ΕΧΕΙΣ ΑΝΑΡΩΤΗΘΕΙ ΠΟΤΕ ΓΙΑΤΙ ΓΑΡΓΑΛΙΟΜΑΣΤΕ;

Αν το καλοσκεφτείς, το γαργαλητό και το γέλιο που προκαλεί είναι μια πολύ περίεργη ανθρώπινη αντίδραση. Γνωρίζουμε, άραγε, γιατί μας συμβαίνει αυτό;

Ας ξεκινήσω με κάτι που μου έκανε εντύπωση: Ο Αριστοτέλης, στο έργο του Περί Ζώων Μορίων, γράφει ότι «μόνο τα ανθρώπινα όντα είναι επιρρεπή στο γαργάλημα κι αυτό οφείλεται στη λεπτότητα του δέρματός τους και στο ότι είναι τα μόνα πλάσματα που γελούν». Ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και επιστήμονας δεν κατάφερε να λύσει το μυστήριο που ονομάζουμε «γαργαλητό», ενώ ούτε οι σημερινοί επιστήμονες φαίνεται να τα πηγαίνουν καλύτερα, αν και κατά καιρούς ασχολούνται με ζήτημα.

Το γαργαλητό δεν είναι απλή υπόθεση και οι ειδικοί το διακρίνουν σε δύο τύπους, που φέρουν και επιστημονικές ονομασίες: knismesis και gargalesis:

• Το πρώτο είναι η ελαφριά αίσθηση που νιώθεις όταν κάτι κινείται απαλά στο δέρμα σου. Ανάλογα με τον βαθμό ευαισθησίας σου, μπορεί να σου προκαλεί φαγούρα, εκνευρισμό ή να το θεωρείς ευχάριστο. Είναι αυτό που νιώθεις όταν σε ακουμπάει π.χ. ένα φτερό ή όταν ένα ζωύφιο περπατά πάνω σου.
• Το δεύτερο είναι πιο βαρύ και συμβαίνει όταν κάποιος σε γαργαλάει πιο… επιθετικά.

Επίσης, το πρώτο μπορείς να το προκαλέσεις στον εαυτό σου, ενώ το δεύτερο όχι. Γιατί δεν μπορούμε να γαργαλήσουμε τον εαυτό μας; Γιατί πολύ απλά ξέρουμε τι πρόκειται να συμβεί. Η έλλειψη του στοιχείου της έκπληξης φαίνεται να… πατάει παύση στην αντίδραση αυτή. Τα δύο τμήματα του εγκεφάλου που κυρίως εμπλέκονται στο γαργάλημα (ο σωματοαισθητικός φλοιός και ο πρόσθιος περιφερικός φλοιός) διεγείρονται περισσότερο όταν μας γαργαλάει κάποιος άλλος.

Θεωρίες… γαργαλήματος

Υπάρχουν αρκετές θεωρίες που προσπαθούν να δώσουν απάντηση στο γιατί γαργαλιόμαστε, αλλά ακόμα δεν είμαστε απολύτως σίγουροι. Μία από αυτές υποστηρίζει ότι το γαργάλημα ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής, καθώς προκαλεί γέλιο, και στους ανθρώπους αρέσει να γελούν.

Μπορεί επίσης να αποτελεί μορφή κοινωνικού δεσμού, αφού είναι ένας από τους πρώτους τρόπους επικοινωνίας μεταξύ γονέων και παιδιών, και μεταξύ μικρών παιδιών που παίζουν.

Υπάρχει, τέλος, η άποψη ότι αποτελεί έναν τρόπο να μάθουμε να αμυνόμαστε, να προστατεύουμε ευάλωτα σημεία του σώματός μας από επίθεση. Επειδή π.χ. γαργαλιόμαστε στο στομάχι, γνωρίζουμε ότι πρέπει να το προστατεύσουμε από κάποια απειλή. Φαίνεται, μάλιστα, ότι τα μέρη στα οποία γαργαλιόμαστε περισσότερο είναι τα πιο ευάλωτα σε επιθέσεις (λαιμός, στομάχι, μασχάλες, πατούσες).

Το γαργαλητό ως μηχανισμός άμυνας

Το γαργαλητό διεγείρει τη δραστηριότητα στην περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται υποθάλαμος και είναι υπεύθυνη για τα συναισθήματα και την αντίδραση του σώματός μας σε στρεσογόνες καταστάσεις, όταν νομίζουμε ότι κινδυνεύουμε από κάτι. Πρόκειται για τη γνωστή αντίδραση μάχης ή φυγής. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί το γαργαλητό σε ευάλωτα μέρη του σώματος τείνει να προκαλεί πιο έντονες αντιδράσεις. Μπορεί, επίσης, να εξηγήσει γιατί δεν μπορούμε να αυτο-γαργαληθούμε (ο εγκέφαλός μας δεν θεωρεί απειλητικά τα ίδια μας τα χέρια).

Γιατί, όμως, προσπαθούμε να αμυνθούμε απέναντι σε μια (φιλική) επίθεση και η αντίδρασή μας είναι το γέλιο; Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το γέλιο αυτό θα μπορούσε να είναι ο τρόπος του σώματός μας να δείξει ότι υποτάσσεται στο άλλο άτομο, ώστε να σταματήσει αυτό που κάνει. Μια άλλη θεωρία είναι ότι το γέλιο αποτελεί απάντηση που μαθαίνουμε όταν είμαστε παιδιά και παίζουμε, οπότε με την πάροδο του χρόνου συνδέουμε το γαργάλημα με το γέλιο.

Το μυστήριο, λοιπόν, του γαργαλητού πλανάται ακόμα στην επιστημονική ατμόσφαιρα.