ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΦΕΤΙΝΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΒΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΣΕ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ;

Η έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων δεν σηματοδοτεί μόνο μια γιορτή για τον αθλητισμό, τον συναγωνισμό και τις υπεράνθρωπες επιδόσεις, αλλά μια και όλο αυξανόμενη απενεχοποίηση της συζήτησης για την ψυχική υγεία των αθλητών.

Η Lydia Jacoby, η κολυμβήτρια που κέρδισε χρυσό μετάλλιο στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο Τόκιο άκουγε αθλητές να αναφέρονται στο φαινόμενο της κατάθλιψης που ακολουθεί την συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά θεωρούσε πως επρόκειτο για κάτι που απλά συνέβαινε σε κάποιους αθλητές και δεν την αφορούσε. Μετά τη συμμετοχή της στους Ολυμπιακούς στο Τόκιο άρχισε και αυτή να εκδηλώνει παρόμοια συμπτώματα για να προστεθεί στην μακρά λίστα των αθλητών που αντιμετώπισαν προβλήματα με την ψυχική τους υγεία.

Η ίδια πια μιλάει ανοιχτά και άνετα για τα θέματα της ψυχικής υγείας της, επιβεβαιώνοντας πόσο πολύ τα πράγματα έχουν αλλάξει από το παρελθόν.

Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας των Ολυμπιακών του Παρισιού

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού που ξεκινούν σήμερα καθώς και στους Παραολυμπιακούς που ξεκινούν στις 28 Αυγούστου, οι αθλητές θα έχουν πρόσβαση σε περισσότερες υπηρεσίες ψυχικής υγείας από ότι στο παρελθόν και με την απενεχοποίηση που έχει επέλθει για το θέμα της ψυχικής υγείας των αθλητών, ένα θέμα που συνήθιζε να είναι ταμπού, οι περισσότεροι από τους αθλητές θα είναι και πρόθυμοι να τις αξιοποιήσουν.

«Το να εκφράζουν οι αθλητές αυτά που νιώθουν σηματοδοτεί μια μεγάλη πρόοδο. Είναι ένδειξη πως οι άνθρωποι και οι κοινωνίες είναι πια εκπαιδευμένες σε σχέση με το θέμα της ψυχικής υγείας. Είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε να εκπαιδεύσουμε τους αθλητές να κάνουν. Να μην κρατάνε τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους μέσα τους, αλλά να μιλούν για αυτά», αναφέρει η Φρόσω Πατσού, Ph.D. ψυχολόγος, με ειδίκευση στην Αθλητική Ψυχολογία και επιστημονική συνεργάτιδα της εθνικής ομάδας στίβου.

Οι πιέσεις που δέχονται οι αθλητές που βρίσκονται σε επίπεδο πρωταθλητισμού είναι πολλαπλές και διαφορετικές για κάθε αθλητή. «Ο πρωταθλητισμός είναι κάτι το οποίο είναι ακραίο. Δεν είναι μια απλή καθημερινή διαδικασία, δεν είναι απλά αθλητισμός», εξηγεί η Φρόσω Πατσού. Και συμπληρώνει: «Οι τόσες ώρες προπόνησης, το αυστηρό πρόγραμμα ύπνου και διατροφής, η έλλειψη προσωπικής ζωής, η ανησυχία της επαγγελματικής αποκατάστασης είναι ζητήματα που μπορεί να ασκήσουν πίεση στους αθλητές καθώς επίσης και η διαχείριση της επιτυχίας ή της αποτυχίας».

Σύμφωνα με στοιχεία που δίνει η επικεφαλής των Ψυχολογικών Υπηρεσιών της Αμερικανικής Επιτροπής Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων, Jessica Bartley, το 50% των Αμερικανών αθλητών που συμμετείχαν στις δύο περασμένες Ολυμπιάδες εκδήλωσαν κάποια από τις παρακάτω καταστάσεις: άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές στον ύπνο, διατροφικές διαταραχές και χρήση ή κατάχρηση ουσιών.

«Όλοι πια μιλούν ανοιχτά για τα προβλήματα ψυχικής υγείας των αθλητών και αυτό το γεγονός είναι μια πραγματική κατάκτηση», ανέφερε σε συνέντευξή της η Bartley που όταν ρωτήθηκε αν πιστεύει ότι οι αθλητές θα αξιοποιήσουν τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας που θα είναι διαθέσιμες στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού απάντησε: «Θα ήθελα να πιστεύω ότι ξεπεράσαμε το μεγάλο εμπόδιο αλλά δεν έχουμε φτάσει ακόμα εκεί ακόμη που θα θέλαμε να είμαστε. Αισθάνομαι ότι υπάρχει ακόμη κάποιο στίγμα. Νομίζω ότι κάποιοι αθλητές θεωρούν το να εξομολογηθείς ένα θέμα ψυχικής υγείας ένδειξη αδυναμίας».

AP Photo/Charlie Riedel

Οι αθλητές που μίλησαν πρώτοι για την ψυχική τους υγεία

Ήταν αρχικά οι Ολυμπιονίκες Simone Biles και Naomi Osaka που άνοιξαν την συζήτηση στους Θερινούς Ολυμπιακούς του Τόκιο, μιλώντας με θάρρος για τα θέματα ψυχικής υγείας που αντιμετώπιζαν και την απόφασή τους να αποσυρθούν βάζοντας την ψυχική τους υγεία πάνω από καριέρα και επιδόσεις.

«Όταν τόσοι κορυφαίοι αθλητές μιλούν για το ίδιο θέμα, μάλλον κάτι συμβαίνει και κάτι πρέπει να γίνει», δήλωσε η Ναόμι Οσάκα, τέσσερις φορές πρωταθλήτρια Grand Slam και πρώην Νο 1 παίκτρια στο τένις, η οποία ήταν από τις πρώτες αθλήτριες που απομακρύνθηκαν ένα διάστημα από τους αγώνες για να φροντίσουν την ψυχική τους υγεία. Το ίδιο έκανε και η Biles, η πρωταθλήτρια της ενόργανης, η οποία δημοσιοποίησε πως κατά τη διάρκεια των αγώνων βίωσε ένα ψυχολογικό μπλοκάρισμα, γνωστό στην ενόργανη σαν «twisties», όταν ένας αθλητής μπλοκάρει και φοβάται να εκτελέσει μια φιγούρα.

Τα βήματά τους ακολούθησε ο κολυμβητής Michael Phelps, ο αθλητής με τα περισσότερα μετάλλια από οποιονδήποτε σε οποιοδήποτε σπορ, o οποίος εξομολογήθηκε ότι στο απόγειο της αθλητικής του καριέρας ταλαιπωρούνταν από αυτοκτονικές σκέψεις, ενώνοντας και αυτός την φωνή του με όσους έλεγαν ότι οι αθλητές πρέπει να φροντίζουν την ψυχική τους υγεία όσο ακριβώς και το σώμα τους.

Μάλιστα βοήθησε στην παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ για την κατάθλιψη στους Ολυμπιονίκες. «Οι πετυχημένοι αθλητές λειτουργούν ως πρότυπα για τους υπόλοιπους, συνεπώς όταν μιλούν για την ψυχική τους υγεία, δίνουν ένα θετικό μήνυμα στους υπόλοιπους. Αφού το κάνει αυτός, μπορώ να το κάνω κι εγώ σκέφτονται», σημειώνει η ψυχολόγος Φρόσω Πατσού.

Τι κερδίζει όμως το κοινό από αυτές τις δημόσιες εξομολογήσεις των αθλητών; «Συμβάλλει στο να αντιμετωπίζουμε πια τους αθλητές σαν ανθρώπους και όχι σαν super ήρωες. Συχνά το κοινό πιστεύει πως όταν ένας αθλητής αμείβεται με πάρα πολλά χρήματα, δεν έχει δικαίωμα να νιώθει άσχημα ή να έχει προβλήματα. Ωστόσο, το πιο σημαντικό είναι η απενοχοποίηση σε σχέση με τους ειδικούς ψυχικής υγείας. Να γνωρίζουν οι αθλητές ότι είναι οκ να μιλήσουν με τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και να μην φοβηθούν ότι αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως σημάδι αδυναμίας. Ίσα ίσα το να μιλάω είναι ένδειξη δύναμης. Όταν έχω έναν τραυματισμό στο πόδι μου ή στο χέρι μου, πηγαίνω στον ορθοπεδικό και μένω εκτός για όσο διάστημα χρειάζεται για να θεραπευτεί. Το ίδιο πράγμα ισχύει και για τον ψυχικό κόσμο», σημειώνει η Φρόσω Πατσού.

AP Photo/Alberto Pezzali

Τι αλλάζει για την ψυχική υγεία των αθλητών στους Ολυμπιακούς του Παρισιού;

Είναι πολλοί οι παλαίμαχοι αθλητές που θυμούνται την έντονη πίεση για νίκη και την αίσθηση πως αν μίλαγες για το άγχος και την αγωνία που βίωνες, αυτό θα εκλαμβάνονταν σαν αδυναμία. «Δεν μιλάγαμε ποτέ για τις δυσκολίες. Κανείς δεν μου είπε ποτέ πως είναι ΟΚ και να χάσεις», ανέφερε σε συνέντευξη της η Janet Evans που κέρδισε τέσσερα χρυσά μετάλλια στην κολύμβηση στους Ολυμπιακούς του 1988 και του 1992. «Δεν υπήρχε ούτε η κατανόηση, ούτε οι δομές για να απευθυνθείς», αναφέρει.

Σήμερα, οι Ολυμπιακές Επιτροπές κάθε χώρας πρέπει να διατηρήσουν μια εύθραυστη ισορροπία που περιλαμβάνει το να φροντίζουν την ψυχική υγεία των αθλητών τους, ενώ ταυτόχρονα να συγκεντρώνουν μετάλλια και υψηλές επιδόσεις. Εδώ είναι που οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας των Ολυμπιακών Επιτροπών κάθε χώρας μπαίνουν στο κάδρο.

Οι Ολυμπιακοί του Πεκίνου ήταν οι πρώτοι που ενσωμάτωσαν επαγγελματίες ψυχικής υγείας στην διοργάνωση τους. Σήμερα στο Παρίσι θα βρίσκονται πάνω από 170 επαγγελματίες ψυχικής υγείας από περισσότερες από 90 διαφορετικές χώρες.

«Αυτό ήταν κάτι που δεν εφαρμόστηκε στο Τόκιο. Από εδώ και στο εξής θα εφαρμόζεται σε όλους τους Ολυμπιακούς γιατί είδαμε τον θετικό αντίκτυπο που έχει», δήλωσε η επικεφαλής της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής για την ψυχική υγεία των αθλητών, Kirsty Burrows.

Πιο συγκεκριμένα, στους Ολυμπιακούς του Παρισιού θα υπάρχει 24ωρη τηλεφωνική γραμμή βοήθειας με συμβούλους ψυχικής υγείας που μιλούν περισσότερες από 70 γλώσσες, ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε για τους Αγώνες του Πεκίνου, αλλά τώρα είναι διαθέσιμο για κάθε Ολυμπιονίκη και Παραολυμπιονίκη μέχρι και τέσσερα χρόνια μετά τη διοργάνωση.

Θα υπάρχει επίσης τεχνητή νοημοσύνη για την παρακολούθηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης των αθλητών για πιθανό διαδικτυακό εκφοβισμό, καθώς και η λεγόμενη «Μind zone» στο χωριό των αθλητών, με χώρο γιόγκα, χαμηλό φωτισμό, άνετα καθίσματα και εξοπλισμό αφιερωμένα στην αποσύνδεση, την αποσυμπίεση των αθλητών.