολύ μεγάλα πράγματα μέσα μου, π.χ. σε σχέση με τη δουλειά μου ή αν θέλω να κάνω παιδί, δεν ήταν ακόμα κάτι στο οποίο προσφεύγαμε, δεν συνηθιζόταν. Έτσι, αφού τα ξεπέρασα όλα αυτά με τη βοήθεια των φίλων μου, του ανθρώπου μου, του εαυτού μου, από μια ηλικία και μετά δεν αισθανόμουνα τόσο πολύ ότι το χρειάζομαι. Παρ’ όλα αυτά θα μπορούσα να πάω και αύριο το πρωί, αν αισθανόμουν την ανάγκη.

Ρένια Λουιζίδου: «Στην εμμηνόπαυση ο οργανισμός μου έπαθε “τσότσο”»

– Αναφερθήκατε νωρίτερα στην εμμηνόπαυση, στο ότι δεν μιλάμε γι’αυτό, ενώ όλες μας τη σκεφτόμαστε.

Αν σκέφτεσαι την εμμηνόπαυση από τώρα, είσαι τυχερή, γιατί εγώ ας πούμε, που είμαι 58, μπήκα εντελώς απροετοίμαστη σε αυτό το πράγμα και οργανικά με διέλυσε.

– Δηλαδή;

Κοίταξε, πρώτα απ’ όλα να πούμε ότι την εμμηνόπαυση την περνά τελείως διαφορετικά η μία γυναίκα από την άλλη, όπως περνάμε και την περίοδό μας διαφορετικά. Εγώ, ας πούμε, ήμουν απ’ τις γυναίκες που δεν καταλάβαινα ποτέ ότι μου ήρθε περίοδος, αλλά στην εμμηνόπαυση ο οργανισμός μου έπαθε «τσότσο». Ήταν πολλά μαζί αυτά που πέρασα και ακόμα περνάω, αλλά το βαρύ κομμάτι της εμφανίστηκε μέσα στις καραντίνες. Και όλο αυτό δεν ήταν καλός συνδυασμός.

Δεν ήξερες το κάθε σύμπτωμα από πού προέρχεται: Από την κλεισούρα; Από τη νόσηση; Από το εμβόλιο; Από την εμμηνόπαυση; Είχα, λοιπόν, βαριές αϋπνίες. Δεν δυσκολευόμουν να αποκοιμηθώ, αλλά ξύπναγα πάρα πολλές φορές μέσα στη νύχτα. Έκανα σχεδόν τρία χρόνια να κοιμηθώ σερί. Είχα αλλαγές στη διάθεση, όχι νεύρα αλλά μια κατάπτωση, μια μελαγχολία. Είχα μια κάθετη πτώση των δυνάμεών μου, όσο για τις εξάψεις, με βλέπεις, ακόμα με ένα ανεμιστηράκι στο χέρι είμαι. Για ένα διάστημα είχα πάρα πολλά συμπτώματα και έντονα.

Και μου φαινόταν πάρα πολύ περίεργο και ενοχλητικό το γεγονός ότι αυτό το πράγμα ήταν κάτι που έπρεπε να περάσω ιδιωτικά στο σπίτι μου. Δεν άκουγα μια συζήτηση ανοιχτά πάνω σε αυτό. Θες γιατί είναι άκομψο; Γιατί είναι ασέξουαλ; Γιατί σε «βγάζει» από το παιχνίδι; Πάντως, από την ώρα που βάζει ερωτηματικά πάνω από το σεξ απίλ σου, κανείς δεν θέλει να το «ανοίξει».

Πρέπει να μιλάμε ανοιχτά για την εμμηνόπαυση γιατί είναι κάτι φυσιολογικό και αναπόφευκτο. Συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές στο σώμα. Εγώ θα ήθελα να είμαι πιο προετοιμασμένη, να έχω κάνει την κατάλληλη γυμναστική που θα με βοηθούσε περισσότερο, να έχω κάνει συγκεκριμένα πράγματα για όσα μπορεί να βάλουν σε κίνδυνο μια γυναίκα στην εμμηνόπαυση, π.χ. για τα οστά.

– Τι σας βοήθησε τη δύσκολη εκείνη περίοδο;

Εγώ δυσκολεύτηκα πολύ, αλλά θεωρώ τον εαυτό μου έναν πολύ τυχερό άνθρωπο για τον σύντροφο που έχω στη ζωή μου. Είναι ένας πολύ ψύχραιμος άνθρωπος, που προτιμά να δει τα πράγματα με χαλαρότητα και χιούμορ. Δεν με έφερε ποτέ σε δύσκολη θέση, κάναμε όσο περισσότερη πλάκα μπορούσαμε, άντεξε όταν στο σπίτι επικρατούσαν συνθήκες ψυγείου… Έκανε τεράστια υπομονή και δεν είδα ποτέ την αμφισβήτηση στα υπόλοιπα που μας αφορούν ως ζευγάρι. Ποτέ.

– Τώρα πώς φροντίζετε τον εαυτό σας;

Κάνω διαφορετικά πράγματα κατά καιρούς: Έκανα μαθήματα Ισπανικών για κάποια χρόνια, έκανα γιόγκα, τώρα καταγίνομαι πολύ με τον σκύλο μου, πηγαίνουμε βόλτες στα βουνά. Φυλάω πάντα τα καλοκαίρια μου πια, είναι το δώρο μου στον εαυτό μου. Αν στερηθώ τη θάλασσα, δυστυχώ πολύ. Σώζω κάτι εξόδους με φίλες μου πού και πού, όταν καταφέρουμε να συντονίσουμε τα διαολεμένα μας προγράμματα, πάω στο θέατρο, δεν κάνω φοβερά πράγματα, αλλά κατά καιρούς κολλάω με κάτι.

– Είναι μια καλή περίοδος για τη γυναίκα τα 58;

Είναι μια χαρά περίοδος. Η εσωτερική ζωή της γυναίκας σε αυτή την ηλικία είναι πάρα πολύ ωραία. Η εξωτερική πάσχει. Το ανάποδο δηλαδή από τα 30, που έχεις μέσα σου τη θύελλα την ίδια, τη φουρτούνα στο κεφάλι σου και δεν ξέρεις τι είδους ζωή θες, ποιον άνθρωπο θες. Ενώ όλα μπορεί να είναι υπέρλαμπρα έξω, μέσα είναι ένα κουβάρι, γιατί ακόμα δεν ξέρεις κι εσύ καλά τον εαυτό σου.

Αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τη γυναίκα, αλλά και με τον άντρα. Μεγαλώνοντας ο άνθρωπος μαθαίνει τον εαυτό του καλύτερα, ξέρει τι να ζητήσει, τι να διεκδικήσει, τι του αρέσει, πού βολεύεται, πού δεν το συζητάει. Δεν χάνεις χρόνο με πράγματα, δεν ξοδεύεσαι. Η ισορροπία και η ηρεμία είναι πολύ μεγαλύτερη. Αν έλειπε και το «απέξω» να σου υπενθυμίζει κάθε τρία δευτερόλεπτα ότι δεν είσαι 25, θα μπορούσες να είσαι και απολύτως ευτυχής, γιατί είσαι πιο κοντά στον πυρήνα του εαυτού σου τότε, παρά στα 30.

– Είναι μια καλή περίοδος αυτή για τον γάμο;

Βεβαίως. Γιατί αν έχεις μείνει μαζί ως αυτή την ηλικία, υπάρχει μια υποδομή που σε καλύπτει και κάτι παράγεται από αυτό το ντουέτο. Με τα παιδιά έχεις λίγο-πολύ ολοκληρώσει ό,τι ήταν να κάνεις, έχουν πάρει τον δρόμο τους, και είναι μια πολύ ωραία περίοδος να ξαναγυρίσει το ζευγάρι στην αρχική του σύνθεση, όπως ήταν πριν προκύψει η οικογένεια. Είναι η εποχή που ξαναγυρίζεις στα πρώτα-πρώτα χρόνια, εφόσον υπάρχει περιεχόμενο στη σχέση. Γιατί αν δεν υπάρχει, φαντάζομαι ότι είναι μια πολύ δύσκολη περίοδος να μένεις με το σύνδρομο της άδειας φωλιάς.