ΤΑ 3 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΨΥΧΟΠΑΘΕΙΑΣ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΟ

Σύμφωνα με καθηγήτρια ψυχολογίας και νευροεπιστήμης, η ψυχοπάθεια συνδέεται με συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς και συναισθηματικής απάθειας.

Η Abigail Marsh, καθηγήτρια ψυχολογίας και νευροεπιστήμης στο Georgetown University, μελετά τη νευρική και τη γνωστική βάση της ενσυναίσθησης, του αλτρουισμού και της επιθετικότητας. Όπως λέει, «μελετώ πληθυσμούς ανθρώπων που έχουν κάνει πράγματα τα οποία δείχνουν ασυνήθιστο ενδιαφέρον ή ασυνήθιστη αδιαφορία». Στόχος της είναι να διερευνήσει αν η ανθρώπινη φύση είναι εγγενώς εγωιστική.

Οι εργασίες της εστιάζουν στην περαιτέρω κατανόηση του τρόπου με τον οποίο επηρεάζεται ο κόσμος από άτομα με ψυχοπάθεια.

Σε συνέντευξή της στο Big Think, εξηγεί: «Υπάρχει μια διαδεδομένη παρανόηση πως οι άνθρωποι είμαστε εγγενώς ατομιστές. Δηλαδή, ότι κάθε κίνητρό μας βασίζεται στην επιθυμία να κάνουμε κάτι που μας ωφελεί. Ότι αδυνατούμε να νοιαστούμε πραγματικά για τους άλλους. Την ίδια στιγμή υπάρχουν λόγοι που μας επιτρέπουν να αισιοδοξούμε πως αυτό δεν ισχύει. Ο πιο σημαντικός λόγος είναι η ύπαρξη της διαταραχής που ονομάζεται “ψυχοπάθεια”. Τα άτομα με υψηλό επίπεδο ψυχοπάθειας ειλικρινά δεν ενδιαφέρονται για την ευημερία άλλων. Κατά τη γνώμη μου, η ύπαρξη της διαταραχής αποτελεί ξεκάθαρο στοιχείο ότι δεν είμαστε όλοι εγγενώς εγωιστές.

»Επιπλέον, γνωρίζουμε πως η ψυχοπάθεια συνιστά ένα φάσμα. Υπάρχουν άτομα πολύ ψυχοπαθητικά, άλλα που βρίσκονται στη μέση κι εκείνα που είναι κατά κάποιον τρόπο αντι-ψυχοπαθητικά: είναι οι άνθρωποι που φτάνουν τον αλτρουισμό στα άκρα, ρισκάροντας ακόμα και τη ζωή τους».

Σύμφωνα με την Abigail Marsh, το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων σε αυτή την κατανομή βρίσκεται στη μέση, έχει δηλαδή την ικανότητα να ενδιαφερθεί για τους άλλους. «Έχουμε αναγνωρίσει περιοχές του εγκεφάλου που φαίνεται να κωδικοποιούν την αξία του ενδιαφέροντος για την ευημερία των άλλων», εξηγεί, τονίζοντας ότι η εμπιστοσύνη είναι πιο ευχάριστος τρόπος ύπαρξης από τον κυνισμό.

Η ψυχοπάθεια και η «μάσκα της λογικής»

«Η σημερινή αντίληψη για την ψυχοπάθεια οφείλεται στη δουλειά του ψυχιάτρου Hervey Cleckley (1903-1984)», αναφέρει η Marsh. «Αφιέρωσε πάρα πολλά χρόνια μελετώντας ανθρώπους με τη διαταραχή. Τα ευρήματά του συγκεντρώθηκαν στο βιβλίο “Mask of Sanity” (Η μάσκα της λογικής), όπου αποτυπώνεται τέλεια τι καθιστά μοναδικά τα άτομα με ψυχοπάθεια: ότι δείχνουν εξωτερικά απόλυτα φυσιολογικά, όπως όλοι οι υπόλοιποι, όμως αυτό είναι μια μάσκα που καλύπτει την έλλειψη συναισθημάτων και ενδιαφέροντος για τους άλλους».

Σε ακραία μορφή, τονίζει η ειδικός, η ψυχοπάθεια μπορεί να προκαλέσει τις πιο αντικοινωνικές συμπεριφορές και βία. Ένα παράδειγμα που αναφέρει είναι ο ψυχοπαθής serial killer Gary Ridgway, ο οποίος σκότωσε τουλάχιστον 49 γυναίκες – ο ακριβής αριθμός των θυμάτων του παραμένει άγνωστος.

«Αυτό που σοκάρει περισσότερο με τους serial killers είναι το πόσο φυσιολογικοί φαίνονται στο περιβάλλον τους», λέει η Abigail Marsh. «Έχουν οικογένειες, είναι ενεργά μέλη στην κοινότητά τους. Έτσι, δεν προκαλούν υποψίες και μένουν ασύλληπτοι για χρόνια. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της “μάσκας της λογικής”».

iStock

Τα χαρακτηριστικά της ψυχοπάθειας

Η Marsh διευκρινίζει ότι «γνωρίζουμε πως η ψυχοπάθεια είναι νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Η ακραία μορφή της αφορά ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού (1-2%). Είναι ξεκάθαρο πως τα άτομα με ψυχοπάθεια διαφέρουν από πολύ μικρή ηλικία λόγω της μοναδικής ανάπτυξης του εγκεφάλου τους». Σύμφωνα με την ειδικό, τα τρία κύρια χαρακτηριστικά της ψυχοπάθειας είναι:

1. Αδιαφορία και επιθετικότητα

Δεν νοιάζονται για τους άλλους και θα κάνουν ό,τι τους ωφελεί, ακόμα κι αν βλάπτουν τους γύρω τους. Έχουν επίσης την τάση να εκδηλώνουν διάφορες μορφές επιθετικότητας (ειδικά όταν η επιθετικότητα αφορά την υλοποίηση ενός στόχου).

Η επιθετικότητά τους χωρίζεται σε:

• αντιδραστική, ως απάντηση σε απειλή, και
• προληπτική, δηλαδή εσκεμμένη επιθετικότητα για να πετύχουν κάτι, π.χ. απειλούν κάποιον για να του αποσπάσουν χρήματα.

Το δεύτερο είδος, η προληπτική επιθετικότητα, είναι κάτι μοναδικό στην ψυχοπάθεια.

2. Τολμηρή, κοινωνικά κυρίαρχη προσωπικότητα

Έχουν ατρόμητη φύση και δυσκολεύονται να κατανοήσουν το φόβο των άλλων. Έτσι, μπορεί οι πράξεις τους να προκαλούν φόβο στους άλλους χωρίς οι ίδιοι να αντιλαμβάνονται το πρόβλημα. Επίσης, δεν ανταποκρίνονται στον κίνδυνο, την απειλή και την τιμωρία όπως οι υπόλοιποι, γι’ αυτό συχνά δεν εντοπίζονται από το τεστ αλήθειας (αυτό που «πιάνει» το μηχάνημα είναι ο φόβος στις απαντήσεις που δεν είναι ειλικρινείς).

3. Έλλειψη αναστολών και παρορμητικότητα

Κλέβουν πράγματα από ανθρώπους ή καταστήματα και λένε συχνά ψέματα, πολλές φορές χωρίς λόγο. Μολονότι δεν ευθύνονται οι ίδιοι για αυτές τις συμπεριφορές, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τους αξίζει η τιμωρία εάν κάνουν κακό σε άλλους. Είναι σημαντικό όμως να βρεθεί η χρυσή τομή ανάμεσα στην επιθυμία μας για την τιμωρία που τους αξίζει και την κατανόηση ότι δεν επέλεξαν να γίνουν έτσι.

Σε τι διαφέρει ο ψυχοπαθής από τον κοινωνιοπαθή

Η Abigail Marsh αναφέρει πως μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που της απευθύνουν όταν μαθαίνουν το αντικείμενό της είναι ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στον ψυχοπαθή και τον κοινωνιοπαθή. Όπως εξηγεί, η βασική διαφορά είναι ότι ο όρος «ψυχοπάθεια» είναι επιστημονικός και κλινικός, ενώ η «κοινωνιοπάθεια» δεν είναι. Επίσης, τονίζει ότι κανένας επιστήμονας δεν θα αναφερθεί σε κάποιον με τον όρο «ψυχοπαθής», καθώς «δεν αναφερόμαστε πια στους ανθρώπους με το όνομα της ασθένειας ή της διαταραχής τους».