ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΣ ΤΗΝ «ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ», ΠΡΙΝ ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΕΙ ΕΣΕΝΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΣΟΥ

Η «τιμωρία της σιωπής» μπορεί να γίνει ένα πρώτης τάξης εργαλείο χειραγώγησης, γι' αυτό μάθε να την αντιμετωπίζεις, πριν φθείρει εσένα και τη σχέση σου ανεπανόρθωτα.

«Δεν μου μιλάει». «Κάνει σαν να μην υπάρχω». «Με αγνοεί». «Μου κρατάει μούτρα». Φράσεις που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε την άβολη κατάσταση κατά την οποία ένας άνθρωπος από το οικείο περιβάλλον μας αρνείται την προφορική επικοινωνία και δείχνει να αγνοεί ακόμα και τη φυσική μας παρουσία στον χώρο. Στην περίπτωση αυτή, λέμε ότι μας έχει επιβληθεί η «τιμωρία της σιωπής» (silent treatment), που μπορεί να γίνει μια σοβαρότατη μορφή χειραγώγησης.

Στην προηγούμενη σχέση μου, για παράδειγμα, κάθε φορά που η σύντροφος μου ήταν δυσαρεστημένη ή θυμωμένη με κάτι, σταματούσε να μου μιλάει. Καθόταν με το κινητό της σε μια γωνιά, μουτρωμένη και αρνιόταν κάθε επικοινωνία.

Άλλες φορές, ενώ ξεκινούσε έντονο καυγά, ξαφνικά σταματούσε να μου απευθύνει τον λόγο, δεν απαντούσε στις ερωτήσεις μου και άλλαζε δωμάτιο ή έπεφτε για ύπνο. Συνήθως, ακολουθούσε η δικιά μου αντίδραση, που περιλάμβανε από «βαριές» κουβέντες και φωνές, μέχρι δάκρυα και παρακάλια. Τότε εκείνη αποφάσιζε να «σπάσει» την σιωπή της και με ύφος νικητή να λήξει το βασανιστήριο. Επανερχόμασταν στη ρουτίνα μας, χωρίς ωστόσο εγώ να έχω καταλάβει τι την είχε ενοχλήσει και χωρίς εκείνη να έχει λύσει το όποιο πρόβλημά της.

Βέβαια, η «τιμωρία της σιωπής» δεν περιορίζεται μόνο στις συντροφικές σχέσεις. Είναι μια τακτική που μπορούμε να συναντήσουμε και στον επαγγελματικό χώρο, καθώς και στη σχέση ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. «Το χειρότερο σενάριο είναι όταν οι γονείς διακόπτουν την επικοινωνία με τα παιδιά τους για να τα τιμωρήσουν ή για να τα αναγκάσουν να κάνουν κάτι που εκείνα δεν επιθυμούν», υπογραμμίζει η ψυχοθεραπεύτρια Amelia Kelley.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Μάθε να την ξεχωρίζεις

Είναι χρήσιμο να διαχωρίσουμε την «τιμωρία της σιωπής» από την ανάγκη που μπορεί να έχει κάποιος να πάρει αποστάσεις έπειτα από μια διαφωνία. Όπως εξηγεί η Kelley, το να πάρει κάποιος τον χρόνο του έπειτα από έναν καβγά, είτε για να ηρεμήσει είτε για να επανεξετάσει τι έχει συμβεί, είναι φυσιολογικό και χρήσιμο για την αποκατάσταση της σχέσης. Η «τιμωρία της σιωπής», όμως, δείχνει την ανάγκη κάποιου να σε πιέσει συναισθηματικά, να έχει τον απόλυτο έλεγχο της κατάστασης και να καθορίζει τον τρόπο που θα αντιδράσεις ή θα νιώσεις, δημιουργώντας σου συγχρόνως ενοχές και αισθήματα ντροπής για ό,τι συμβαίνει. Με άλλα λόγια, «είναι μια μορφή συναισθηματικής κακοποίησης που αρνείται τη σύνδεση με άλλο άτομο», μια τακτική χειραγώγησης και όχι ένας τρόπος επικοινωνίας.

Πώς η «τιμωρία της σιωπής» σε επηρεάζει

Το πρόσωπο που είναι αναγκασμένο να δεχτεί μια τέτοια συμπεριφορά μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο, όπου η χαμηλή αυτοεκτίμηση, ο θυμός και οι ενοχές εναλλάσσονται. Παράλληλα, η ανασφάλεια... χτυπάει κόκκινο και φοβάσαι ότι κάθε σου βήμα μπορεί να προκαλέσει ακόμα μια διαφωνία με τον/τη σύντροφό σου και ακόμα μία «τιμωρία».

Πώς η «τιμωρία της σιωπής» επηρεάζει τη σχέση

Είναι εμφανέστατη η βλάβη που προκαλείται στην επικοινωνία μεταξύ δυο συντρόφων, όταν παρεμβάλλεται το silent treatment. Κάθε συζήτηση για τα προβλήματα που προκύπτουν αναστέλλεται και όλα παίρνουν την μορφή ενός «ψυχρού πολέμου». Το πιο επικίνδυνο από όλα όμως, είναι η δυναμική που αναπτύσσεται: το πρόσωπο που χειραγωγεί απειλεί διαρκώς ότι θα χρησιμοποιήσει το «όπλο» του για έλεγχο ή τιμωρία, ενώ το άλλο φοβάται ότι αν δεν υποταχθεί, θα χάσει τον άνθρωπο που αγαπά.

Πώς να αντιμετωπίσεις την τιμωρία της σιωπής

– Άλλαξε τη δική σου στάση

Όταν αρχίζει η διαδικασία της βουβής τιμωρίας, προσπαθήστε να αλλάξετε εσείς τη στάση σας. Όσο επιμένετε ή παρακαλάτε να σας μιλήσει και να πάψει να σας αγνοεί, ενθαρρύνετε την «τιμωρία» σας. Αντί γι' αυτό, προσπαθήστε να δώσετε λίγο χώρο στον άλλον άνθρωπο, αναζητήστε μια διέξοδο σε μια συζήτηση με κάποιο φιλικό πρόσωπο που εμπιστεύεστε, βγείτε μια βόλτα να πάρετε αέρα! Αυτό που χρειάζεστε την δεδομένη στιγμή είναι να φροντίσετε τον εαυτό σας, να συνειδητοποιήσετε ότι δεν αξίζετε αυτή την κακοποιητική συμπεριφορά και να πάρετε απόσταση από τον/την τιμωρό σας.

– Όταν η ένταση περάσει

Εφόσον το επιθυμείτε και οι δύο, είναι η στιγμή να προσπαθήσετε να μπείτε στη διαδικασία συζήτησης. Σε αυτή τη φάση, καλό θα ήταν να εξηγήσετε ότι η διάθεση του άλλου να σας αποκλείει από κάθε επικοινωνία σάς τρομοκρατεί και σας δημιουργεί τεράστια ανασφάλεια. Βέβαια, με την επιλογή της συζήτησης παίρνετε το ρίσκο να ξαναρχίσει ο «πόλεμος», αλλά σε κάθε περίπτωση μια ήρεμη προσέγγιση του προβλήματος, χωρίς συγκρούσεις, είναι ο μόνος δρόμος για να βελτιωθούν τα πράγματα.

– Μίλα σε κάποιον

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσπάθεια να αντιμετωπίσετε την κακοποιητική τακτική της τιμωρίας της σιωπής και να ξεφύγετε από τον φαύλο κύκλο του θυμού, των ενοχών και του φόβου, είναι μια δύσκολη και επίπονη διαδικασία. Θα χρειαστείτε κοντά σας αγαπημένα πρόσωπα. Σημαντικό είναι να μην ντραπείτε να περιγράψετε τι αισθάνεστε, να τους δώσετε την ευκαιρία να εκφράσουν την γνώμη τους με αγάπη και να σας βοηθήσουν να το ξεπεράσετε. Παράλληλα, ίσως θα ήταν χρήσιμο να αναζητήσετε την βοήθεια κάποιου ειδικού, για να μπορέσετε να θέσετε από την αρχή κάποια όρια, τόσο στον εαυτό σας όσο και στους άλλους.