ΤΙ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΤΡΩΣ ΚΑΙ ΤΙ ΟΧΙ ΟΤΑΝ ΠΑΙΡΝΕΙΣ ΚΟΡΤΙΖΟΝΗ

Η κορτιζόνη είναι ένα πολύ αποτελεσματικό φάρμακο, που όμως σε υψηλές δόσεις συνοδεύεται από παρενέργειες. Κάποιες είναι άμεσα εξαρτώμενες από τη διατροφή του ασθενούς.

Μακάρι να μπορούσαμε να ζούμε χωρίς το παραμικρό φάρμακο, όμως σε κάποιες περιπτώσεις χρειάζεται να παίρνουμε και για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ίσως για χρόνια. Η θεραπεία με κορτιζόνη εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία, καθώς πρόκειται για ένα φάρμακο απαραίτητο για όσους πάσχουν από παθήσεις των επινεφριδίων και χρειάζονται την αντιφλεγμονώδη, αναλγητική και ανοσοκατασταλτική δράση της.

Πρόκειται για ένα πολύτιμο σκεύασμα που χορηγείται για μεγάλο αριθμό νοσημάτων, όμως συνοδεύεται από παρενέργειες, ειδικά αν λαμβάνεται σε υψηλές δόσεις. Κάποιες από αυτές είναι άμεσα εξαρτώμενες από τη διατροφή.

Το OW επικοινώνησε με την διατροφολόγο Δήμητρα Γλυνού, η οποία απάντησε σε κάθε πιθανή απορία που μπορεί να έχεις αν χρειάζεται να κάνεις θεραπεία με κορτιζόνη.

Σε τι ποσότητα κορτιζόνης επιβάλλονται αλλαγές στη διατροφή;

Η θεραπεία με κορτιζόνη, ιδιαίτερα με γλυκοκορτικοειδή όπως η πρεδνιζόνη, μπορεί να απαιτήσει διατροφικές αλλαγές για να μειωθούν οι πιθανές παρενέργειες, ειδικά σε υψηλότερες δόσεις ή με παρατεταμένη χρήση. Συγκεκριμένα:

– Χαμηλές Δόσεις (Λιγότερες από 5 mg/ημέρα)

Γενικά, δεν απαιτούνται σημαντικές διατροφικές αλλαγές για βραχυπρόθεσμη χρήση σε χαμηλές δόσεις. Ωστόσο, συνιστάται η παρακολούθηση για τυχόν παρενέργειες.

– Μέτριες Δόσεις (5-20 mg/ημέρα)

Συνιστάται μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε αλάτι για τη διαχείριση της κατακράτησης υγρών, ιδιαίτερα για ασθενείς άνω των 65 ετών. Αυτή η σύσταση είναι κάπως αμφιλεγόμενη, λόγω περιορισμένων επιστημονικών στοιχείων. Αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών προτείνεται συχνά για να αντισταθμιστεί η μυϊκή απώλεια, αν και τα στοιχεία που το υποστηρίζουν είναι περιορισμένα.

– Υψηλές Δόσεις (20 mg/ημέρα ή περισσότερα)

• Οι διατροφικές αλλαγές είναι κρίσιμες. Συνήθως συνιστάται μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο για τον έλεγχο της κατακράτησης υγρών.
• Η έμφαση σε μια διατροφή υψηλή σε πρωτεΐνη και χαμηλή σε υδατάνθρακες μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση της αύξησης βάρους και των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, που είναι κοινές παρενέργειες υψηλότερων δόσεων κορτιζόνης.
• Η πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D θα πρέπει να αυξάνεται για την πρόληψη της οστεοπόρωσης, καθώς η κορτιζόνη μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση του ασβεστίου.

– Μακροχρόνια Χρήση (Περισσότερο από 3 μήνες)

Η παρατεταμένη χρήση γλυκοκορτικοειδών (≥ 5 mg/ημέρα) αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών όπως η απώλεια οστικής πυκνότητας και οι μεταβολικές διαταραχές. Οι διατροφικές στρατηγικές θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη βελτιστοποίηση της πρόσληψης ασβεστίου και πρωτεϊνών ενώ ελαχιστοποιούνται τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Τι σημαίνει αυτό;

• Δίαιτα Χαμηλής Περιεκτικότητας σε Νάτριο: Συνιστάται για δόσεις άνω των 20 mg/ημέρα για τη διαχείριση της κατακράτησης υγρών.
• Υψηλή Πρόσληψη Πρωτεϊνών: Προτείνεται σε όλες τις δόσεις αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντική σε υψηλότερες δόσεις για την πρόληψη της μυϊκής απώλειας.
• Ασβέστιο και Βιταμίνη D: Είναι απαραίτητα για την πρόληψη της απώλειας οστικής πυκνότητας. Σκεφτείτε τα συμπληρώματα αν η διατροφική πρόσληψη είναι ανεπαρκής.
• Εστίαση σε χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες: Αυτό βοηθά στη διαχείριση της αύξησης του βάρους και των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.

Υπάρχουν διατροφικοί περιορισμοί όταν χρησιμοποιεί κανείς κορτιζόνη τοπικά, ως αλοιφή;

Η χρήση κορτιζόνης, ακόμη και με τη μορφή τοπικής αλοιφής, μπορεί να απαιτεί προσεκτική διατροφή λόγω των πιθανών παρενεργειών της.

Τι πρέπει να περιλαμβάνει και τι όχι η διατροφή του ατόμου που λαμβάνει κορτιζόνη;

– Δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο

Μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε αλάτι συνιστάται μερικές φορές για τη διαχείριση της κατακράτησης υγρών και της υπέρτασης που σχετίζεται με τη χρήση κορτιζόνης. Ωστόσο, αυτή η σύσταση ποικίλλει μεταξύ των επαγγελματιών υγείας λόγω περιορισμένων επιστημονικών στοιχείων, ιδιαίτερα για δόσεις κάτω από 15-20 mg/ημέρα.

– Δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες

Μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της αύξησης βάρους και του κινδύνου διαβήτη, που μπορεί να επιδεινωθούν από τη θεραπεία με κορτιζόνη.

– Δίαιτα υψηλής πρόσληψης πρωτεϊνών

Η αύξηση της πρόσληψης πρωτεϊνών μπορεί να είναι ωφέλιμη για την αντιμετώπιση της μυϊκής απώλειας που σχετίζεται με τη χρήση κορτιζόνης. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτή τη σύσταση, και θα πρέπει να προσαρμόζεται στις ατομικές ανάγκες του ασθενούς.

– Αποφυγή τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος και ζάχαρη

Συνιστάται να περιορίζονται οι τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος και ζάχαρη, καθώς αυτές μπορούν να συμβάλλουν στην αύξηση βάρους και σε άλλα μεταβολικά προβλήματα. Επικεντρωθείτε σε άπαχες πρωτεΐνες, δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα και λαχανικά.

– Ασβέστιο και Βιταμίνη D

Η συμπλήρωση ασβεστίου και βιταμίνης D συχνά συνιστάται για την ελάφρυνση των κινδύνων οστεοπόρωσης που μπορεί να προκύψουν από την παρατεταμένη χρήση κορτιζόνης.

– Ισορροπημένη Διατροφή

Μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει τρία γεύματα την ημέρα χωρίς παραλείψεις είναι ιδανική. Αυτό βοηθά στη διατήρηση σταθερών επιπέδων ενέργειας και αποτρέπει την υπερβολική πείνα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση.

Χρειάζεται κανείς να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός όταν παίρνει κορτιζόνη ώστε να μην αυξήσει το βάρος του;

Η κορτιζόνη μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη όρεξη και να προκαλέσει κατακράτηση υγρών. Συγκεκριμένα:

• Αυξημένη Όρεξη: Τα κορτικοστεροειδή συχνά οδηγούν σε αύξηση της όρεξης, γεγονός που μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την υπερκατανάλωση τροφής και την επακόλουθη αύξηση βάρους. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό για άτομα που είναι ήδη σε κίνδυνο για παχυσαρκία ή μεταβολικές διαταραχές.
• Κατακράτηση Υγρών: Η κορτιζόνη μπορεί να προκαλέσει κατακράτηση αλατιού και νερού από το σώμα, συμβάλλοντας στην αύξηση βάρους που μπορεί να μην σχετίζεται με την αύξηση του λιπώδους ιστού, αλλά ενδέχεται να επηρεάσει συνολικά το βάρος.
• Προσοχή σε υψηλής θερμιδικής αξίας τρόφιμα: Οι ασθενείς που λαμβάνουν κορτικοστεροειδή μπορεί να αναπτύξουν επιθυμία για τρόφιμα υψηλής θερμιδικής αξίας και υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, καθιστώντας πιο δύσκολη τη διατήρηση μιας υγιεινής διατροφής.

Πώς αποφεύγεται η αύξηση του βάρους;

– Υγιεινός σχεδιασμός γευμάτων

Η ακολουθία ενός ισορροπημένου σχεδίου γευμάτων που εστιάζει σε τρόφιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και ζάχαρη μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του βάρους. Συνιστάται η περιορισμένη πρόσληψη λιπαρών, στο 30% ή λιγότερο των συνολικών θερμίδων.

– Αποφυγή επεξεργασμένων τροφίμων

Ο περιορισμός της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και γλυκών σνακ μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των κινδύνων αύξησης βάρους που σχετίζονται με τη χρήση κορτιζόνης. Προτιμήστε δημητριακά ολικής αλέσεως, άπαχες πρωτεΐνες και πολλά φρούτα και λαχανικά.

– Παρακολούθηση μερίδων

Η προσοχή στις μερίδες είναι κρίσιμη, ειδικά με τρόφιμα που είναι υψηλά σε θερμίδες αλλά χαμηλά σε θρεπτική αξία.

– Ενυδάτωση

Η καλή ενυδάτωση μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση της όρεξης και στην υποστήριξη της συνολικής υγείας. Ωστόσο, η πρόσληψη υγρών θα πρέπει να παρακολουθείται με βάση τις ατομικές ανάγκες υγείας.

Μπορεί κανείς αντί για αλάτι να επιλέγει υποκατάστατα αλατιού;

Ενώ η χρήση υποκατάστατων αλατιού μπορεί να είναι ωφέλιμη για τη μείωση της πρόσληψης νατρίου κατά τη διάρκεια της θεραπείας με κορτιζόνη, είναι απαραίτητο να γίνεται προσεκτικά και υπό ιατρική παρακολούθηση για να αποφεύγονται πιθανές επιπλοκές που σχετίζονται με τα επίπεδα καλίου. Είναι σκόπιμο να εστιάσει κανείς σε μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, άπαχες πρωτεΐνες και δημητριακά ολικής αλέσεως, ενώ παρακολουθεί την πρόσληψη νατρίου και καλίου. Αυτή η προσέγγιση βοηθά στη διαχείριση του βάρους και της συνολικής υγείας κατά τη διάρκεια της θεραπείας με κορτιζόνη.

Με τη ζάχαρη και τα άλλα γλυκαντικά τι γίνεται;

Η υψηλή κατανάλωση ζάχαρης θα πρέπει γενικά να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας με κορτιζόνη, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση βάρους και σε αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Τα κορτικοστεροειδή μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα σακχάρου μπλοκάροντας τη δράση της ινσουλίνης, οδηγώντας σε καταστάσεις όπως ο διαβήτης που προκαλείται από στεροειδή.

– Μέλι

Ενώ το μέλι είναι ένα φυσικό γλυκαντικό, περιέχει επίσης υψηλά επίπεδα σακχάρων και θερμίδων. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή, παρόμοια με άλλες μορφές ζάχαρης. Εάν συμπεριληφθεί στη διατροφή, η μετριοπάθεια είναι απαραίτητη — ίσως περιορίζοντας την κατανάλωση σε 1-2 κουταλάκια του γλυκού την ημέρα.

– Τεχνητά Γλυκαντικά

Υποκατάστατα ζάχαρης όπως η στέβια ή η ερυθριτόλη μπορεί να είναι ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις, καθώς παρέχουν γλυκύτητα χωρίς τις θερμίδες που σχετίζονται με τη ζάχαρη. Αυτά μπορούν να χρησιμοποιούνται ελεύθερα, αλλά θα πρέπει επίσης να καταναλώνονται με μέτρο για να αποφευχθεί η γαστρεντερική δυσφορία που μπορεί να βιώσουν κάποια άτομα με ορισμένα γλυκαντικά.

Υπάρχουν τροφές που χρειάζεται κανείς να τρώει περισσότερο κατά την διάρκεια λήψης κορτιζόνης;

Τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνη:

• Άπαχα κρέατα (κοτόπουλο, γαλοπούλα, άπαχα κομμάτια βοδινού ή χοιρινού)
• Ψάρι (ιδιαίτερα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός και ο τόνος, για τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα)
• Αβγά (κατά προτίμηση μόνο ασπράδια)
• Όσπρια και φακές (για φυτική πρωτεΐνη)

Τρόφιμα πλούσια σε ασβέστιο:

• Γαλακτοκομικά προϊόντα (χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά γάλα, γιαούρτι, τυρί)
• Πράσινα φυλλώδη λαχανικά (μπρόκολο, σπανάκι)
• Εμπλουτισμένα τρόφιμα (εμπλουτισμένος χυμός πορτοκαλιού, φυτικά γάλατα)

Πηγές Βιταμίνης D:

• Λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλες)
• Εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά προϊόντα

Τρόφιμα Πλούσια σε Βιταμίνες B και C:

• Τρόφιμα με βιταμίνες B, όπως φασόλια, μπανάνες, βρώμη, πατάτες, αβοκάντο, βοηθούν στην υποστήριξη της λειτουργίας των επινεφριδίων.
• Τρόφιμα με βιταμίνη C, όπως εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια), φράουλες και ντομάτες, μπορούν να βοηθήσουν στην τόνωση της παραγωγής κορτιζόλης.

Υγιεινά λίπη:

Συμπεριλάβετε πηγές ωμέγα-3 λιπαρών οξέων από ιχθυέλαιο ή σπόρους λιναριού για να βοηθήσετε στη διαχείριση της φλεγμονής.

Ενυδάτωση:

Πίνετε άφθονο νερό για να βοηθήσετε στη διαχείριση της κατακράτησης υγρών που σχετίζεται με τη χρήση κορτιζόνης.

Χρειάζεται να αυξήσει κανείς την κατανάλωση πρωτεΐνης κατά τη διάρκεια της θεραπείας με κορτιζόνη;

Τα κορτικοστεροειδή, συμπεριλαμβανομένης της κορτιζόνης, μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένη καταστροφή και απώλεια πρωτεϊνών στο σώμα. Αυτό το καταβολικό αποτέλεσμα σημαίνει ότι οι κάποια άτομα μπορεί να χρειάζονται περισσότερη πρωτεΐνη για να διατηρήσουν τη μυϊκή μάζα και τη συνολική σύνθεση του σώματος. Γενικά, συνιστάται για άτομα που υποβάλλονται σε θεραπεία με κορτιζόνη να στοχεύουν σε πρόσληψη πρωτεΐνης περίπου 1 έως 1,5 γραμμάριο ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.

Πόσο καιρό μετά τη διακοπή της θεραπείας μπορεί κανείς να επανέλθει στην τυπική διατροφή του;

Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας με κορτιζόνη, ο χρόνος επιστροφής σε μια κανονική διατροφή μπορεί να διαφέρει ανάλογα με αρκετούς παράγοντες, όπως η διάρκεια της θεραπείας, η δοσολογία και οι ατομικές καταστάσεις.

Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, ορισμένες παρενέργειες μπορεί να παραμείνουν για μικρό χρονικό διάστημα, όπως η αυξημένη όρεξη ή οι αλλαγές στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, ειδικά σε διαβητικούς ασθενείς.

Συνιστάται, λοιπόν, να επαναφέρετε σταδιακά τις κανονικές τροφές παρακολουθώντας πώς αντιδρά το σώμα σας. Για παράδειγμα, εάν είχατε αύξηση βάρους ή αλλαγές στο σάκχαρο κατά τη διάρκεια της θεραπείας, μπορεί να είναι ωφέλιμο να συνεχίσετε με μια ισορροπημένη διατροφή χαμηλή σε ζάχαρη και υψηλή σε πρωτεΐνη μέχρι το σώμα σας να σταθεροποιηθεί.

Γενικά, άτομα που έπαιρναν κορτιζόνη μπορούν να αρχίσουν να επιστρέφουν στη φυσιολογική τους διατροφή μέσα σε λίγες ημέρες έως εβδομάδες μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, αλλά είναι κρίσιμο να παρακολουθούν τυχόν επίμονες παρενέργειες και να συμβουλεύονται επαγγελματίες υγείας για προσαρμοσμένες συμβουλές. Η σταδιακή και προσεκτική προσαρμογή των διατροφικών συνηθειών μπορεί να βοηθήσει στην ομαλή μετάβαση πίσω σε κανονικά πρότυπα διατροφής.

Με το αλκοόλ και τον καφέ τι γίνεται;

– Αλκοόλ

Δεν υπάρχει άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ αλκοόλ και πρεδνιζόνης. Ωστόσο, ο συνδυασμός μπορεί να επιδεινώσει ορισμένες παρενέργειες της πρεδνιζόνης, όπως γαστρεντερικά προβλήματα, εξασθενημένη ανοσολογική απόκριση και αλλαγές στη διάθεση.

– Καφές

Ενώ δεν υπάρχει σημαντική άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ καφέ (καφεΐνης) και πρεδνιζόνης, η καφεΐνη μπορεί να επιδεινώσει την αϋπνία, η οποία είναι μια κοινή παρενέργεια των κορτικοστεροειδών.