Η ΔΡ ΔΑΝΑΗ ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗ ΕΙΠΕ ΟΣΑ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΞΕΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ

Τι συμβαίνει με τη βία των ανηλίκων στη χώρα μας; Με αφορμή τα πρόσφατα σοκαριστικά περιστατικά, ειδικός δίνει μια εμπεριστατωμένη απάντηση.

Η Δρ Δανάη Δεληγιώργη είναι συνεργάτιδα της εκπομπής Στούντιο 4, που ανήκει στο πρόγραμμα της ΕΡΤ. Η ψυχοπαιδαγωγός κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης, επιστημονικά υπεύθυνη προγραμμάτων εκπαίδευσης χαρισματικότητας, εξήγησε τι συμβαίνει με τη βία ανηλίκων στη χώρα με τον πιο ενδελεχή και κατανοητό τρόπο που θα βρείτε.

Όποιος λοιπόν, ενδιαφέρεται να κατανοήσει το φαινόμενο και να το διαχειριστεί, αρκεί να διαβάσει όσα ακολουθούν.

Δεν υπάρχει σύνδεση θυμού και βίας

«Ένα μεγάλο λάθος που κάνουμε είναι ότι ο θυμός συνεπάγεται βία. Από πότε; Θυμό είχε αυτός που έσφαζε τον κόκορα που τον ξυπνούσε κάθε τρεις και λίγο, όταν δεν υπήρχαν ξυπνητήρια. Θυμό είχε κι εκείνος που ανακάλυψε το ξυπνητήρι, γιατί δεν υπήρχε κάτι να τον ξυπνά μια συγκεκριμένη ώρα – που διοχέτευσε δημιουργικά το θυμό του. Άρα, συναισθήματα δεν συνεπάγονται βία».

Έτσι, εάν ένα παιδί είναι θυμωμένο, δεν συνεπάγεται πως θα πάει στο σχολείο να τα σπάσει όλα.

«Γιατί, εγώ που δεν τα σπάω δεν θυμώνω; Όλοι θυμώνουμε, αλλά δεν είναι απαραίτητο να το διοχετεύουμε με αυτόν τον τρόπο. Αυτό είναι το πρώτο μέγα σφάλμα. Πολλές φορές εμείς οι γονείς και γενικότερα στην κοινωνία το δικαιολογούμε κιόλας. Έχω κάθε λόγο, δηλαδή, να ξεσπάσω γιατί με θύμωσες. Δεν δικαιολογεί ο θυμός τη βία. Κανένα συναίσθημα δεν τη δικαιολογεί. Τίποτα δεν δικαιολογεί τη βία».

Αυτό ωστόσο, δεν αναιρεί πως τα παιδιά που καταφεύγουν στη βία είναι θυμωμένα. «Μπορεί να είναι και λυπημένα. Το τι κρύβεται από πίσω είναι σύνθετο. Σίγουρα πρόκειται για κάτι που κρύβεται πολύ καιρό και έχει δημιουργήσει ένταση. Δεν έχουμε δώσει διόδους ούτε να το επικοινωνήσουν διαφορετικά, ούτε να το εκτονώσουν διαφορετικά».

Τι πρέπει να κάνει ένας γονιός που το έφηβο παιδί του ασκεί βία, ώστε να μην το ξανακάνει;

«Υπάρχει κόσμος που δεν αντιλαμβάνεται πολλά πράγματα ως βία. Άρα, τι να διορθώσω στο παιδί μου; Αφού υπερασπίστηκε τον εαυτό του! Τι να διορθώσω στο παιδί μου όταν εγώ με αυτόν τον τρόπο του δείχνω πως έτσι συμπεριφερόμαστε για να διεκδικήσουμε την ύπαρξή μας εκεί έξω; Υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που δεν χτίζεται σε μια μέρα, αλλά σε χρόνια.

»Σκεφτείτε πόσο υπερασπιστικοί είμαστε της βίας. Σε ρωτάω να τα πούμε για δυο λεπτά και μου απαντάς “βιάζομαι Δανάη, θα τα πούμε σε λίγο”. Βιά-ζο-μαι. Εγώ από εμένα βιάζομαι. Λέμε στους άλλους βιάσου, το δίνουμε ως εντολή. Έχουμε παντού τη λέξη βία και την υπερασπιζόμαστε, και ξαφνικά, όταν γίνεται ένα ξέσπασμα σε παιδική ηλικία, όταν δεν έχουμε ακόμα οργανώσει τις αποφάσεις και το πώς συμπεριφερόμαστε –δεν έχουμε καλά φρένα– ασκείται και βγαίνει προς τα έξω. Κι έβγαινε πάντα.

iStock

»Πάντα υπήρχε αυτό το φαινόμενο, όμως τώρα το αναγνωρίζουμε ως βία. Το καταθέτουμε και το σχολιάζουμε. Να λοιπόν, ένα ωραίο βήμα. Δεν λέμε: Παιδιά είναι, μωρέ. Προσπαθούμε να κάνουμε κάτι για αυτό».

Είναι πιο έντονη τώρα η συνθήκη;

«Σε προσωπική εμπειρία, από όσα βλέπω στο γραφείο μου κάθε ημέρα, θα διαφωνήσω. Κάθε πέρυσι, κάθε προηγούμενη δεκαετία και χειρότερα, αλλά δεν το μαθαίναμε. Δεν υπήρχαν βίντεο και ήταν το δεδομένο. “Το δέρνω για να…” “Χρειάζεται το ξύλο του για να…”. Ήταν ΟΚ.

»Το ευχάριστο για εμένα είναι πως πια τα καταθέτουν τα φαινόμενα βίας. Κάποτε τους λέγαμε εμείς πως αυτό είναι βία και μας απέρριπταν, λέγοντας “Παιδιά είναι. Πώς κάνεις έτσι; Σιγά”. Αν μη τι άλλο, το γεγονός ότι τώρα τα καταθέτουν, έρχονται γονείς, πάνε τα παιδιά σε ψυχολόγους, είναι βήμα προς τα εμπρός. Υπάρχει και όλη η αντίστοιχη μέριμνα πια. Οι περισσότερες περιπτώσεις που έχω είναι θύματα.

»Γιατί δεν έρχονται παιδιά που είναι θύτες; Ίσως επειδή οι γονείς τους δεν αναγνωρίζουν πως είναι θύτες – χαρακτηρίζουν τις πράξεις ως διεκδίκηση δικαιωμάτων. Για να τις αναγνωρίσουν ως βία πρέπει να αποδεχθούν πως έκαναν κάτι λάθος. Να δουν ποιος έμαθε και πώς έμαθε το παιδί να διεκδικεί κατ’ αυτόν τον τρόπο – κάπως το είδαμε, κάπως δράσαμε, κάτι χρειάζεται να κάνουμε».

Όλο αυτό έχει άμεση σχέση με το σπίτι; «Κάποτε είχε. Τώρα πια παιδαγωγοί μας είναι τα πάντα. Κάποτε ήταν ο γονέας, ο δάσκαλος και ο ιερέας. Τώρα είναι άπειροι – αρκεί να δεις μόνο τι δίνει το Internet».

Μέτρα πρόληψης είναι η επικοινωνία και η άμεση συνέπεια, όχι η τιμωρία

Τι μπορούμε να κάνουμε όταν τα παιδιά κοινοποιούν μεταξύ τους τέτοια φαινόμενα, δημοσιεύοντας βίντεο στα social media; Τι εργαλεία πρέπει να δώσεις στο παιδί που ασκεί βία;

«Όταν δεν μιλάει το σώμα, σημαντικό είναι να μιλάει το στόμα. Η επικοινωνία είναι ό,τι πιο σημαντικό. Να ζητάμε από το παιδί να μας πει πώς νιώθει. Δεν ξυπνάει μια ημέρα και χτυπάει κάποιον άνθρωπο. Αυτό είναι το πικ. Η βία χτίζεται μέσα σε χρόνια – όπως βλέπουμε από τις κοινωνίες και τα παιδιά. Ξεκινάει από μια αδιαθεσία που μετά θα το δείξω με έναν έντονο τρόπο, κάθε φορά θα γίνεται ένα τσικ πάνω, ώσπου κάποια στιγμή θα ξεχειλίσει το ποτήρι. Λέμε “Έχουν γίνει όλα αυτά, αλλά δεν έχει χτυπήσει”, ενώ θα έπρεπε να το έχουμε πιάσει από την αρχή, να ασχοληθούμε από την αρχή ώστε να μην φτάσει στο χτύπημα που σχολιάζουμε ως βία. Όλα τα προηγούμενα τι ήταν;

»Στην περίοδο κρίσης, απομονώνεις το παιδί από το ερέθισμα, εξηγούμε στο παιδί τι έγινε, να πιάσουμε το θέμα από τη ρίζα και να προσπαθήσουμε να λύσουμε το θέμα. Σίγουρα το ίδιο το παιδί χρειάζεται να θέλει αυτό που συμβαίνει. Αν πάμε να το προσβάλλουμε, να το διορθώσουμε με βία, ασκούμε βία. Και τι φέρνει η βία; Βία.

»Επιστρέφω στην αρχή της συζήτησης: Κανένα συναίσθημα δεν οδηγεί σε βία ή βιασύνη. Αν εγώ θυμώσω με εσένα και θέλω να διεκδικήσω κάτι τώρα που εσύ δεν μπορείς ή δεν θες να μου το δώσεις, δεν έχω λόγο να σε παραβιάσω και να γίνει αυτό που θέλω.

»Υπάρχουν πολλές μορφές βίας, με τα όρια να παραβιάζονται με πολλούς τρόπους, όπως διανοητικά, φυσικά, χρονικά, συναισθηματικά, σεξουαλικά κ.ά. Το ενδιαφέρον κομμάτι είναι πως δεν συνειδητοποιούμε πως τα παραβιάζουμε –ενήλικες και παιδιά– γιατί αν έχω μάθει πως μια παραβίαση είναι φυσιολογική, η αντίδραση είναι “Σιγά, παρεξηγιάρη, τι έκανα;”».

iStock

Πώς βελτιώνεται αυτό;

«Για εμένα ήδη είμαστε σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι παλαιότερα. Το γεγονός ότι το φαινόμενο έχει βγει στην επιφάνεια και το συζητάμε το θεωρώ πολύ καλύτερο γιατί επιτέλους το συζητάμε. Όταν ανοίγεις μια πληγή, έχει απόστημα και μυρίζει, όμως είναι για καλό. Είναι μέρος της θεραπείας».

Είναι μέθοδος πρόληψης η τιμωρία και η ποινή;

«Η τιμωρία είναι βία. Οι άμεσες συνέπειες είναι μια λύση. Η διαφορά μεταξύ της τιμωρίας και της άμεσης συνέπειας είναι ότι η τελευταία έχει άμεση ακολουθία. Δηλαδή, αν η Δανάη δεν είναι συνεπής στο ραντεβού της με την εκπομπή, δεν θα βγει στον αέρα. Τιμωρία είναι: Δεν ήρθες στην ώρα σου; Θα μας πληρώσεις τόσα. Είναι κάτι άσχετο και δεν έχει φυσική συνέπεια».

Αν το παιδί μας χτυπήσει έναν συμμαθητή του τι κάνουμε;

Οι άνθρωποι μαθαίνουν με τρεις τρόπους, λέει η ειδικός:

• με τις φυσικές συνέπειες,
• τις λογικές συνέπειες
• με τις συνέπειες που επιβάλλονται.

«Ο καλύτερος τρόπος είναι η φυσική συνέπεια. Αν δεν μπορεί να γίνει, η επόμενη επιλογή είναι η λογική συνέπεια: καθίζουμε κάτω το παιδί, εξηγώ, δείχνω ένα παράδειγμα. Ας πούμε ότι σου λέει το παιδί: Θέλω να πέσω από το μπαλκόνι γιατί είμαι ο Superman. Του λες ότι δεν είναι και το καλείς να του δείξεις τι θα γίνει. Παίρνεις μια μεγάλη γλάστρα και την πετάς από το μπαλκόνι. Του λες: Κοίτα τι έγινε. Αυτό θα γίνει με εσένα.

Η τρίτη επιλογή, με την οποία δεν μαθαίνουμε ποτέ, είναι το “δεν θα ξαναχτυπήσεις το παιδάκι, γιατί το είπα εγώ”. Έχει έλεγχο, και τι θα με κάνεις; Καλύτερο ψεύτη. Θα κάνω ό,τι θέλω, χωρίς να το μάθεις».