ΓΙΑΤΙ ΕΧΟΥΝ ΑΥΞΗΘΕΙ ΤΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ; ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ ΑΠΑΝΤΑ

Όταν τη δεκαετία του 1990 έλεγα πως πάσχω από αυτοάνοσο, οι περισσότεροι με κοίταζαν σαστισμένοι, μην μπορώντας να καταλάβουν ούτε τι μου συμβαίνει ούτε γιατί. Μέσα σε 20 χρόνια η λέξη «φορέθηκε» τόσο πολύ, που πλέον μπορούσα να συνομιλώ άνετα με αρκετούς, οι οποίοι όχι μόνο γνώριζαν τι σήμαινε, αλλά είχαν κι αυτοί κάτι... παρόμοιο.

Είναι γεγονός ότι τα αυτοάνοσα νοσήματα έχουν αυξηθεί και ότι οι επιστήμονες αναζητούν τις αιτίες. Έρευνα στο περιοδικό RMD Open, διαπιστώνει ότι την τελευταία δεκαετία έχει αυξηθεί τόσο η συχνότητα εμφάνισης όσο και ο επιπολασμός αυτοάνοσων νοσημάτων (όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος), ασθενειών του συνδετικού ιστού (όπως η οστεοαρθρίτιδα και η Σκλήρυνση κατά Πλάκας) και φλεγμονωδών νόσων του εντέρου (όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn).

Τα αυτοάνοσα πλέον πλήττουν τουλάχιστον το 7% του πληθυσμού. Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: εκείνα που προσβάλλουν μόνο ένα όργανο, όπως είναι η θυρεοειδίτιδα Hashimoto, και εκείνα που προσβάλλουν περισσότερα, όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ενώ πολλοί ασθενείς μπορεί να έχουν περισσότερα από ένα αυτοάνοσα.

Η Covid-19 και τα αυτοάνοσα

Μετά την εμφάνιση της Covid-19, τα αυτοάνοσα φαίνεται ότι έχουν γίνει συχνότερα από ποτέ, με τις έρευνες να εξακολουθούν να διενεργούνται συνεχώς όλο αυτό το διάστημα. Μία εξ αυτών εντόπισε πως ο κίνδυνος ανάπτυξης αυτοάνοσου είναι αρκετά μεγαλύτερος μετά τη νόσηση με Covid-19.

iStock

Δύο άλλες μελέτες υπογραμμίζουν ότι η λοίμωξη της Covid-19 συνδέεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ενός μεγάλου φάσματος νεοεμφανισθέντων αυτοάνοσων νοσημάτων. Τελικά, μπορεί κάποιος να μας πει γιατί αυξάνονται τα αυτοάνοσα τόσο πριν όσο και μετά τον κορονοϊό;

Πού οφείλεται η αύξηση

Σίγουρα τα αίτια είναι πολλά και τα νοσήματα αυτά είναι πολυπαραγοντικά. Ανάμεσα στους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το στρες, η διατροφή, η μόλυνση του περιβάλλοντος κ.ά., έχουν ξεχωρίσει και οι λοιμώξεις, με πιο αξιοπρόσεκτες τη λοίμωξη με SARS-CoV-2 αλλά κυρίως εκείνη με τον ιό της λοιμώδους μονοπυρήνωσης, γνωστό και ως Epstein-Barr, με τον οποίο μολύνεται σημαντικό ποσοστό του γενικού πληθυσμού.

Ο Δημήτριος Μπόγδανος, καθηγητής Παθολογίας και Αυτοάνοσων Νοσημάτων στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λάρισας, εστιάζει στις σύγχρονες λοιμώξεις και σε μία μελέτη που έμπρακτα καταδεικνύει ότι ιοί όπως ο κορονοϊός, ο ιός της λοιμώδους μονοπυρήνωσης, ο κυτταρομεγαλοϊός κ.ά. μας ταλαιπωρούν συμβάλλοντας στην αύξηση των αυτοανόσων νοσημάτων.

Γιατί αυτοάνοσα και λοιμώξεις συνδέονται;

iStock

Στο επιστημονικό περιοδικό Nature, ένα από τα εγκυρότερα επιστημονικά περιοδικά στον κόσμο, οι ερευνητές έδωσαν την εξήγηση. Το παράδειγμα που έβαλαν στο μικροσκόπιο είναι το Πολυσυστηματικό Σύνδρομο στα παιδιά, αλλά παρόμοια φαινόμενα βλέπουμε και σε άλλα αυτοάνοσα νοσήματα. Ο κ. Μπόγδανος επιχειρεί να αποδώσει τα ευρήματα της έρευνας απλουστευμένα:

• Όταν κολλήσουμε κορονοϊό, ακόμη κι αν δεν αρρωστήσουμε με πνευμονία ή έντονα συμπτώματα βήχα κ.λπ., το ανοσοποιητικό μας σύστημα αντιδρά στην προσπάθειά του να αμυνθεί.
• Παράγει αντισώματα κατά του συγκεκριμένου ιού και ενεργοποιεί λεμφοκύτταρα για να ελέγξει τον ιό, ώστε να μην αρρωστήσουμε – πράγμα που συμβαίνει σχεδόν πάντα.
• Τα αντισώματα που παράγει, όμως, μπορεί να επιτεθούν κατά λάθος σε πρωτεΐνες του οργανισμού μας, στο πλαίσιο ενός φαινόμενου που λέγεται μοριακή μίμηση.
• Όταν αυτό το λάθος πάρει δραματικές διαστάσεις και δεν μπορέσει να ελεχθεί, τότε τα όργανα που στοχεύονται εμφανίζουν βλάβη, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται αυτοάνοσο νόσημα.

«Γι' αυτό αναμένεται τα αυτοάνοσα νοσήματα να αυξηθούν κι άλλο, δυστυχώς», καταλήγει ο καθηγητής.

Πρόσεχε με τι «ταΐζεις» το ανοσοποιητικό σου

Μία ακόμη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό Cell, συνοπτικά αποκαλύπτει ότι η επανεργοποίηση του ιού τροφοδοτεί το ανοσοποιητικό με καινούργια αντιγόνα, το ενεργοποιεί και το στρέφει ενάντια σε ιστούς και όργανα, οδηγώντας τα στην καταστροφή.

Έτσι φάινεται να αναπτύσσεται ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος και η Σκλήρυνση κατά Πλάκας, μεταξύ άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων.