ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ «ΠΑΝΤΟΤΙΝΑ ΧΗΜΙΚΑ»

Μπορεί τα «παντοτινά χημικά» να έκαναν τη ζωή μας πιο εύκολη, φαίνεται όμως ότι η ευκολία αυτή έρχεται με κόστος για την υγεία μας.

Γνωρίζεις τον όρο «παντοτινά χημικά» ή «forever chemicals» στα αγγλικά; Μήπως έχεις ακούσει για τις υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες ή αλλιώς PFAS; Αν όχι, μην εκπλήσσεσαι. Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε ιδέα τι σημαίνουν όλες αυτές οι λέξεις. Ίσως, μάλιστα, να αναρωτιόμαστε αν χρειάζεται να ασχοληθούμε μαζί τους μέσα στη φορτωμένη καθημερινότητά μας.

Όμως, η εντύπωση αυτή θα αλλάξει μόλις διαβάσεις τι προβλήματα προκαλούν οι ουσίες αυτές στον ανθρώπινο οργανισμό και γιατί έχουν χαρακτηριστεί «παντοτινά χημικά». Ας πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα από την αρχή.

Τι είναι τα PFAS

Όπως εξηγεί η EEA (European Environment Agency), οι υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες (PFAS) παρασκευάστηκαν από τον άνθρωπο, είναι χιλιάδες και χρησιμοποιούνται σε αμέτρητα αντικείμενα καθημερινής χρήσης (π.χ. ρούχα, καλλυντικά, χαλιά, συσκευασίες τροφίμων, ταπετσαρίες). Είναι γνωστές και ως «παντοτινά χημικά», καθώς είναι εξαιρετικά ανθεκτικές όταν βρίσκονται στο περιβάλλον και στους οργανισμούς. Εκτιθέμεθα σε αυτές μέσω των τροφών που καταναλώνουμε, του αέρα που αναπνέουμε, των αντικειμένων που πιάνουμε. «Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η έκθεση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στο σώμα μας», λέει ο ενδοκρινολόγος David Shewmon.

Τα PFAS κατατάσσονται στους ενδοκρινικούς διαταράκτες. Τώρα, θα ρωτήσεις τις είναι οι ενδοκρινικοί διαταράκτες. Η απάντηση έρχεται από την European Chemicals Agency: Σε όλους τους οργανισμούς, οι ορμόνες συνδέουν το νευρικό σύστημα και τις σωματικές λειτουργίες (όπως π.χ. αύξηση και ανάπτυξη, ανοσία, μεταβολισμός, αναπαραγωγή και συμπεριφορά). Μπορούν, επομένως, να επηρεάσουν το ορμονικό σύστημα, με επιβλαβείς επιπτώσεις στον άνθρωπο και στα ζώα.

iStock

Τι συμβαίνει εκεί έξω;

Κατ’ αρχάς, δεν είναι εύκολο να μελετήσουν οι επιστήμονες όλα τα PFAS που κυκλοφορούν εκεί έξω. Έτσι, έχουν εστιάσει σε ορισμένα από αυτά. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA), οι δύο τύποι που έχουν μελετηθεί περισσότερο είναι οι PFOA και PFOS, και θεωρούνται επικίνδυνοι. Μάλιστα, αν και δεν κατασκευάζονται πια, εξακολουθούν να υπάρχουν στο περιβάλλον, ενώ μην ξεχνάς ότι οι εταιρείες συνεχίζουν να παράγουν άλλους τύπους.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι συγκεκριμένες χημικές ουσίες μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την υγεία, ωστόσο ο τρόπος με τον οποίο το κάνουν ποικίλλει ανάλογα με τον βαθμό έκθεσης και το άτομο. «Τίποτα στην ιατρική δεν συμβαίνει από μόνο του και τα αποτελέσματα των ουσιών είναι συχνά το αποτέλεσμα πολλαπλών εκθέσεων σε αρκετές από αυτές με την πάροδο του χρόνου», εξηγεί ο Shewmon. «Η έκθεση σε αυτές τις ουσίες δεν είναι ο μόνος λόγος για τον οποίο αναπτύσσεις μια χρόνια ασθένεια, αλλά μπορεί να είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει».

iStock

Πιθανά προβλήματα υγείας από τα «παντοτινά χημικά»

Αν θες να πάρεις μια ιδέα για το πόσο επηρεάζουν την υγεία σου τα «παντοτινά χημικά» και γιατί είναι σημαντικό να είσαι υπεύθυνος καταναλωτής και ενεργός πολίτης, η παρακάτω λίστα δίνει μια αρκετά καλή εικόνα των αρνητικών τους επιδράσεων.

• Η λειτουργία του θυρεοειδούς: Ερευνητές μελέτησαν τις επιδράσεις 8 διαφορετικών χημικών ουσιών PFAS και βρήκαν αλλαγές στα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών, στις οποίες περιλαμβάνονται η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH) και η θυροξίνη, η κύρια ορμόνη που απελευθερώνεται από τον θυρεοειδή.
• Η ανάπτυξη των παιδιών: Η έκθεση στις ουσίες αυτές μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά ακόμη και πριν από τη γέννησή τους. Η έρευνα έχει δείξει μια σχέση μεταξύ της προγεννητικής έκθεσης και προβλήματα όπως το χαμηλό βάρος γέννησης, η μειωμένη ποιότητα και ο μειωμένος αριθμός σπέρματος, ο αυξημένος κίνδυνος παχυσαρκίας, αλλαγές στη συμπεριφορά.
• Ο κίνδυνος καρκίνου: Στην ιστοσελίδα του, το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ αναφέρει πιθανή σύνδεση μεταξύ της έκθεσης σε PFAS και αυξημένου κινδύνου εμφάνισης διαφόρων τύπου καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων της οξείας λεμφοκυτταρικής λευχαιμίας (ο πιο συχνός τύπος λευχαιμίας στα παιδιά), του καρκίνου του νεφρού, των ωοθηκών, του προστάτη, του θυρεοειδούς.
• Η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος: Ούτε εδώ τα πράγματα πάνε πολύ καλά. Ανασκόπηση του Εθνικού Προγράμματος Τοξικολογίας των ΗΠΑ αποκαλύπτει ότι η έκθεση σε PFOA και PFOS μπορεί να εμποδίσει την αποτελεσματική απόκριση του οργανισμού μας ενάντια σε μια λοίμωξη.
• Το αναπαραγωγικό σύστημα: Η μεγάλη έκθεση στις ουσίες αυτές μπορεί να προκαλέσει μειωμένη ποιότητα και αριθμό σπέρματος, ενώ συνδέεται με τη δυσκολία κύησης και τον αυξημένο κίνδυνο προεκλαμψίας.