ΜΙΚΡΟΙ ΓΕΩΡΓΟΙ: ΒΟΗΘΩΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΝΑ ΣΥΝΔΕΘΟΥΝ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΗ

Μικροί Γεωργοί, ένα πρόγραμμα που απευθύνεται στα παιδιά της πόλης, βοηθώντας τα να συνδεθούν βιωματικά, άρα ουσιαστικά, με τη σοφία της φύσης μέσα από την παράδοση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.

Το ακούμε συχνά και το βλέπουμε ακόμη συχνότερα. Τα παιδιά της πόλης δεν ξέρουν καν από που έρχονται τα φρούτα που βρίσκουν στον μανάβη ή πώς γίνονται τα αβγά. Κάποια δεν έχουν δει κότα ζωντανή στη ζωή τους, παρά μόνο ζωγραφιστή στα παιδικά βιβλία. Κι αν νομίζετε ότι λέμε υπερβολές, σκεφτείτε το. Πόσα παιδιά σήμερα πηγαίνουν στα χωριά των παππούδων τους, αν φυσικά υπάρχουν συγγενείς στο χωριό και πόσα σηκώνουν μανίκια για να αρμέξουν μία κατσίκα;

Σε μία εποχή που η επαφή με τη φύση περιορίζεται στο ζωολογικό πάρκο και το Πεδίον του Άρεως, οι μικροί εξερευνητές, διψασμένοι για γνώση κι εμπειρία, δεν έχουν πια το πεδίο δράσης που θα τα συνδέσει με το περιβάλλον. Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη μάθηση μέσα από το βίωμα, την εμπειρία που ξυπνά όλες τις αισθήσεις και ζητά από το παιδί να γίνει ενεργός κοινωνός σε μία διαδικασία που το συνδέει με τη σοφία των προγόνων του και την ίδια τη φύση.

Ευτυχώς, υπάρχουν προγράμματα, όπως αυτά που κάνουν οι «Μικροί Γεωργοί στην πόλη», μία ομάδα εκπαιδευτικών με αγάπη για τα παιδιά και τις παραδόσεις που κρατούν ζωντανές τις πρακτικές του παρελθόντος στο σήμερα. Η ιδέα αυτής της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ξεκίνησε πριν μερικά χρόνια από τον Γιώργο Ρόκκα, εκπαιδευτικό της πρωτοβάθμιας, που είδε ότι τα παιδιά της πόλης είχαν αρχίσει να χάνουν την επαφή με τη φύση και τους κύκλους ζωής των φυτών και των ζώων. Έτσι, γεννήθηκε η ανάγκη για τα βιωματικά εργαστήρια που φέρνουν τα παιδιά ξανά κοντά στη φύση, προσομοιώνοντας γεωργικές εργασίες και βασικές εργαστηριακές εργασίες που τείνουν να εξαλειφθούν για πάντα. Γιατί; Γιατί αν δεν ξέρεις από πού ήρθες, πώς ξέρεις προς τα που θα πας;

Σκουλήκια και κατσίκες

Λίγο πριν την πανδημία, όταν ο μικρός μου γιος ήταν πέντε ετών, είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε από κοντά ένα πρόγραμμα των Μικρών Γεωργών. Ήταν χειμώνας και η δράση γινόταν στο νηπιαγωγείο ενός φίλου μας από την παιδική χαρά. Το θέμα ήταν η εκκόλαψη αβγών και η εκτροφή μεταξοσκώληκα. Αφού είδε από κοντά τα μικρά σκουληκάκια και άκουσε για τον κύκλο της ζωής τους, ο Τζίμης για καιρό μετά μας εξηγούσε με ενθουσιασμό και περισπούδαστο ύφος ότι τα «μετάξια» (έτσι του άρεσε να τα αποκαλεί) τρώνε συνήθως ένα συγκεκριμένο φύλλωμα δέντρου (μουριά), το οποίο έμαθε να αναγνωρίζει και να μας το δείχνει στη γειτονιά μας στο Χαλάνδρι.

Το πρόγραμμα του άρεσε τόσο πολύ, που λίγο καιρό αργότερα επεδίωξα να τον πάω να παρακολουθήσει στο σχολείο κάποιου άλλου φίλου του το πρόγραμμα για το αλεύρι, αλλά και το εντυπωσιακό συναπάντημα με μία κατσίκα.

Έτσι, ο γιος μου απέκτησε βαθιά κατανόηση της σύνδεσής μας με τα δέντρα και τα σκουλήκια, χτίζοντας μία περιβαλλοντική αντίληψη που δεν του επιτρέπει σήμερα να πειράξει ούτε μυρμήγκι.

Αυτά είναι λίγα από τα βιωματικά εκπαιδευτικά εργαστήρια που κάνουν οι «Μικροί Γεωργοί στην Πόλη» και βασίζονται στις αρχές της Μοντεσσόρι, εστιάζοντας στη βιωματική προσέγγιση, στην ανάπτυξη και στην καλλιέργεια όλων των αισθήσεων, καθώς και στη δημιουργία συνθηκών μέσα στις οποίες τα παιδιά:

• Ανακαλύπτουν τη γνώση μέσα από παιχνίδι
• Ασκούν την ελευθερία τους μέσα στα όρια μιας ομάδας
• Μαθαίνουν να παρατηρούν, να συμπεραίνουν και να γενικεύουν
• Έρχονται σε επαφή με το νερό, το χώμα, λερώνονται, φυτεύουν, διασκεδάζουν.

Τι καλύτερος τρόπος να συνδεθεί ένα παιδί με τη γνώση, παρά με το συναίσθημα και τον νου! Οι προσομοιώσεις αγροτικής ζωής, όπως το άρμεγμα, το κοσκίνισμα, το ζύμωμα του ψωμιού, βοηθούν τα παιδιά να καλλιεργούν δεξιότητες, να διαχειρίζονται έννοιες, να κατανοούν ιδιότητες, να αντιλαμβάνονται χαρακτηριστικά, να λειτουργούν σε ομάδες, να κατανοούν την αλληλεπίδραση. Ταυτόχρονα, τα παιδιά παίζουν και διασκεδάζουν με κινητικές ασκήσεις, ζωγραφιές, θεατρικό παιχνίδι και τραγούδια και φεύγουν γεμάτα γνώσεις και κατανόηση της ατομικότητάς τους ως μέρος του φυσικού περιβάλλοντος. Αυτό τα ωθεί να το αγαπήσουν ως ενήλικες και να το προστατέψουν.

Τα προγράμματα «Μικροί Γεωργοί στην Πόλη»

Απευθύνονται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας και δημοτικού. Οι δράσεις ακολουθούν τον ρυθμό της φύσης και τις δουλειές του γεωργού ανάλογα με την εποχή. Ξεκινούν τον Σεπτέμβριο με το σταφύλι και συνεχίζονται μέσα στη χρονιά με τα χειμερινά λαχανικά, την ελιά, το άλεσμα του σιταριού και τη μελισσοκομία.

Ενδεικτικά, μερικές από τις δράσεις αυτές είναι:

• Ο κύκλος του ψωμιού (το σιτάρι σαν καρπός, ο χειρόμυλος, το άλεσμα, το ζύμωμα ψωμιού, το ψήσιμο).
• Τα έθιμα των γιορτών (η κυρά Σαρακοστή, τα κούλουμα, τη λαγάνα, το χαρταετό, το Πάσχα με τις λαμπάδες).
• Η γνωριμία με τους σπόρους (συλλογή σπόρων, γνωριμία με καρπούς και λουλούδια, οργάνωση ενός κήπου).
• Ο τρύγος (σταφύλια, πατητήρι, κρασί, ξύδι, απόσταξη, προϊόντα μούστου, σταφύλι και αρχαία Ελλάδα).
• Το πολύτιμο γάλα (παρατήρηση κατσίκας, άρμεγμα, διαδικασία παραγωγής τραχανά και χυλοπίτας).
• Το εργαστήρι των ζυμαρικών (παρατήρηση έτοιμων ζυμαρικών και υλικών, παρασκευή ζύμης, άνοιγμα φύλλων, πλάσιμο για χυλοπίτες, δίπλες, κριθαράκι και τραχανά).
• Η ευλογημένη ελιά (το δέντρο, οι ελιές, το λιομάζωμα, το λιοτρίβι, το ελιόψωμο, το λαδόψωμο, οι λουκουμάδες).

Τα τελευταία χρόνια, οι δράσεις της ομάδας τείνουν να γίνονται ολοένα και πιο περιβαλλοντικές, βγάζοντας τα παιδιά από τις τάξεις και χαρίζοντάς τους την ευκαιρία να συνδεθούν με τη φύση με τρόπο οργανικό και αβίαστο, ως μέρος αυτής.