ΠΩΣ Η ΜΕΘΟΔΟΣ «JACKPOT» ΑΠΟΓΕΙΩΝΕΙ ΤΗ ΣΧΕΣΗ ΣΟΥ ΟΤΑΝ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΕΝ ΠΑΝΕ ΟΠΩΣ ΘΑ ΗΘΕΛΕΣ

Γιατί η τιμωρητική συμπεριφορά καταστρέφει τις συντροφικές σχέσεις και πώς μπορεί να βοηθήσει η επιβράβευση;

Όλοι γνωρίζουμε τι σημαίνουν τα αντίποινα, η τιμωρητική συμπεριφορά ή οι «συνέπειες» στη ζωή μας, από όταν ήμασταν ακόμα παιδιά.

Θυμάσαι τότε που παράκουσες τη μαμά και σου είπε ότι δεν θα ξαναδείς το tablet ή το αγαπημένο σου παιχνίδι για την υπόλοιπη ημέρα; Ή τότε στην εφηβεία που αντιμίλησες στον μπαμπά σου και σου έκοψε το χαρτζιλίκι ή σου απαγόρευσε να βγεις βόλτα με τους φίλους σου για μία ολόκληρη εβδομάδα; Όπως και αργότερα στη ζωή σου…

Ίσως ακόμα δυσκολεύεσαι να ξεχάσεις πως ένιωσες όταν διεκδίκησες κάτι στη δουλειά και ο προϊστάμενός σου προσπέρασε τη δική σου προαγωγή και την έδωσε στον υφιστάμενό σου τιμωρώντας σε ή εκείνη τη φορά που έλαβες ειδοποίηση για πρόστιμο από την εφορία επειδή ξέχασες να πληρώσεις τη δόση στην ώρα της. 

Σήμερα, όμως, θέλω να σου μιλήσω για έναν χώρο, στον οποίο τα αντίποινα, η τιμωρία και η εκδίκηση δεν έχουν καμία θέση. Και αυτό το μέρος είναι η συντροφική σου σχέση.

Τι σημαίνει τιμωρητική συμπεριφορά στη συντροφική σχέση;

Ως «τιμωρητική» χαρακτηρίζουμε τη συμπεριφορά που έχω προς τον σύντροφό μου όταν προσπαθώ σκόπιμα να τον κάνω να νιώσει άσχημα σχετικά με κάτι που είπε ή έκανε και δεν μου άρεσε. Πίσω από την τιμωρητική συμπεριφορά κρύβεται η ανάγκη μου να του διδάξω ένα «μάθημα» που ελπίζω ότι θα δεν ξεχάσει ποτέ, ώστε να μην επαναλάβει το ίδιο σφάλμα στο μέλλον.

Και φυσικά, όταν μιλάω για «τιμωρία» δεν εννοώ τη σωματική, λεκτική ή συναισθηματική βία, η οποία δεν πρέπει να γίνεται ποτέ ανεκτή στη σχέση. Η τιμωρητική συμπεριφορά έχει πιο «επιδέξιους» τρόπους να εκφράζεται. Για παράδειγμα, μου μιλάει ο σύντροφός μου και εγώ απαντάω με σιωπή. Αρνούμαι ακόμα και να τον κοιτάξω. Αποφεύγω το άγγιγμα του, ακόμα κι όταν γίνει τυχαία στο τραπέζι. Δεν επιθυμώ καμία σεξουαλική επαφή. Φεύγω από την κρεβατοκάμαρα και κοιμάμαι στον καναπέ. Αργώ σκόπιμα να γυρίσω σπίτι χωρίς να ενημερώνω πού είμαι ή ξεχνάω να κάνω κάτι που μου ζήτησε.

Όταν εκνευρίζομαι και θυμώνω στη σχέση, ουσιαστικά αυτό πηγάζει από τον φόβο που νιώθω και αφορά το ότι η κατάσταση δεν οδηγείται εκεί που θέλω. Δεν αισθάνομαι ασφαλής και προσπαθώ να τον τιμωρήσω που με έφερε σε τόσο δύσκολη θέση, ώστε να ξαναπάρω τη δύναμη στα χέρια μου. Να ανακτήσω τον έλεγχο της κατάστασης.

Η τιμωρητική συμπεριφορά έχει άσχημες συνέπειες

Η τιμωρία είναι το αντίθετο της επικοινωνίας και γι' αυτό έχει τόσο σοβαρές συνέπειες. Αντί να προσπαθώ να εκφράσω τη δυσαρέσκεια, τη στεναχώρια μου αλλά και να συζητήσω μαζί του τι θα ήθελα να συμβεί ώστε να διορθώσω το πρόβλημα, επιλέγω να αποσυνδεθώ και να τον απομακρύνω. Στιγμιαία νιώθω δυνατός φυσικά. Ο θυμός με κάνει να νιώθω ότι έχω το πάνω χέρι. Μακροπρόθεσμα όμως;

Μια τέτοια επιλογή με οδηγεί στο να έχω τελικά ακόμα λιγότερο έλεγχο της κατάστασης. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Πληγώνω τη σχέση. Οδηγούμαι στη μοναξιά, χάνεται η εμπιστοσύνη μεταξύ μας, που είναι το βασικότερο συστατικό μιας καλής σχέσης. Και είναι πολύ πιθανό να μη σταματήσει όλο αυτό το κακό εκεί. Συχνά οδηγούμαστε και οι δύο στον φαύλο κύκλο της εκδικητικότητας, όπου ο σύντροφός μου αισθάνεται ότι τιμωρείται άδικα και τώρα θέλει και εκείνος με τη σειρά του να με εκδικηθεί και να με πληγώσει το ίδιο ή με χειρότερο τρόπο.

Τι πετυχαίνω λοιπόν έτσι; Να τιμωρώ και τους δυο μας και να καταστρέφω τη σχέση.

Ποιο είναι το ακριβώς αντίθετο που μπορώ να κάνω, εάν θέλω να διασφαλίσω ότι ο σύντροφος μου θα μάθει κάτι ώστε να το επαναλάβει με θετικό τρόπο στο μέλλον; Η επιβράβευση!

Επιβράβευση αντί για τιμωρητική συμπεριφορά

«Η επιβράβευση;» αναρωτιέσαι. (Πριν αντιδράσεις και απορρίψεις την ιδέα, διάβασε λίγο παρακάτω.)

Ο τρόπος που χρειάζεσαι δεν είναι η τιμωρία. Είναι η επιβράβευση. Οι εκπαιδευτές δελφινιών το γνωρίζουν πολύ καλά και γι’ αυτό είναι η μέθοδος εκπαίδευσης που χρησιμοποιούν και την ονομάζουν Jackpot!

Τα δελφίνια είναι πολύ ευαίσθητα και ιδιαίτερα κοινωνικά πλάσματα και, εάν κάτι κακό συμβεί στο περιβάλλον τους, αισθάνονται βαθιά θλίψη και απογοήτευση.

Έρευνες που έχουν γίνει αποδεικνύουν ότι όταν τα δελφίνια είναι απογοητευμένα και ο εκπαιδευτής τους τα αναγκάσει να κάνουν αυτό που θέλει χρησιμοποιώντας επιθετικότητα και τιμωρία, τα δελφίνια απομακρύνονται ακόμα περισσότερο.

Όταν όμως ο εκπαιδευτής χρησιμοποιήσει τη μέθοδο Jackpot, προσφέροντάς τους έναν ολόκληρο κουβά ψάρια αντί για μόνο ένα, όπως συνηθίζεται ως επιβράβευση στα δελφίνια, τότε ενθουσιάζονται τόσο πολύ που ξεχνούν εντελώς την προηγούμενη στεναχώρια τους και τελικά συμμετέχουν γεμάτα χαρά και ενέργεια στο show.

Ο καλός εκπαιδευτής ποτέ δεν τιμωρεί. Μόνο επιβραβεύει.

Φυσικά οι άνθρωποι είναι περισσότερο περίπλοκοι από τα δελφίνια. Αυτό που θέλω να θυμάσαι είναι ότι δεν υπάρχουν μόνο η τιμωρία, τα αντίποινα και η εκδίκηση. Ο φόβος και η τιμωρία ποτέ δεν βοήθησαν καμία σχέση να γίνει καλύτερη.

Όταν το παιδί σου, προσπαθώντας να περπατήσει, πέσει, δεν νομίζω ότι αγανακτείς, θυμώνεις και του λες ότι δεν θα τα καταφέρει ποτέ.

Τι κάνεις;

Κάθε φορά που στέκεται έστω και για λίγα δευτερόλεπτα στα πόδια του, το γεμίζεις φιλιά και χάδια και του λες πόσο καταπληκτικό είναι. Το επιβραβεύεις!

Για σκέψου… Για να πείσεις κάποιον να κάνει κάτι που θέλεις, του επιτίθεσαι; Τον τιμωρείς; Ή του υπόσχεσαι επιβραβεύσεις; Τι πιστεύεις ότι δουλεύει πιο γρήγορα, πιο εύκολα και πιο αποτελεσματικά;

Η επιβράβευση λοιπόν είναι ο τρόπος να δημιουργήσω ένα μονοπάτι φωτός που θα μας επιτρέψει να έχουμε καλύτερη επικοινωνία μεταξύ μας. Μου δίνει τον χρόνο να πάρω μια ανάσα και να ξαναθυμηθώ ότι αυτόν τον άνθρωπο τον έχω επιλέξει, τον αγαπάω και σκοπός μου δεν είναι να τον πληγώσω επειδή ίσως άθελα του ξέχασε κάτι ή έκανε κάτι και με πόνεσε.

Η καλοσύνη και η ευγένεια στη σχέση είναι ένας «μυς» που θέλει εξάσκηση για να δυναμώσει και να γίνει αυτόματη καθημερινή συμπεριφορά.

Σε μία υγιή σχέση πρέπει να μπορούμε και οι δυο να μιλάμε για οτιδήποτε μας απασχολεί, ακόμα και για τα πιο δύσκολα θέματα, αλλά με ευγένεια και καλοσύνη και όχι τιμωρητικά και εκδικητικά, γιατί τότε μαθαίνουμε στον εαυτό μας ότι έχουμε πάντα επιλογές.

Τιμωρητική συμπεριφορά ή επιβράβευση λοιπόν; Εσύ αποφασίζεις.

Η Μάρεα Λαουτάρη εργάζεται ως Coach Στρατηγικής Παρέμβασης με ιδιώτες και επιχειρήσεις. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο της βιβλίο, Σχολείο σχέσεων, με στόχο να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τις σχέσεις.