ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ;

Η απαγόρευση των κινητών στα σχολεία έχει προκαλέσει διεθνώς συζήτηση για την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων.

Η απαγόρευση των κινητών στα σχολεία ήταν από τα θέματα που συζητήθηκαν στα οικογενειακά τραπέζια με το που ξεκίνησε η φετινή σχολική σεζόν, αλλά και το θέμα που προκάλεσε τις πιο πολλές ερωτήσεις στις συναντήσεις γονέων και κηδεμόνων στα Γυμνάσια και τα Λύκεια φέτος. Τα παιδιά που θα χρησιμοποιήσουν κινητό στο σχολείο θα αποβάλλονται; Και τι θα συμβεί αν κάποιο παιδί το χρησιμοποιήσει για να καλέσει τους γονείς του; Αυτές ήταν δύο κομβικές ερωτήσεις που ακούστηκαν στην συνάντηση που έγινε στο Λύκειο της κόρης μου.

Η απαγόρευση των κινητών στα σχολεία έλαβε μεγάλη δημοσιότητα φέτος, ενώ η εγκύκλιος που κυκλοφόρησε προβλέπει και συγκεκριμένες ημέρες αποβολής στην περίπτωση που κάποιος/α μαθητής/μαθήτρια χρησιμοποιήσει κινητό στο σχολείο.

Πέρα όμως από τις διατάξεις, τις εγκυκλίους και τις ποινές που θα επιβληθούν τελικά, η ουσία μάλλον βρίσκεται στο ποιο είναι το σκεπτικό πίσω από αυτήν την απαγόρευση. Για κάποιους είναι η προστασία των προσωπικών δεδομένων και να περιοριστεί το τι μπορεί να φωτογραφηθεί ή να βιντεοσκοπηθεί στον χώρο του σχολείου ή σε μια σχολική εκδρομή, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα να ανέβει κάτι στα κοινωνικά δίκτυα χωρίς τη συναίνεση όσων φαίνονται στη φωτογραφία ή το βίντεο.

iStock

Ευθύνονται τα κινητά για την επιδείνωση της ψυχικής υγείας των εφήβων;

Για άλλους, το σημαντικό είναι η επίδραση των κινητών στην ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων. Σε αυτό επικεντρώνονται οι πρωτοβουλίες τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη που απαγορεύουν τα κινητά τις ώρες του σχολείου.

Όσον αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες, σημαντικό ρόλο στην απόφαση κάποιων διευθυντών σχολείων να εφαρμόσουν την απαγόρευση προκάλεσε η κυκλοφορία του βιβλίου The Anxious Generation και η αναρρίχηση του στις πρώτες θέσεις της λίστας των best seller των New York Times, με την υπογραφή του Jonathan Haidt, καθηγητή κοινωνικής ψυχολογίαςστο New York University Stern School of Business.

O Haidt υποστηρίζει ότι η ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων έχει υποστεί ένα μεγάλο πλήγμα από το 2010 και μετά, με φαινόμενα στρες, κατάθλιψης και αίσθησης απομόνωσης να σημειώνουν πολύ μεγάλη αύξηση. Αιτία για αυτό σύμφωνα με τον ίδιο είναι η χρήση των κινητών τηλεφώνων.

Έρευνες καταγράφουν μια ανησυχητική αύξηση στην εφηβική κατάθλιψη, στο άγχος και στις απόπειρες αυτοκτονίας μεταξύ του 2010 και του 2023. Το φθινόπωρο του 2021, μάλιστα, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής και η Ακαδημία Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής στις ΗΠΑ κήρυξαν «την παιδική και την εφηβική ψυχική υγεία σε εθνική κατάσταση εκτάκτου ανάγκης».

iStock

H διαφωνία των επιστημόνων για την επίδραση των κινητών

Παρ’ όλα αυτά, το βιβλίο του Haidt έχει δεχτεί σφοδρή κριτική από ένα μέρος της επιστημονικής κοινότητας, με τον ισχυρισμό ότι τα στοιχεία που παραθέτει δεν είναι αρκετά για να ενοχοποιήσουν την χρήση των κινητών για τα προβλήματα ψυχικής υγείας των εφήβων, πως δεν λαμβάνει υπόψη του την ισχυρή αρνητική επίδραση που είχε η πανδημία στην ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων, και πως υπάρχει μόνο κάποια σύνδεση μεταξύ των δύο και όχι σχέση αιτίας και αποτελέσματος.

Κύρια πολέμιος του Haidl είναι η καθηγήτρια ψυχολογίας Candice Odgers, η οποία έγραψε ένα άρθρο στο Nature με τίτλο: «Είναι όντως τα social media υπεύθυνα για την κρίση ψυχικής υγείας των εφήβων;» Η απάντηση που δίνει η Odgers είναι πως όχι.

Σε μια ανάλυση στην οποία χρησιμοποιήθηκαν 40 σχετικές μελέτες που δημοσιεύτηκαν το 2020, η Odgers δεν βρήκε να προκύπτει κάποια σχέση αιτίας και αποτελέσματος μεταξύ της κατοχής κινητού, της χρήσης των social media και της ψυχικής υγείας των εφήβων. Έρευνα του 2023 που ανέλυε την ευεξία και τη χρήση του Facebook σε 72 διαφορετικές χώρες επίσης δεν συνέδεε τη διάδοση των social media με την ψυχική υγεία.

Πάντως ο Haidl στο βιβλίο του προτείνει τέσσερις λύσεις για να αντιμετωπιστεί η κρίση ψυχικής υγείας των εφήβων:

1. όχι κινητό πριν τα 12,
2. όχι social media πριν τα 16,
3. απαγόρευση των κινητών στα σχολεία,
4. περισσότερο παιχνίδι έξω για τα παιδιά.

Ήδη η απαγόρευση κινητών στα σχολεία εφαρμόζεται σε πολλά σχολεία σε Ευρώπη και Αμερική, μεταξύ άλλων στη Γαλλία, στη Φινλανδία, στην Ιταλία, στην Πορτογαλία και βέβαια στη χώρα μας.

Σε κάποιες περιπτώσεις, σχολεία έχουν δει θεαματικά αποτελέσματα μετά από αυτή την απαγόρευση. Ενδιαφέρον είναι το παράδειγμα ενός ιδιωτικού σχολείου στη Μασαχουσέτη, το οποίο δεν επιτρέπει smartphones σε μαθητές, καθηγητές και προσωπικό.

Ένα όχι και τόσο έξυπνο κινητό

Αντί για smartphones, το σχολείο έχει παραχωρήσει σε όλους Light Phones, μια  συσκευή τηλεφώνου που κάνει κλήσεις, στέλνει γραπτά μηνύματα, έχει μουσική και χάρτες, αλλά δεν μπορεί να κατεβάσει κανένα από τα σύγχρονα app. Αν και δεν μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για την επίδραση αυτής της απαγόρευσης στην ακαδημαϊκή πρόοδο των μαθητών –όλες οι εξετάσεις τους είναι προφορικές–, όλοι δηλώνουν πως αυτό το πείραμα ενίσχυσε την κοινωνικότητα και την επικοινωνία των μαθητών, αλλά και τη συμμετοχή τους στη λέσχη φωτογραφίας στην οποία χρησιμοποιούν φωτογραφικές μηχανές.

Όπως χαρακτηριστικά περιγράφουν, η ανακοίνωση της απαγόρευσης των κινητών πριν από μία σχολική εκδρομή τους είχε προκαλέσει αρχικά μεγάλο άγχος, αλλά σύντομα συνειδητοποίησαν πως θα ήταν μόνο μερικές ώρες χωρίς κινητά και σχεδόν ξέχασαν ότι δεν τα είχαν.

iStock

Σε ρεπορτάζ της εφημερίδας Guardian, καθηγητές και μαθητές σε αμερικάνικα σχολεία φαίνονται πολύ ευχαριστημένοι με την απουσία των κινητών από τη ζωή τους στο σχολείο. «Το πιο άχαρο κομμάτι της δουλειάς μου ήταν να κάνω την “αστυνομία κινητών”», ανέφερε καθηγητής μαθηματικών σε γυμνάσιο του Όρεγκον.

Καθηγητές σε όλες τις πολιτείες της Αμερικής αναφέρουν ότι καθημερινά δίνουν μάχη για τα κινητά. Έρευνα που έγινε στην Βιρτζίνια έδειξε ότι το 1/3 των καθηγητών λέει από 5 μέχρι 10 φορές στην τάξη σε κάποιο μαθητή να αφήσει το κινητό του, ενώ το 14,7% το λέει πάνω από 20 φορές.

Ο Arnold Glass, καθηγητής ψυχολογίας στο Rutgers University ο οποίος έχει μελετήσει την επίδραση των κινητών στη βαθμολογία του σχολείου, αναφέρει πως μειώνονται οι επιδόσεις των μαθητών στις περιπτώσεις που το κινητό επιτρέπεται στην τάξη.

Η μαρτυρία μιας έφηβης στο αμερικανικό CNN είναι χαρακτηριστική. Περιγράφει το πόσο καλά ένιωσε διαγράφοντας κάποια στιγμή τον λογαριασμό της στο TikTok, αλλά ταυτόχρονα και πόσο σημαντικό είναι για την κοινωνική της ζωή και την επικοινωνία με τους συμμαθητές της να έχει Instagram και διάφορες άλλες πλατφόρμες chat.

Προφανώς και δεν μπορεί κανείς να γυρίσει στην εποχή πριν την εμφάνιση των κινητών και των social media, αλλά ίσως η αλήθεια να βρίσκεται κάπου στην μέση. Με αυτή τη λογική, μπορεί η αποχή για κάποιες ώρες από το κινητό να είναι μια σωστή κατεύθυνση που θα βοηθήσει τους εφήβους να συνειδητοποιήσουν ότι η ζωή χωρίς κινητό δεν είναι τόσο τρομακτική όσο φαντάζει.