ΝΑΙ, ΜΕΤΑ ΤΟ ΜΩΡΟ ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ Η ΙΔΙΑ

Πριν από 26 χρόνια, στα 26 μου, έγινα μαμά. Σήμερα, που ο γιος μου είναι στην ίδια ηλικία που είχα εγώ τότε, συνειδητοποιώ πόσο πολύ με άλλαξε ο ερχομός του – όσο και να πάλευα με όλο μου το «είναι» να πείσω τον εαυτό μου ότι η Ελένη-πριν με την Ελένη-μετά θα ήταν πάντα η ίδια. Τι είναι λοιπόν το matrescence, η μετάβαση στη μητρότητα που οι ειδικοί παρομοιάζουν με την εφηβεία;

Η εγκυμοσύνη μου ήταν κάτι που επεδίωξα, η μητρότητα ήταν ένα όνειρο που συνέπλεε με τις υπόλοιπες φιλοδοξίες μου, ο γιος μου ήταν το πιο μαγικό, υπέροχο, συναρπαστικό πράγμα που μου είχε συμβεί. Γιατί λοιπόν, αναρωτιόμουν, όταν κλείνω τα μάτια μου φαντάζομαι να μου πέφτει από τα χέρια; Γιατί υπάρχουν μέρες που δεν θέλω ούτε να με αγγίζει; Γιατί με κατακλύζουν ξαφνικά συναισθήματα απελπισίας; Γιατί, ενώ περνούσα όλη την ημέρα μου με το μωρό δεμένο πάνω μου, σέρνοντας την εξάντλησή μου από δωμάτιο σε δωμάτιο, την ώρα που εκείνο κοιμόταν ξαγρυπνούσα γεμάτη υπερένταση;

Κοιταζόμουν στον καθρέφτη και λίγα κομμάτια μου αναγνώριζα, πλέον. «Σε λίγο καιρό θα είσαι πάλι ο εαυτός σου», μου έλεγε η μητέρα μου. Η αλήθεια είναι ότι δεν γύρισα ποτέ ξανά στον ίδιο εαυτό, αφού, όπως συνειδητοποιώ σήμερα, μόλις είχα περάσει το κατώφλι της πιο μεγάλης αλλαγής που θα μπορούσα να βιώσω σωματικά και πνευματικά, μεγαλύτερης κι από την εφηβεία.

Η μητρότητα φέρνει την απόλυτη μετάλλαξη

Ένα άρθρο της Miranda Rake που διάβασα πρόσφατα, το «Having a baby changes you forever», έδωσε φωνή σε αυτό που υποψιαζόμουν όλα αυτά τα χρόνια. Η Rake αναφέρει τον όρο matrescence, μία λέξη που επινόησε τη δεκαετία του 1970 η ανθρωπολόγος Dana Raphael, για να περιγράψει τη μετάβασή μας στη φάση της μητρότητας ως μια εποχή που χαρακτηρίζεται από ολοκληρωτική ανατροπή της ταυτότητάς μας. Κάτι σαν δεύτερη εφηβεία, αλλά αγκαλιά με μία ορμονική βόμβα μεγατόνων.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Σκεφτείτε το: Όλα ξεκινάνε με την ανάπτυξη ενός οργάνου, του πλακούντα, που παράγει εντατικά ορμόνες, συνήθως καινούργιες και άρα άγνωστες για το σώμα μας, μερικές φορές με ρυθμό 200 έως 300 φορές μεγαλύτερο από τα επίπεδα στα οποία είναι συνηθισμένο το σώμα μας μέχρι εκείνη τη στιγμή. Αυτή η ορμονική πλημμύρα συνεχίζεται και κορυφώνεται μέχρι τη στιγμή που θα γεννηθεί το μωρό, οπότε σταματάει. Απότομα. Αποτέλεσμα; μια δραματική, τρομακτική ορμονική πτώση. Αλλά η πλήρης αποδιοργάνωση του οργανισμού δεν σταματάει εκεί.

Την ώρα που οι δραματικές αυτές ενδοκρινικές αλλαγές συγκλονίζουν το σώμα, ο εγκέφαλος αρχίζει επίσης να μεταμορφώνεται. Όλα αυτά και άλλα πολλά περιγράφει η Lucy Jones, η Βρετανίδα συγγραφέας του βιβλίου Matrescence: On Pregnancy, Childbirth, and Motherhood την οποία αναφέρει στο άρθρο της η Rake. Όταν έγινε και η ίδια μητέρα, πριν από λίγα χρόνια, η Jones αποφάσισε ως δημοσιογράφος που είναι να ψάξει αυτό που της συνέβαινε και να βρει τις απαντήσεις για όλες τις μαμάδες εκεί έξω. Μιλώντας με ειδικούς και διαβάζοντας ό,τι έρευνα μπορούσε να πέσει στα χέρια της, συνειδητοποίησε ότι σε αυτή τη φάση δεν αλλάζει μόνο το σώμα μας, ως φυσιολογία, αλλά και ο εγκέφαλός μας.

«Η φάση matrescence είναι μια περίοδος μεγάλης γνωστικής προσαρμοστικότητας και ανάπτυξης – μια προσέγγιση που έρχεται σε αντίθεση με το στερεότυπο του baby brain που τόσο μας αρέσει να κατηγορούμε για το θολωμένο και μπερδεμένο μυαλό της νέας μαμάς», λέει η ίδια.

H επιστήμονας Lara Harvey MD, MPH υπογραμμίζει με τη σειρά της την αρνητική χροιά του όρου baby brain, mom brain, ή placenta brain, όπως αλλιώς συνηθίζεται να λέγεται. «Σκεφτήκατε ποτέ, αντί για κάτι που προσεγγίζουμε ως παθολογικό, το baby brain να είναι το κλειδί για την ανθρώπινη επιβίωση;» λέει. Η ομιλία της στο TEDx είναι αποκαλυπτική.

Να επανέλθουμε στην Jones, που στο βιβλίο της περιγράφει πόσο τεράστια απόκλιση έχει το εγκεφαλογράφημα μιας γυναίκας πριν και μετά τον τοκετό. Μετά τη «μητρική εφηβεία», ο εγκέφαλος εμφανίζεται με αισθητά συρρικνωμένη φαιά ουσία και μεγάλες αλλαγές τόσο στις πτυχές του, όσο και στις αυλακώσεις του φλοιού του. Χάλια; Όχι, απαραίτητα.

Η Elseline Hoekzema, Ολλανδή νευροεπιστήμονας που έχει πραγματοποιήσει μερικές από τις πιο πρωτοποριακές έρευνες πάνω στον μητρικό εγκέφαλο, με την οποία μίλησε η Jones για το βιβλίο της, περιγράφει τις αλλαγές αυτές ως ένα fine tunning που χαρίζει στη νέα μαμά μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και τη βοηθά να προσαρμοστεί ευκολότερα στις νέες συνθήκες της ζωής της. Τι αλλάζει, ουσιαστικά;

«Η συρρίκνωση και η αναδιάρθρωση συμβαίνουν σε τομείς του εγκεφάλου που σχετίζονται με το σύστημα ανταμοιβής, αλλιώς ηδονικό σύστημα, το οποίο πιστεύεται ότι βοηθά τις μητέρες να δεθούν με τα μωρά τους, αλλά και στο δίκτυο προεπιλεγμένης λειτουργίας, ένα πλέγμα διασυνδεδεμένων περιοχών του εγκεφάλου που ενεργοποιείται όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε κατάσταση ονειροπόλησης ή όταν το μυαλό τους περιπλανάται, και το οποίο φιλοξενεί την αίσθηση του εαυτού», γράφει η Jones.

Ναι! Η αντίληψη της νέας μητέρας για τον εαυτό της αλλάζει δομικά και για πάντα. Το μυαλό της δεν αναγνωρίζει πλέον τον εαυτό της ως αυτόνομο άτομο, παρά επεκτείνει την κατανόηση του «εαυτού» για να συμπεριλάβει το μωρό!

Παίρνοντας την αλλαγή στα χέρια μας

Οι περισσότερες από τις γυναίκες που αναφέρουμε έφτασαν σε αυτές τις αποκαλύψεις για το matrescence ύστερα από μία προσωπική εμπειρία που τις παρακίνησε να εφαρμόσουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους για να καταλάβουν τι είναι αυτό που μας συμβαίνει πραγματικά όταν γινόμαστε μητέρες. Με το βιβλίο της, εστιάζει μέσα από το πρίσμα των τελευταίων επιστημονικών εξελίξεων η Jones στη δική της εμπειρία, που φτάνει από το τραύμα του τοκετού και την περιγεννητική κατάθλιψη μέχρι την απόλυτη αίσθηση απομόνωσης αλλά και την απεριόριστη αγάπη για το μωρό της, για να καταλήξει ότι το matrescence, η μετάβαση στη μητρότητα, είναι μία ουσιαστική και απτή βιολογική, νευρολογική, ψυχολογική και κοινωνική μεταμόρφωση, όχι κάτι που φανταζόμαστε επειδή είμαστε κουρασμένες ή χαμένες στη νέα μας συνθήκη. Η Jones καταλήγει μεθοδικά και σχολαστικά σε ένα αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα: Η μητρότητα μας αλλάζει με τρόπους εξωτερικούς, εσωτερικούς και διαρκείς, και είναι «πιθανότατα το πιο δραστικό ενδοκρινικό γεγονός που μπορεί να λάβει μέρος στη ζωή μας».

Στο άρθρο της, η Miranda Rake, περιγράφει τον τεράστιο αντίκτυπο του βιβλίου της Jones στη Μεγάλη Βρετανία, γράφοντας για ορδές από millennial μαμάδες-ακτιβίστριες, την ύπαρξη ενός περιοδικού εστιασμένου στη φάση της matrescence, κι ένα sold-out φεστιβάλ (με κεντρική ομιλήτρια την Jones), μόνο και μόνο για να υπογραμμίσει το πόσο διψάμε για μία αίσθηση κοινότητας, μία ταύτιση, μία αναγνώριση του τι σημαίνει να απεκδύεσαι τον ίδιο σου τον εαυτό και να αλλάζεις για πάντα.

Τουλάχιστον, από προσωπική πείρα μιλώντας, όταν αναγνωρίζεις ότι αυτή η αλλαγή γίνεται συνειδητά και δεν κρύβεσαι πίσω από τα κοινωνικά στερεότυπα που μας θέλουν να επιστρέφουμε στο γραφείο, τις σχέσεις και τον εαυτό μας σα να μην τρέχει τίποτα, μπορείς να βρεις, επιτέλους, τον χώρο που χρειάζεσαι για να βιώσεις την ουσία αυτής της μεταμόρφωσης. Με τον πόνο, τον φόβο, αλλά, κυρίως, το δέος, τον σεβασμό και την απόλυτη αγάπη που της αρμόζει.