ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΓΙΑ ΛΟΓΟΥΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ;

Να επιτρέπεται να αυτοκτονήσει με ιατρική συνδρομή ένας ψυχικά άρρωστος άνθρωπος η κατάσταση του οποίου δεν παίρνει βελτίωση, ή όχι; Το ζήτημα έρχεται ξανά στην επικαιρότητα με αφορμή την πρόσφατη θανάτωση μιας 29χρονης Ολλανδής, που περίμενε 3 χρόνια να εγκριθεί το αίτημά της.

Το ζήτημα της ευθανασίας και της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας είναι λεπτό, πολυδιάστατο και εξαιρετικά περίπλοκο. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες αλλά και ο Καναδάς έχουν υιοθετήσει νόμους που επιτρέπουν στους ανίατα ασθενείς να λαμβάνουν βοήθεια για να τερματίσουν τη ζωή τους. Πάντως, το θέμα εξακολουθεί να διχάζει.

Όλες οι αντικρουόμενες απόψεις, οι προβληματισμοί και οι δυσκολίες βγήκαν ξανά στην επιφάνεια με αφορμή την πρόσφατη θανάτωση της 29χρονης Ολλανδής Zoraya ter Beek, που είχε εκφράσει την επιθυμία να θέσει τέλος στη ζωή της με υποβοηθούμενη αυτοκτονία και περίμενε να εγκριθεί το αίτημά της 3μισι χρόνια.

Η ευθανασία στην Ολλανδία

Για την Ολλανδία, την πρώτη χώρα στον κόσμο που νομιμοποίησε την ευθανασία από το 2002, θεωρητικά αυτό δεν θα έπρεπε να αποτελεί πρόβλημα. Μόνο το 2022 περίπου 8.700 πολίτες της χώρας επέλεξαν την ευθανασία, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Οι περισσότεροι έπασχαν από καρκίνο σε τελικό στάδιο.

Για να έχει δικαίωμα ένας ασθενής στον υποβοηθούμενο θάνατο, πρέπει να βιώνει αφόρητο πόνο χωρίς προοπτική βελτίωσης και να είναι πλήρως ενημερωμένος και ικανός να λάβει μια τέτοια απόφαση.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Η περίπτωση της Zoraya όμως, που έδωσε τέλος στη ζωή της στις 22 Μαΐου 2024, ήταν διαφορετική, διότι αντιμετώπιζε προβλήματα ψυχικής υγείας.

Υποβοηθούμενη αυτοκτονία λόγω ψυχικής ασθένειας

Οι επικριτές υποστήριξαν ότι λόγω των παθήσεων που είχε δεν ήταν σε θέση να αποφασίσει για την υποβοηθούμενη θανάτωση. «Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι όταν είσαι ψυχικά άρρωστος δεν μπορείς να σκεφτείς καθαρά, πράγμα που είναι προσβλητικό», απαντούσε η ίδια σε συνεντεύξεις που έδινε.

Οι υποστηρικτές του υποβοηθούμενου θανάτου λόγω ψυχιατρικών παθήσεων ισχυρίζονται ότι η ψυχική ασθένεια μπορεί να είναι εξίσου σοβαρή με τη σωματική και ότι μερικοί άνθρωποι δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία. Οι επικριτές αντικρούουν ότι πρόκειται για άλλη μία έκφανση της νοσηρότητας των παθήσεων και ότι η ευθανασία θα καταλήξει να κανονικοποιηθεί ως «θεραπεία» για ψυχικές ασθένειες και όχι ως έσχατη λύση για άτομα που βρίσκονται σε τελικό στάδιο.

«Νομίζω ότι όλοι στην ψυχιατρική αποδέχονται την ευθανασία με βάση τον απάνθρωπο πόνο, αλλά εξακολουθεί να είναι μια έσχατη επιλογή», είπε στη βρετανική εφημερίδα The Telegraph ο Damiaan Denys, καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ και πρώην πρόεδρος της Ολλανδικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. «Υπάρχει μια ανησυχία ότι γίνεται πολύ γρήγορα, πολύ χαλαρά». ⁠

Ευθανασία και υποβοηθούμενη αυτοκτονία έχουν διαφορές

Σε αυτό το σημείο καλό είναι να κάνουμε μία διάκριση ανάμεσα στην ευθανασία και την ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία.

Η ευθανασία διακρίνεται σε ενεργητική και παθητική. Κατά την ενεργητική ευθανασία, οι γιατροί χορηγούν θανατηφόρες δόσεις φαρμάκων σε ασθενείς που πάσχουν από ανίατη πάθηση, έτσι ώστε ο θάνατος να επέλθει ανώδυνα και σύντομα.

Με τον όρο «παθητική ευθανασία» περιγράφεται κάθε θεληματική πράξη που αποσκοπεί στη μη χρήση ή στη διακοπή των θεραπευτικών ή υποστηρικτικών μέσων τα οποία θα παρέτειναν τη ζωή ενός ασθενή.

Τέλος, στην ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία (physician assisted suicide), αυτός που επιφέρει τον θάνατο είναι ο ίδιος ο ασθενής. Ο γιατρός απλώς παρέχει τα μέσα με τα οποία το άτομο, έχοντας όχι μόνο συνείδηση αλλά και δυνατότητα, καθιστά εφικτή την αυτοκτονία του.

Τι προβλήματα αντιμετώπιζε η Ολλανδή

Η περίπτωση της Zoraya, που εμπίπτει στην τρίτη κατηγορία, ήταν ιδιαίτερη. Από την παιδική της ηλικία έπασχε από κατάθλιψη, διαταραχή αναπτυξιακού τραύματος, οριακή διαταραχή προσωπικότητας, ενώ είχε διαγνωστεί και με αυτισμό.

Όταν γνώρισε τον σύντροφό της, πίστεψε ότι το ασφαλές περιβάλλον που της παρείχε θα τη θεράπευε. Αλλά συνέχισε να αυτοτραυματίζεται και να θέλει να αυτοκτονήσει. Άρχισε εντατικές θεραπείες, που περιλάμβαναν ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή, καθώς και περισσότερες από 30 ηλεκτροσπασμοθεραπείες (ECT), οι οποίες όμως δεν απέδωσαν. Έτσι, τον Αύγουστο του 2020 έκανε αίτηση για υποβοηθούμενη αυτοκτονία.

Η Ολλανδία έχει νομιμοποιήσει αυτή τη διαδικασία, τονίζοντας όμως ότι ο ασθενής πρέπει να υποφέρει «αφόρητα χωρίς προοπτική βελτίωσης» και να έχει ζητήσει να πεθάνει με τρόπο που να είναι «εκούσιος, καλά μελετημένος και με πλήρη πεποίθηση».

Η ολλανδική κυβέρνηση τον Απρίλιο του 2023 ενέκρινε επίσης την ευθανασία για παιδιά κάτω των 12 ετών μετά από χρόνια συζήτησης, επιτρέποντας τον θάνατο από έλεος για μικρούς ανήλικους που υποφέρουν «αφόρητα και χωρίς ελπίδα».

Η Ter Beek, η οποία ζούσε σε μια μικρή ολλανδική πόλη κοντά στα γερμανικά σύνορα μαζί με τον σύντροφό της και τις δύο γάτες τους, φιλοδοξούσε μικρή να γίνει ψυχίατρος, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να τελειώσει το σχολείο.

Κάνοντας την αίτηση ανέφερε ότι είχαν δοκιμάσει τα πάντα με τον ψυχίατρό της και ο ίδιος είχε πει: «Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα περισσότερο για σένα. Δεν πρόκειται ποτέ να γίνεις καλύτερα». Ήταν τότε που αποφάσισε να πεθάνει. «Ήμουν πάντα πολύ σαφής ότι αν δεν βελτιωθεί η κατάστασή μου, δεν μπορώ να ζω άλλο έτσι».

Ο θάνατος σαν λύτρωση για τους βαριά ψυχικά ασθενείς

Στο αριστερό της χέρι είχε σε τατουάζ το δέντρο της ζωής. «Κανονικά αντιπροσωπεύει την ανάπτυξη και τα νέα ξεκινήματα, αλλά το δικό μου δέντρο είναι το αντίθετο. Χάνει τα φύλλα του, πεθαίνει. Και μόλις πεθάνει το δέντρο, το πουλί θα πετάξει έξω από αυτό. Δεν το βλέπω σαν να φεύγει η ψυχή μου, αλλά περισσότερο σαν να απελευθερώνομαι από τη ζωή», είχε γράψει.

Τώρα, σύμφωνα με την Telegraph, άλλη μία 40χρονη Ολλανδή της οποίας το όνομα δεν έχει ακόμη κοινοποιηθεί επιθυμεί να δώσει τέλος στη ζωή της για παρόμοιους λόγους. Η γυναίκα ζει με τον άντρα της και τα δύο τους παιδιά και πάσχει από χρόνια, αθεράπευτη κατάθλιψη.

«Δεν είναι ότι θέλω να πεθάνω. Είναι ότι δεν θέλω να ζω άλλο μια τέτοια ζωή. Έχω δοκιμάσει τα πάντα», ανέφερε ανώνυμα. Άλλο ένα αίτημα που θα διχάσει την κοινωνία και την ιατρική κοινότητα βρίσκεται σε διαδικασία αξιολόγησης...