ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΝΕΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΙΑ ΣΗΜΕΡΑ; ΤΙ ΛΕΕΙ ΕΙΔΙΚΟΣ

Φαντάζομαι ότι δεν είμαι η μόνη που την απασχολεί η φιλία στη ζωή. Ως μοναχοπαίδι, θυμάμαι από μικρή να ψάχνω παρέα, να χαίρομαι όταν κάνω καινούργιους φίλους και να στεναχωριέμαι όταν τους χάνω. Με τα χρόνια τα πράγματα άλλαξαν – και το ξέρουμε όλοι αυτό. Οι δρόμοι μας χώρισαν, οι υποχρεώσεις μας έπνιξαν και μοιάζει πλέον μαραθώνιος η διαδικασία να συναντήσεις τους φίλους σου, όσους σου απέμειναν τέλος πάντων. Υπάρχουν άραγε νέοι τρόποι, να αναζητήσεις καινούργιους φίλους; Ισχύουν νέοι κανόνες για τη φιλία;

Το 2024, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι περισσότεροι από εμάς είμαστε υπερσυνδεδεμένοι μεταξύ μας. Όλες οι εφαρμογές στα social media, Instagram, X, και Tiktok, καθώς και η εξελισσόμενη τεχνολογία, κάνουν τη διατήρηση της επαφής πιο εύκολη από ποτέ. Και να θέλει δηλαδή κανείς, δεν μπορεί να αποσυνδεθεί εντελώς. Το γεγονός αυτό μοιάζει ειρωνικό, αν σκεφτούμε ότι η μοναξιά που νιώθει ο σύγχρονος άνθρωπος τείνει να πάρει διαστάσεις πανδημίας, ενώ η φιλία περνάει βαθιά κρίση. Πώς γίνεται ενώ υπάρχουν τόσοι τρόποι να συνδεθούμε με τους άλλους, εμείς να νιώθουμε συχνά αποκομμένοι και μόνοι;

Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup, σχεδόν ένας στους τέσσερις ανθρώπους παγκοσμίως νιώθει μοναξιά. Οι επιζήμιες επιπτώσεις της μοναξιάς, τόσο στην σωματική όσο και στην ψυχική υγεία, επισημάνθηκαν επίσης από τον γιατρό Vivek Murthy, στο δοκίμιο του με τίτλο «Η δική μας επιδημία μοναξιάς και απομόνωσης».

Θα μπορούσε ο εγκλεισμός κατά τη διάρκεια της πανδημίας να ήταν καταλυτικός για την «εποχή της μοναξιάς μας», προκαλώντας μας να βάλουμε σε δεύτερη μοίρα την φιλία; Η Danielle Bayard Jackson, πιστοποιημένη ειδικός σε θέματα φιλίας, απαντά: «Ο αριθμός των ωρών που περνάμε μόνοι μας έχει εκτοξευθεί. Αλλά το ζήτημα είναι ότι αυτή η τάση του να είναι κανείς μόνος και να μην συναναστρέφεται δεν ξεκίνησε απαραίτητα με την πανδημία, αλλά ουσιαστικά πριν από μια δεκαετία».

iStock

Μεταξύ 2010 και 2013, σύμφωνα με έρευνα του Γραφείου Απογραφής των ΗΠΑ, οι Αμερικανοί περνούσαν σχεδόν επτά ώρες την εβδομάδα με φίλους. «Ο επαρκής αριθμός ωρών είναι ένα βασικό συστατικό για την δημιουργία ισχυρών φιλιών», λέει η Jackson. Αλλά το 2014 ο ποιοτικός χρόνος άρχισε να μειώνεται, κάτι που συνέπεσε με την ξαφνική ευρεία δημοτικότητα του Instagram. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η άνοδος των social media έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην καταστροφή των φιλικών σχέσεων. Έτσι, αντί να ασχολούμαστε με την πραγματική ζωή είμαστε «κολλημένοι» στο τηλέφωνό μας. Βασιζόμαστε στις ενημερώσεις του διαδικτύου αντί να αποζητούμε μια ουσιαστική συνομιλία.

Μέχρι το 2019, λίγο πριν την πανδημία, ο μέσος άνθρωπος περνούσε λίγο περισσότερες από τέσσερις ώρες την εβδομάδα με φίλους. Πέντε χρόνια μετά από μια παγκόσμια πανδημία, ο χρόνος που πολλοί άνθρωποι αφιερώνουν σε φίλους είναι μηδενικός και το ερώτημα που εύλογα προκύπτει είναι το εξής: Θα είναι ποτέ ξανά ίδια η φιλία;

Η αλήθεια είναι ότι σε ένα μεγάλο ποσοστό η πανδημία μάς επέβαλλε τη μοναξιά. Εντούτοις, ήταν και μια περίοδος «ξεκαθαρίσματος» σε ό,τι αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις, μεταξύ άλλων και τις φιλίες. Η καθημερινότητά μας διαταράχτηκε σε μεγάλο βαθμό και αυτό οδήγησε στην επαναξιολόγηση της συμπεριφοράς μας και των σχέσεων που επιλέξαμε να διατηρήσουμε.

iStock

«Είδα κάποιους να είναι απόλυτοι σχετικά με τις φιλίες στις οποίες ήθελαν να δώσουν προτεραιότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας», λέει η Jackson. «Έπρεπε να διαλέξεις με ποιον θα συναναστραφείς και να κρατήσεις έναν κλειστό κοινωνικό κύκλο, για να μην θέσεις σε κίνδυνο την υγεία σου».

Από την άλλη πλευρά, η ειδικός έχει παρατηρήσει πολλές περιπτώσεις από «διαζύγια φιλίας», όπως τα αποκαλεί. «Οι άνθρωποι αισθάνονται όλο και μεγαλύτερη άνεση με το να έχουν λιγότερους φίλους, να μην βγαίνουν έξω και να μην έχουν κοινωνικές συναναστροφές», επισημαίνει. Και ενώ όλοι καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να υπάρχουν όρια στην κοινωνικοποίηση και ότι σίγουρα η ποιότητα των φίλων έχει μεγαλύτερη αξία από την ποσότητα, πάντως υπάρχει ένα μειονέκτημα σε αυτή την πολιτιστική αλλαγή: «Το ότι κάτι γίνεται φυσιολογικό δεν σημαίνει ότι είναι και καλό».

iStock

Όλοι γνωρίζουμε την αξία που έχει η φιλία στη ζωή μας. Δεν πρόκειται για μια κοινωνική συνήθεια που επικαλούμαστε όταν απλώς χρειαζόμαστε παρέα, επειδή βαριόμαστε. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό, καθώς έχει ζωτική σημασία για την ψυχική, ακόμα και για την σωματική μας υγεία. «Η φιλία είναι επιτακτική ανάγκη για την ευεξία μας – δεν είναι απλώς κάτι που πρέπει να κάνεις για να διασκεδάσεις», εξηγεί η Jackson.

Αφού λοιπόν οι φιλίες είναι τόσο σημαντικές για το ευ ζην, ο τρόπος για να διαχειριστούμε τη σχετική κρίση είναι απλός: έχουμε ανάγκη από περισσότερη ποιοτική φιλία στην ζωή μας και τη διάθεση να συμμετέχουμε σε αυτήν.

Όταν ήμασταν παιδιά, συνηθίζαμε να κάνουμε φίλους στην παιδική χαρά ή στο σχολείο και γενικότερα σε κάθε είδους δραστηριότητα στην οποία λαμβάναμε μέρος. Αλλά τώρα τα πράγματα άλλαξαν. Βιώνουμε μια μετα-πανδημική περίοδο, που όσο κι αν μας φαίνεται μακρινή, έχει αφήσει το αποτύπωμά της στη ζωή μας. Επίσης, μεγαλώνουμε και οι ευθύνες βαρύνουν με διαφορετικό τρόπο την καθημερινότητά. Με λίγα λόγια, το γενικότερο «τοπίο» της φιλίας έχει αλλάξει. «Είναι μια πρόκληση όλο αυτό», λέει η Jackson. «Και μερικές φορές δεν έχει να κάνει μόνο με τις δικές μας, ατομικές προσπάθειες», συμπληρώνει.

Ποια μορφή παρουσιάζουν σήμερα οι φιλίες μεταξύ ενηλίκων;

Το βλέπουμε πια όλοι: με τα χρόνια, τόσο οι παλιές μας φιλίες που κρατούν όσο και οι καινούργιες που εμφανίστηκαν στη ζωή μας έχουν άλλη μορφή και διαφορετικό κώδικα επικοινωνίας. «Πρέπει να εξελιχθούμε κι εμείς μέσα στο πώς μοιάζει όλο αυτό, καθώς μεγαλώνουμε και ο τρόπος ζωής μας αλλάζει», λέει η ειδικός.

Ίσως χρειαστεί να φανούμε δημιουργικοί και να εφεύρουμε τον χρόνο που χρειάζεται για να συναντάμε τους φίλους μας. Τα ατέλειωτα μεσημεριανά γεύματα με φαγητό, ποτό και κουτσομπολιά, και οι βραδινές έξοδοι μέχρι πρωίας δεν μοιάζουν τόσο ρεαλιστικά πια. Αλλά το να καλέσεις φίλους και φίλες να περάσετε μαζί μια βαρετή κατά τα άλλα μέρα έχει μεγάλη αξία. Απλές, καθημερινές ασχολίες, όπως μια βόλτα σε ένα πολυκατάστημα ή στο σούπερ μάρκετ, αποκτούν άλλη διάσταση, όταν συγχρόνως οι κολλητοί σου φίλοι μοιράζονται μαζί σου τα νέα τους.

iStock

Από την άλλη, υπάρχουν πολλές ψηφιακές πλατφόρμες που βοηθούν στην αναζήτηση φίλων, όπως και συντρόφων. Στις μέρες μας, οι έφηβοι κυρίως, αλλά και πολλοί ενήλικες, αξιοποιούν την ευκαιρία που δίνουν διάφορα σάιτ, για να ανοίξουν τον κύκλο γνωριμιών τους. «Το να χρησιμοποιείς την τεχνολογία για να επιταχύνεις την διαδικασία εύρεσης φίλων δεν σημαίνει ότι είσαι απελπισμένος, σημαίνει ότι είσαι πολυμήχανος», λέει η Jackson.

Ένα τελευταίο «κλειδί» που προτείνει η ειδικός για την ανεύρεση φίλων είναι η συναναστροφή με «σούπερ συνδέσμους». Αυτοί είναι με άλλα λόγια οι πολύ κοινωνικοί άνθρωποι, που γνωρίζουν τους πάντες και τα πάντα. Εκείνοι που φεύγοντας από ένα πάρτι θα κάνουν μια ώρα να χαιρετίσουν, γιατί απλούστατα τους γνωρίζουν όλους.

Τα άτομα αυτά θα σε βοηθήσουν να διευρύνεις τον κύκλο σου, αρκεί βέβαια να το ζητήσεις. «Δεν μπορείς να περιμένεις ότι οι επιθυμίες σου θα πραγματοποιηθούν, εάν δεν τις εκφράσεις», λέει η Jackson και συμπληρώνει: «Δεν υπάρχει κανένας λόγος να ντρέπεσαι γι’ αυτό».

Μην ντρέπεσαι να αναζητάς φίλους

Το να αναζητάς νέους φίλους στις μέρες μας είναι όχι απλώς δύσκολο, αλλά σου προκαλεί και φόβο, ειδικά εάν είσαι ενήλικας. Αυτή η ατρόμητη συμπεριφορά που είχαμε ως παιδιά έχει επηρεαστεί αρνητικά από την επικριτική διάθεση και τον ανταγωνισμό που προβάλλουν τα social media. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που ενίοτε μaς βοηθούν να συνδεθούμε πιο γρήγορα με νέους φίλους, μπορούν συγχρόνως να μας αναστείλουν, καθώς προβάλλουν εικόνες από “τέλειες ζωές”, που ενώ δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα δημιουργούν το άγχος της σύγκρισης.

Είναι δύσκολο να παραδεχτείς ότι η ζωή σου είναι άνω κάτω. Αντίθετα, είναι πιο ανώδυνο να διατείνεσαι ότι όλα είναι OK. Οπότε, με το να αναζητάς φίλους ως ενήλικας αυτόματα αποδέχεσαι το γεγονός ότι δεν διαθέτεις φιλικό περιβάλλον. «Είναι τρομακτικό να νιώθεις ότι υπάρχει ο κίνδυνος της κοινωνικής απόρριψης και ότι ένα άτομο μπορεί να σου πει όχι», λέει η Jackson. Τελικά, η αιτία όλων είναι ο φόβος – ο φόβος της απόρριψης και η ιδέα ότι αυτό που θα προσφέρεις σε έναν φίλο δεν θα είναι αρκετό ή θα είναι περισσότερο από όσο χρειάζεται.

«Εάν κάποιος δεν θέλει να δεσμευτεί με τους ανθρώπους γιατί παγώνει από τον φόβο της απόρριψης, θα του πρότεινα να υιοθετήσει το στυλ του σούπερ συνδέσμου», λέει η ειδικός. Συνδεθείτε με αυτόν τον τύπο ανθρώπου που μιλάει με τόλμη ακόμα και σε αγνώστους, ή δημιουργήστε ένα alter ego που αποπνέει αυτοπεποίθηση, χωρίς να σας ενδιαφέρει αν θα σας αποδεχτούν οι άλλοι.

Επικαλούμενη αυτή την πρακτική, η Jackson μάς καλεί να διαμορφώσουμε από την αρχή την ταυτότητα που έχουμε ως προσωπικότητες, προκειμένου να πυροδοτήσουμε την επιδίωξή μας να αναζητήσουμε νέες φιλίες και να απαλλαγούμε από τον κίνδυνο της απόρριψης. Τελικά, αυτές οι προσπάθειες του «άλλου εγώ» γίνονται δεύτερη φύση μας και παύουν να είναι τυχαία περιστατικά.

iStock

Είναι επίσης σημαντικό να παραδεχτούμε ότι δεν θέλουν όλοι να γίνουν φίλοι μας. Η απόρριψη από μια καινούργια γνωριμία μπορεί προς στιγμή να θίξει τον εγωισμό και να κλονίσει την αυτοπεποίθησή μας, αλλά όλα αυτά είναι μέρος του παιχνιδιού, αν αποφασίσουμε ότι η φιλία είναι για εμάς προτεραιότητα.

Το ίδιο αίσθημα ανασφάλειας έχει προκύψει σε πολλούς από εμάς κι όταν «τελειώνει» μια παλιά φιλία. Είτε αυτό συμβεί έπειτα από έντονους καυγάδες, είτε κατόπιν εξαφάνισης του φιλικού μας προσώπου (ghosting), είναι δύσκολο να μην το πάρουμε προσωπικά, ωστόσο είναι μέσα στο παιχνίδι της ζωής. «Χρειάζεται να αποδεχτείς ότι η απόρριψη θα συμβεί, αντί να παραλύεις από τον φόβο του τι θα γίνει εάν συμβεί», λέει η Jackson. «Θα συμβεί σίγουρα, το ζήτημα είναι πόσο γρήγορα θα μπορέσεις να ανακάμψεις».

Η προτροπή της ειδικού είναι να μοιραζόμαστε με τους άλλους τον πραγματικό μας εαυτό, άσχετα με το τι πρόκειται να αντιμετωπίσουμε. «Όταν εκφράζεις τον πραγματικό σου εαυτό εκεί έξω, θα βρεις τους κατάλληλους ανθρώπους για σένα», λέει. «Οπότε, μπες στην διαδικασία να είσαι ο αληθινός εαυτός σου, να είσαι ανόητος ή να κάνεις λάθη. Μπορεί αυτό να μην είναι καλοδεχούμενο από όλους, αλλά με τους κατάλληλους ανθρώπους μπορείς να γίνεις η αξιολάτρευτη εκδοχή του εαυτού σου».

Σε κάθε περίπτωση, η αυθεντικότητα είναι το ουσιαστικότερο μέσο για να βρούμε τους «ανθρώπους μας» και να δημιουργήσουμε αληθινές σχέσεις. Σίγουρα υπάρχει ο κίνδυνος της απόρριψης, αλλά η ανταμοιβή είναι ανεκτίμητη και μπορεί να διαρκέσει για μια ζωή.