O ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ «ΤΑ ΜΥΑΛΑ ΠΟΥ ΚΟΥΒΑΛΑΣ 2» ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

Ήξερες πως ό,τι βλέπεις και ακούς στη νέα ταινία «Τα Μυαλά Που Κουβαλάς 2» είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο; O νευροεπιστήμονας Dacher Keltner, σύμβουλος της ταινίας, εξηγεί τα επιστημονικά δεδομένα πίσω από τα συναισθήματα.

Είδα την πρώτη ταινία «Τα Μυαλά Που Κουβαλάς» το καλοκαίρι του 2015, σε ένα θερινό σινεμά, και όταν άνοιξαν τα φώτα τα μάτια μου είχαν γεμίσει δάκρυα. Ίσως είναι μια από τις καλύτερες παιδικές ταινίες που έχω δει – και έχοντας δύο παιδιά, που σήμερα είναι 19 και 15, έχω δει πολλές. Η ταινία μιλούσε για τα συναισθήματα της 9χρονης Ράιλι, που μετακομίζει από το Κλίβελαντ στο Σαν Φρανσίσκο και προσπαθεί να προσαρμοστεί στις αλλαγές που φέρνει αυτή η μετακόμιση.

Δεν ήταν μόνο το ταλέντο των δημιουργών, οι υπέροχα χτισμένοι χαρακτήρες, οι ωραίοι διάλογοι και το πόσο αριστοτεχνικά προσωποποιήθηκαν τα συναισθήματα της Χαράς, της Λύπης, του Φόβου, του Θυμού και της Αηδίας που έκαναν αυτή την ταινία τόσο ξεχωριστή, όχι μόνο για τους μικρούς αλλά και για τους μεγάλους.

Είναι το ότι κάθε έκφραση που βλέπουμε στο πρόσωπο και κάθε ατάκα που ακούμε από το στόμα των πέντε συναισθημάτων-χαρακτήρων που πρωταγωνιστούν στην ταινία είναι απόλυτα μελετημένη και βασισμένη στις νευροεπιστήμες και την ψυχολογία, αφού οι δημιουργοί της επέλεξαν να «χτίσουν» την πρώτη αλλά και τη δεύτερη ταινία εντάσσοντας στην ομάδα τους κορυφαίους επιστήμονες που ασχολούνται με τον εγκέφαλο και τα συναισθήματα.

Disney/Pixar via AP

Ένας από αυτούς ήταν ο Δρ Dacher Keltner, απόφοιτος του Στάνφορντ και καθηγητής στο Berkeley, o οποίος δούλεψε δίπλα σε δύο ακόμη ψυχολόγους και συμβούλους της ταινίας, τον Paul Ekman και τη Lisa Damour. Η σχέση του Keltner με την ταινία ξεκίνησε όταν ο σκηνοθέτης Pete Docter είδε τυχαία ένα μαγνητοσκοπημένο μάθημα από αυτά που παρέδιδε ο Keltner για χρόνια στο Berkeley και αφορούσε τα ανθρώπινα συναισθήματα. Ο Docter τηλεφώνησε αμέσως στον Keltner, του εξήγησε ότι θέλει να κάνει μια παιδική ταινία για τα συναισθήματα και του ζήτησε να συνεργαστούν.

Κάστινγκ συναισθημάτων

Mετά από προτροπή του σκηνοθέτη, το πρώτο πράγμα που έκανε ο Keltner για την πρώτη ταινία ήταν να επιλέξει ποια θα ήταν τα πέντε συναισθήματα που θα πρωταγωνιστούσαν. Καθώς η δημιουργία της ταινίας εξελισσόταν, δουλειά του ήταν να λύνει τις απορίες που προέκυπταν στην προσπάθεια των δημιουργών να σχεδιάσουν τις φιγούρες, να χτίσουν τους χαρακτήρες και να γράψουν τις ατάκες που θα έλεγαν τα συναισθήματα-πρωταγωνιστές, ώστε τα πάντα να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα.

Το πράγμα πήγε τόσο καλά, που εννέα χρόνια αργότερα ο Keltner έδωσε φωνή και συμβουλές στο σίκουελ «Τα Μυαλά Που Κουβαλάς 2», για τα τέσσερα νέα συναισθήματα που βιώνει η 13χρονη πια Ράιλι στην εφηβεία: το Άγχος, την Ντροπή, την Πλήξη και τον Φόβο. Όπως δήλωσε ο Dacher Keltner, όταν άκουσε για πρώτη φορά την ιδέα μιας παιδικής ταινίας αφιερωμένης στα συναισθήματα δεν μπορούσε να φανταστεί πώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να λειτουργήσει. Σήμερα, μετά την επιτυχία της πρώτης ταινίας και έχοντας ο ίδιος μια έφηβη κόρη, έχει βιώσει επίσης ως γονιός και όχι μόνο ως επιστήμονας τις προκλήσεις που επιφυλάσσει η εφηβεία και τα συναισθήματα που φέρνει μαζί της. Ο Keltner μίλησε στο Time για τις δυσκολίες και τις ιδιαιτερότητες καθενός από τα τέσσερα συναισθήματα που πρωταγωνιστούν στην νέα ταινία, παρουσιάζοντας τα επιστημονικά δεδομένα.

1. Η ντροπή

Σύμφωνα με τον Keltner, αν και δυσάρεστο συναίσθημα, η ντροπή είναι πολύ χρήσιμο για την κοινωνική συνοχή. Το συναίσθημα της ντροπής μας βοηθά να καταλαβαίνουμε την αποδοκιμασία των άλλων μελών της ομάδας όταν δεν συμμορφωνόμαστε με τους κανόνες. Το κοκκίνισμα στα μάγουλα είναι το σημάδι που η φύση και η φυσιολογία έχουν εξασφαλίσει για να δείξει στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας ότι γνωρίζουμε τον κανόνα, ξέρουμε ότι τον έχουμε παραβιάσει και λυπόμαστε, ώστε να μας συγχωρήσουν.

Disney/Pixar via AP

2. Η ζήλια

Ο Keltner υπογραμμίζει την ύπαρξη νέων έρευνων οι οποίες διαχωρίζουν τη κακεντρεχή εκδοχή της ζήλιας, αυτή που σε κάνει να δυσφημείς ή να υπονομεύεις κάποιον για να χάσει αυτό που έχει και θέλεις κι εσύ, από τη θετική ζήλια, αυτή που σου δίνει κίνητρο να προσπαθήσεις περισσότερο για να αποκτήσεις κάτι που θες και ζηλεύεις. Η ταινία επέλεξε να παρουσιάσει τη δεύτερη εκδοχή, απεικονίζοντας τη ζήλια σαν ένα αξιαγάπητο πλάσμα με λαμπερά μάτια από το οποίο μπορούν να προκύψουν θετικά πράγματα.

3. To άγχος

Όπως εξηγεί ο Keltner, το άγχος υφίσταται για να μας προστατεύει από όλα αυτά που μπορούν να πάνε στραβά στο μέλλον. Η λειτουργία του είναι να κοιτάζει προς τo άγνωστο, να φαντάζεται πιθανούς κινδύνους και να τους προλαβαίνει. Αυτό που τονίζει ο Keltner είναι πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε το άγχος σαν ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ανάπτυξης, που δεν είναι εύκολο και ευχάριστο, αλλά σίγουρα είναι απαραίτητο.

Disney/Pixar via AP

Για τον ίδιο, αυτό ήταν και το πιο δύσκολο συναίσθημα, αφού υπέφερε χρόνια από άγχος και  κρίσεις πανικού. «Τη στιγμή που αποδέχεσαι το συναίσθημα σου, σταματά να είναι τόσο τρομακτικό. Τη στιγμή που θα πεις στον εαυτό σου, ναι, έχω πανικοβληθεί γιατί έχω μια δύσκολη δουλειά να κάνω η οποία δεν πάει καλά και αυτός είναι ένας καλός λόγος για να πανικοβληθώ, ησυχάζεις. Συνειδητοποιείς πως το σώμα σου αντιδρά σε αυτή την κατάσταση, η καρδιά σου χτυπά δυνατά, αλλά δεν θα πεθάνεις. Είναι πολύ καλό για τα παιδιά να δουν ένα καρτούν να εκφράζει όλες αυτές τις σκέψεις», αναφέρει ο Keltner.

4. Η πλήξη

Σύμφωνα με τον Keltner, η πλήξη θα γίνει μάλλον το αγαπημένο συναίσθημα των γονιών που θα παρακολουθήσουν την ταινία. Υπάρχουν συγκεκριμένα πράγματα που κάνουν οι έφηβοι και εξαγριώνουν τους γονείς τους. Το γύρισμα των ματιών, το ύφος, οι συμπεριφορές και αντιδράσεις απαξίωσης. Όσο όμως κι αν ενοχλούν τους γονείς οι αντιδράσεις αυτές, η πλήξη που φέρνει μαζί της αυτές τις συμπεριφορές είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο συναίσθημα, γιατί είναι το σημείο όπου κανείς αποσυνδέεται από όλα και μπορεί να γίνει δημιουργικός.

«Η πλήξη σού λέει πότε πρέπει να ασχοληθείς με κάτι άλλο. Η πλήξη σε διδάσκει τι είναι σημαντικό για σένα», αναφέρει ο Keltner.