ΕΙΝΑΙ ΤΑΞΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ Η ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ; ΝΕΑ ΜΕΓΑΛΗ ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ

Μεγάλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα επιβεβαίωσε αυτό που ήδη ζεις: Η καλή υγεία στη χώρα μας είναι υπόθεση ταξική. Πώς θα αλλάξει αυτό;

Έχεις δοκιμάσει να κλείσεις τηλεφωνικό ραντεβού με γιατρό σε κάποιο δημόσιο νοσοκομείο μέσω του 14500; Καταρχάς, μάθε ότι η χρέωση από κινητό τηλέφωνο είναι 1,31 ευρώ το πρώτο λεπτό και μετά ανά δευτερόλεπτο (εκτός αν είσαι συνδρομητής μιας συγκεκριμένης εταιρείας τηλεφωνίας οπότε η χρέωση είναι αστική).

Κατάφερες να κλείσεις ραντεβού; Πόσους μήνες μετά; Γιατί όσες φορές έχω επιχειρήσει να κλείσω για τους γονείς μου, είτε δεν θα βρω ραντεβού σε βάθος τριμήνου και θα πρέπει να καλώ ξανά και ξανά μέχρι να «ανοίξουν» τα επόμενα, είτε -αν βιάζομαι- θα αναγκαστώ να κλείσω απογευματινό ραντεβού, με χρέωση συνήθως γύρω στα 60 ευρώ ανά επίσκεψη. Σα να πηγαίναμε σε ιδιώτη γιατρό, δηλαδή. Άρα για ποια δημόσια υγεία μιλάμε;

Στο πλαίσιο της δημόσιας υγείας στη χώρα μας «επιβεβαιώνεται καθημερινά ότι ο Έλληνας ασθενής είτε θα πληρώσει είτε θα περιμένει». Αυτή ήταν μία από τις πιο εύστοχες παρατηρήσεις του Κοσμήτορα της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου κ. Κυριάκου Σουλιώτη, κατά την πρόσφατη παρουσίαση της μελέτης ανασκόπησης του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ), που για πρώτη φορά αποτύπωσε το φάσμα των Κοινωνικών Ανισοτήτων στην Υγεία στην Ελλάδα. Εικοσιπέντε ολόκληρα χρόνια είχε να γίνει αντίστοιχη μελέτη και μάντεψε πού κατέληξε.

Όχι μόνο υπάρχουν σοβαρές κοινωνικές ανισότητες στην υγεία, αλλά επηρεάζονται από παράγοντες που ήδη γνωρίζεις: Το εισόδημα, την εκπαίδευση, τις συνθήκες διαβίωσης, τις συνθήκες εργασίας, τον τόπο διαμονής κ.λ.π. Κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης (2010-2018) οι ανισότητες αυτές αυξήθηκαν ακόμα περισσότερο.

Για την ιστορία, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, η κατάσταση τα τελευταία χρόνια έχει επιδεινωθεί. Το 2020-21 το ποσοστό των Ελλήνων που αδυνατούσε να καλύψει το πρόβλημα υγείας του ήταν κοντά στο 6,5% (ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν περίπου 2%), ενώ κατά το 2022 και το 2023 το ποσοστό εκτοξεύθηκε στο 9% και 11,6%, αντίστοιχα (παραπάνω από το τετραπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου).

Ο Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ και Διευθυντής του ΙΚΠΙ, κ. Γιάννης Τούντας ΙΚΠΙ - MSD

Η υγεία στην Ελλάδα είναι υπόθεση ταξική

Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε στην παρουσίαση ο συντονιστής της έρευνας Ομότιμος Καθηγητής του ΕΚΠΑ και Διευθυντής του ΙΚΠΙ, κ. Γιάννης Τούντας, «η καλή υγεία αυξάνεται όσο αυξάνεται το εισόδημα». Από την πλευρά της, η Κοσμήτορας της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής Ελπίδα Πάβη συμπλήρωσε πως «η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο χάσμα στις ανικανοποίητες ανάγκες υγείας μεταξύ υψηλού και χαμηλού εισοδήματος στον ΟΟΣΑ». Τόνισε, δε, ότι στην έρευνα διαφάνηκε το εξής ανησυχητικό: «το 10% όσων έχουν οικονομικές δυσκολίες θα διακόψει ή θα μειώσει τη φαρμακευτική αγωγή του» με ό,τι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό για την κοινωνία και τη δημόσια υγεία.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα άτομα κατώτερης κοινωνικής τάξης παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά υπέρτασης, υπερχοληστερολαιμίας, αλλά και αγχωδών διαταραχών και κατάθλιψης.

O Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου κ. Κυριάκος Σουλιώτης

Στην υπόλοιπη Ευρώπη τι γίνεται;

Κάτι ακόμα που προέκυψε από την έρευνα είναι ότι το ζήτημα των κοινωνικών ανισοτήτων δεν αποτελεί μόνο ελληνικό πρόβλημα. «Έρευνα σε 16 ευρωπαϊκές χώρες δείχνει ότι τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα έχουν υψηλότερη θνησιμότητα και χειρότερη υγεία. Στη δυτική Ευρώπη, ο κίνδυνος νόσησης ήταν 1,5-2,5 φορές μεγαλύτερος στα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, ακόμα και σε χώρες με ισχυρή κοινωνική πολιτική, όπως οι Σκανδιναβικές», είπε ο κ. Τούντας. Από την πλευρά του, ο κ. Σουλιώτης συμπλήρωσε πως ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα ισχύει και σε χώρες με διαφορετικά συστήματα υγείας, όπως η Γαλλία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, αλλά και η Λετονία. «Άρα οι ανισότητες μπορεί να οφείλονται και στην οργάνωση της δημόσιας υγείας», εξήγησε. Υπηρεσίες και δομές μπορεί να υπάρχουν, μπορεί όμως ο πολίτης να κινηθεί εύκολα σε αυτές;

Ωστόσο, υπηρεσίες σε μεγάλο βαθμό δεν υπάρχουν:

Αυτή τη στιγμή, το μαιευτήριο Έλενα, το μεγαλύτερο γυναικολογικό νοσοκομείο της χώρας, αντιμετωπίζει τόσο σοβαρές ελλείψεις προσωπικού που -ενδεικτικά- τον Σεπτέμβριο 2024 χειρουργεία για καρκίνο του μαστού θα πραγματοποιηθούν μόνο 3 ημέρες (οι αναμονές φτάνουν μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου).

Αντίστοιχη η κατάσταση και στο Νοσοκομείο Παπανικολάου στη Θεσσαλονίκη, το οποίο επισκέφθηκε πρόσφατα ο Άδωνις Γεωργιάδης και όταν γιατρός του νοσοκομείου διαμαρτυρήθηκε, η απάντησή του ήταν «αυτά τα αριστερά τα βαριέμαι». Ενώ συμπλήρωσε, «θα πείτε ένα ευχαριστώ στο κράτος για όλα αυτά που κάνει, στο σύστημα για όλα αυτά που κάνει και μετά όλα τα άλλα.»

Αν έχει τύχει να χρησιμοποιήσεις το δημόσιο σύστημα υγείας, αν βρέθηκες πρόσφατα π.χ. στο Νοσοκομείο Γεννηματάς με τον άρρωστο γονιό σου, ένιωσες την ανάγκη να πεις ευχαριστώ στο κράτος;

EUROKINISSI ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Υπάρχει τρόπος να μειωθούν οι κοινωνικές ανισότητες στην υγεία;

Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, η κ. Πάβη σημείωσε ότι «οι ανισότητες καταγράφονται διαχρονικά, είναι συστηματικές, έχουν κατά κανόνα κοινωνική αιτιολογία και μπορούν να χαρακτηριστούν ως άδικες με βάση το τρέχον αξιακό μας σύστημα σε θέματα υγείας, δεδομένου ότι μπορούν να προληφθούν σε σημαντικό βαθμό».

Με ποιον τρόπο; Η συντακτική ομάδα της μελέτη πρότεινε:

1. Την συγκρότηση μιας κυβερνητικής/διυπουργικής επιτροπής για την αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων στην υγεία, η οποία θα απαρτίζεται από Υπουργούς που εμπλέκονται στους παρακάτω τομείς πολιτικής: εθνικής οικονομίας και οικονομικών, αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων, εργασίας, κοινωνικών υποθέσεων, κοινωνικής συνοχής και οικογένειας, παιδείας, υγείας. Προτείνεται να προεδρεύει της Επιτροπής ο Πρωθυπουργός και το έργο της να συνεπικουρείται από ειδικούς επιστήμονες.

2. Τη δημιουργία «Παρατηρητηρίου» Κοινωνικών Ανισοτήτων στην Υγεία, στο πλαίσιο της λειτουργίας του Οργανισμού Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ). Θα στελεχώνεται από ειδικούς επιστήμονες και θα έχει ως βασικές αρμοδιότητες με βάση τις οδηγίες του ΠΟΥ: α) τον καθορισμό της θεματολογίας, την επιλογή των δεικτών και των διαστάσεων των ΚΑΥ, β) τον εντοπισμό των πηγών και τη συλλογή των δεδομένων, γ) την ανάλυση των δεδομένων, δ) την έκθεση/παρουσίαση των αποτελεσμάτων.

3. Λήψη συγκεκριμένων άμεσων μέτρων στο ΕΣΥ, στο Φάρμακο, στη χρηματοδότηση, στην αποζημίωση και στον τομέα της Δημόσιας Υγείας, για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων, καθώς και την επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών που αφορούν στους παραπάνω τομείς, πρωτίστως το ΕΣΥ.

Θα ληφθούν υπόψιν όλα αυτά από την κυβέρνηση; «Θα πρέπει να ληφθούν, γιατί αυτή τη στιγμή τα πιο ευάλωτα στρώματα του πληθυσμού δεν φροντίζονται επαρκώς», κατέληξαν οι ομιλητές.

*Η μελέτη «Κοινωνικές ανισότητες στην υγεία – Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις, ερευνητικά ευρήματα και προτάσεις πολιτικής» πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ), με την υποστήριξη της βιοφαρμακευτικής εταιρείας MSD Ελλάδος.