ΜΠΟΡΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙ Η ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΜΑΣ;

Πέρα από κάποια μικρή διαταραχή στον ύπνο σου, η πανσέληνος δεν φαίνεται να έχει κάποια άλλη επίδραση στην διάθεσή σου, εκτός κι αν... έτσι θέλεις εσύ να πιστεύεις.

Η πανσέληνος του Αυγούστου, ή αλλιώς το «Φεγγάρι του Οξύρρυγχου» όπως το είχαν ονομάσει οι ιθαγενείς κάτοικοι της Αμερικής που τη συγκεκριμένη νύχτα ψάρευαν το εν λόγω ψάρι (γνωστό και ως μουρούνα), θα επηρεάσει φέτος, σύμφωνα με γνωστή Ελληνίδα αστρολόγο, Δίδυμους, Παρθένους, Τοξότες και Ιχθύες, οι οποίοι πρέπει -λέει η «ειδικός»- να είναι αυτές τις μέρες προσεκτικοί σε ζητήματα σχέσεων.

Και όσο κι αν η παραπάνω προφητεία προκαλεί στους περισσότερους από εμάς μια διάθεση χλευασμού, ίσως έχει ενδιαφέρον να ακούσουμε και την άποψη της επιστήμης που εδώ και αιώνες ασχολείται με την επίδραση που μπορεί να έχει το φεγγάρι στην ψυχική μας κατάσταση.

Ο Αριστοτέλης και ο Ιπποκράτης, για παράδειγμα, είχαν αναφερθεί στην επίδραση της πανσελήνου στον ανθρώπινο εγκέφαλο που είναι υγρός, με τον ίδιο τρόπο που το φεγγάρι επηρεάζει τα νερά στη γη. Τα ίδια επανέλαβε κατά τον 1ο αιώνα και ο Ρωμαίος φιλόσοφος Πλίνιος. Εξάλλου, τυχαία νομίζεις προέκυψε η λέξη «lunatic» (luna στα λατινικά είναι το φεγγάρι) να σημαίνει «τρελός;» Και πώς εξηγείται το γεγονός ότι η αστυνομία του Brighton στη Μ. Βρετανία καταγράφει περισσότερα περιστατικά βίας τις νύχτες με πανσέληνο;

iStock

Επηρεάζει η πανσέληνος την ψυχολογία μας;

Το 1978, ο ψυχίατρος Arnold Lieber δημοσίευσε δύο βιβλία αναφορικά με την επίδραση του φεγγαριού στα συναισθήματα και στον τρόπο ζωή μας, στα οποία υποστηρίζει κάτι αντίστοιχο με τους αρχαίους: Επειδή το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από 70% νερό, οι άνθρωποι βιώνουν παλιρροϊκές μετατοπίσεις που προκαλούνται από τις φάσεις της σελήνης, όπως και οι ωκεανοί της γης. Όπως έγραψε «υπό το φως της πανσελήνου τα περιστατικά δολοφονιών, αυτοκτονιών, επιβαρυμένων επιθέσεων, ψυχιατρικών επειγόντων περιστατικών και θανατηφόρων αυτοκινητιστικών ατυχημάτων αυξάνονται δραματικά».

Η θεωρία του αυτή, όμως, αν και μοιάζει να έχει μια λογική βάση, πολύ γρήγορα απορρίφθηκε από μετέπειτα έρευνες που απάντησαν πως η βαρυτική έλξη της γης είναι 5.000 φορές πιο ισχυρή από αυτή του φεγγαριού που δεν ξεπερνά το βάρος μιας μύγας. Όπως σχολίασαν, λοιπόν, οι επιστήμονες, το φεγγάρι μπορεί να ρυθμίζει τις παλίρροιες μεγάλων υδάτινων μαζών, αλλά δεν έχει καμία επίδραση σε ένα ποτήρι νερό ή μια μπανιέρα, πόσο μάλλον στο νερό που περιέχεται στο ανθρώπινο σώμα.

Επόμενη μετα-ανάλυση 37 μελετών που είχαν ασχοληθεί με τον κύκλο της Σελήνης σε σχέση με περιστατικά κρίσεων σε τηλεφωνικά κέντρα, ψυχιατρικές κλινικές, αυτοκτονικές τάσεις κ.λ.π. δεν βρήκαν να υπάρχει καμία αύξηση σε αυτά τις ημέρες της πανσελήνου. Μάλιστα, μια πιο πρόσφατη μελέτη από τη Φινλανδία βρήκε ότι τις ημέρες με πανσέληνο διαπράττονται λιγότερες ανθρωποκτονίες.

Ωστόσο, υπάρχει μια μικρή εξαίρεση σύμφωνα με την οποία ερευνητές, σε μικρής κλίμακας μελέτη του 2018, βρήκαν ότι ίσως οι αλλαγές του σεληνιακού κύκλου να επηρεάζουν άτομα με διπολική διαταραχή. Η μελέτη έδειξε ότι ο κιρκάδιος βηματοδότης (μια μικρή ομάδα νεύρων) σε αυτά τα άτομα συγχρονίζεται με κάποια σεληνιακά μοτίβα προκαλώντας αλλαγές στον ύπνο τους που στη συνέχεια μπορεί να προκαλέσουν μια μετατόπιση των συμπτωμάτων κατάθλιψης σε συμπτώματα μανίας.

Εν τέλει, όμως, η πλειοψηφία των αστρονόμων, των φυσικών και των ψυχολόγων καταλήγει στο ότι η γενική ανθρώπινη συμπεριφορά δεν συνδέεται με κάποια σεληνιακή φάση.

iStock

Γιατί, λοιπόν, οι δεισιδαιμονίες για την επίδραση της πανσελήνου επιμένουν;

Οι ειδικοί εξηγούν πως πολύ συχνά όταν μία θεωρία κληροδοτείται από γενιά σε γενιά για χιλιάδες χρόνια καταλήγουμε, ακόμα και οι σύγχρονοι άνθρωποι, να πιστεύουμε ότι δεν μπορεί παρά να έχει μια δόση αλήθειας.

Και ίσως όντως να έχει: Οι πρόγονοί μας επηρεάζονταν από την πανσέληνο κυρίως εξαιτίας του έντονου φωτός της που μάλλον διατάραζε την ποιότητα του ύπνου τους και ως εκ τούτου τη διάθεσή τους. Και σήμερα, όμως, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι ο ύπνος μας μπορεί να επηρεαστεί από τον κύκλο του φεγγαριού: Μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε τρεις διαφορετικές κοινότητες, στην Αργεντινή και την Αμερική, βρήκε ότι οι άνθρωποι κοιμούνται πιο αργά και λιγότερες ώρες τις νύχτες με πιο έντονο φεγγαρόφωτο.

Από την άλλη, πολλοί επιστήμονες μεταφράζουν τα αποτελέσματα αυτά ως «απατηλή συσχέτιση» ή «μεροληψία επιβεβαίωσης», εξηγώντας ότι παρατηρούμε περισσότερο όσα παράξενα συμβαίνουν που επιβεβαιώνουν τη θεωρία μας, παρά όσα δεν συμβαίνουν. Έτσι, τις νύχτες με πανσέληνο είμαστε πιο υποψιασμένοι ότι κάτι διαφορετικό μπορεί να συμβεί. Και όταν συμβαίνει, πραγματοποιείται μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Και τότε η πεποίθηση αυτή προσκολλάται ακόμα πιο έντονα στο μνημονικό μας.

Δεν θα επηρεάσει, λοιπόν, η πανσέληνος το ασυνείδητο και τη διάθεσή σου, αλλά το να απολαύσεις την παρουσία της μπορεί να επιδράσει θετικά στις συνειδητές σου συμπεριφορές και αποφάσεις.

iStock

Ο Διονύσης Σιμόπουλος, ο σπουδαίος αστροφυσικός και επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, είχε γράψει για τους μύθους σχετικά με την πανσέληνο που έχουν καλλιεργηθεί από διάφορους λαούς οι οποίοι τη συνδέουν με την «τρέλα» και τον «σεληνιασμό». «Οι μύθοι αυτοί συνεχίζουν να υπάρχουν και να μπερδεύουν τον κάθε πολίτη χωρίς καμιά απολύτως απόδειξη», είχε καταλήξει χαρακτηριστικά.

Ο ίδιος, όμως, δεν ξεχνά πώς ήταν η ίδια αυτή πανσέληνος, μια πανσέληνος Αυγούστου, που καθόρισε την επαγγελματική του πορεία, όταν σε μια προσκοπική κατασκήνωση, στα 17 του χρόνια, είχε για πρώτη φορά την ευκαιρία να την παρατηρήσει μέσα από ένα μικρό τηλεσκόπιο:

«Kαθώς το φεγγάρι ξεµύτιζε πάνω από την κορυφή του Παρνασσού, τα έκθαµβα µάτια µου αντίκρισαν ένα θέαµα κυριολεκτικά απερίγραπτο: κρατήρες επί κρατήρων φαίνονταν λες και βρίσκονταν σε απόσταση αναπνοής, ενώ τις τεράστιες ξερές πεδιάδες που ο Γαλιλαίος είχε βαφτίσει «θάλασσες», διέσχιζαν τεράστιες χαράδρες και οροσειρές. Εκείνη την εποχή ο άνθρωπος δεν είχε πετάξει ακόµη στο διάστηµα και κανείς µας δεν µπορούσε ούτε καν να φανταστεί ότι σε εννέα χρόνια ένας συνάνθρωπός µας θα έκανε κυριολεκτικά µια βόλτα στο φεγγάρι. Κι όµως, εκείνο το βράδυ αισθάνθηκα ότι το προαιώνιο αυτό όνειρο της ανθρωπότητας είχε ήδη γίνει πραγµατικότητα µ’ εµένα πρωταγωνιστή.»