RADIUM PALACE: Η (ΣΥΓΧΡΟΝΗ) ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΕΥΕΞΙΑΣ
Ένα ξενοδοχείο που φιλοδοξούσε να γίνει επίκεντρο ευεξίας στη Μυτιλήνη, στις αρχές του 20ού αιώνα, εμπνέει σήμερα την έκθεση σύγχρονης τέχνης «Radium Palace». Ο επιμελητής Νικόλας Βαμβουκλής εξηγεί πώς έκανε τη σύνδεση και πώς η τέχνη και η ευεξία λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία.
Γνώρισα τον Νικόλα Βαμβουκλή πριν από μια πενταετία, στο Μιλάνο. Ήταν ο μόνος Έλληνας που συμμετείχε στην έκθεση «I See Colors Everywhere» ως υπότροφος της Fabrica, του πρωτοποριακού κέντρου έρευνας της επικοινωνίας που έχει δημιουργήσει η Benetton. Το event διερευνούσε τη δυναμική σχέση των χρωμάτων με τη μόδα και την τέχνη, και το έργο του ίδιου ήταν ένα «τοτέμ» από βιβλία με πράσινο εξώφυλλο.
Τα είχε ανασύρει από τη βιβλιοθήκη της Fabrica (ένα από τα πιο εντυπωσιακά σημεία στο μπετονένιο αρχιτεκτόνημα που έχει εμπνευστεί ο Tadao Ando), που περιλαμβάνει αμέτρητους τόμους. Σε αυτή τη «θάλασσα» γνώσης, το να εντοπίσεις μόνο πράσινες εκδόσεις δεν είναι εύκολη υπόθεση, πόσο μάλλον όταν έχεις δυσχρωματοψία, όπως ο Νικόλας. Ο ίδιος ήταν κατά κάποιο τρόπο μέρος του έργου του, καθώς όποιος ήθελε μπορούσε να καθίσει δίπλα του και να τον ακούει να διαβάζει από το βιβλίο που κρατούσε.
«Στη Fabrica έμαθα να δουλεύω συνεργατικά με νέους ανθρώπους από διαφορετικά πεδία που έρχονταν από όλο τον κόσμο», μου λέει τώρα, όταν τον ρωτάω τι αποκόμισε από εκείνη την περίοδο.
«Με το τέλος της θητείας μου στο τμήμα Editorial, όπου δούλεψα με ταλαντούχους φωτογράφους, ανέλαβα τη θέση του senior curator στο μουσείο που ίδρυσε ο Luciano Benetton ανακαινίζοντας τις αψβουργικές φυλακές του Τρεβίζο. Πλέον, συνεργάζομαι “at large” με τον ιταλικό οίκο προβάλλοντας καλλιτέχνες της συλλογής σε ψηφιακές παρουσιάσεις».
Το Radium Palace του χθες και του σήμερα
Αφορμή για να τα ξαναπούμε με τον Νικόλα είναι μια άλλη έκθεση, την οποία επιμελήθηκε και παρουσιάζει σε ένα μέρος μακριά από τα «επίκεντρα» της σύγχρονης τέχνης: την K-Gold Temporary Gallery, στην Αγία Παρασκευή της Λέσβου. Ο τίτλος της είναι «Radium Palace», δανεισμένος από το θρυλικό ξενοδοχείο θερμοπηγών Κουρτζή, που χτίστηκε στη Μυτιλήνη το 1911, ως χώρος θεραπείας και αναψυχής. Το εγχείρημα ήταν μεγαλόπνοο και στόχευε στην ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού στο νησί, αλλά δεν ευοδώθηκε, αφού κάηκε ολοσχερώς λίγο μετά την κατασκευή του.
Η έκθεση περιλαμβάνει έργα δεκαέξι καταξιωμένων καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό (γλυπτά, φωτογραφίες, βίντεο, μουσική, περφόρμανς και αρχειακό υλικό), και προτείνει μεταξύ άλλων «εναλλακτικές μεθόδους τόνωσης, διαλογισμού και αποσυμφόρησης σε μια περίοδο που η τεχνολογία, ιδίως μετά από τους περιορισμούς της COVID-19, έχει επεκτείνει σημαντικά τα όρια του φυσικού σώματος».
– Πώς ανακάλυψες την ιστορία του Radium Palace και τι σου κίνησε το ενδιαφέρον;
Ανακάλυψα τυχαία μια διαφημιστική κάρτα στην ιστοσελίδα ενός ιστορικού αρχείου για την επιχειρηματικότητα στο Αιγαίο. Η επωνυμία του ξενοδοχείου και οι πρωτοποριακές υπηρεσίες του για τα δεδομένα της εποχής με εντυπωσίασαν. Δυσκολεύτηκα όμως να βρω περαιτέρω υλικό και σχεδόν κανένας ντόπιος δεν το γνώριζε, αφού το Radium Palace κάηκε αμέσως μετά την κατασκευή του. Θέλησα έτσι να φωτίσω αυτή τη σημαντική επένδυση για την ανάπτυξη θερμαλισμού στη χώρα μας.
– Η ίδια η τέχνη είναι ένα μέσο που συμβάλλει με τον τρόπο του στην ευεξία – τουλάχιστον εκείνων που την εκτιμούν. Πώς το αντιλαμβάνεσαι αυτό ως δημιουργός και ως επιμελητής;
Η τέχνη μπορεί σίγουρα να λειτουργήσει και αναζωογονητικά, ως διαδικασία για τον καλλιτέχνη, αλλά και ως εμπειρία για τον θεατή. Προσωπικά, θαυμάζω την ανθρώπινη επινοητικότητα, το γεγονός ότι μηχανευόμαστε διαρκώς εναλλακτικούς τρόπους για να βελτιώσουμε την καθημερινότητα μας. Το σώμα είναι ταυτόχρονα ένα πεδίο δημιουργίας και διαμάχης. Εδώ νομίζω ότι μπαίνει στη συζήτηση η έννοια της ευεξίας αλλά και της φροντίδας.
– Στις σημειώσεις για την έκθεση υπάρχουν αναφορές στη «συλλογικότητα και την επαφή», σε μια περίοδο που η πανδημία μας έχει στερήσει την επαφή και έχει πλήξει σε διάφορα επίπεδα τη συλλογικότητα. Αποτυπώνεται αυτό με κάποιο τρόπο στα έργα;
Όταν είχα αρχικά σχεδιάσει την έκθεση, πριν την πανδημία, υπήρχαν περισσότερα διαδραστικά έργα, όπως τα «One Minute Sculptures» του Erwin Wurm. Στην τωρινή της εκδοχή, μου έρχεται στο μυαλό αμέσως η άτιτλη φωτογραφία της Ουγγαρέζας Kata Geibl, που προσεγγίζει την ανθρώπινη επαφή ως μια πνευματική, σχεδόν μυστικιστική διαδικασία. Επίσης, η συμμετοχική εγκατάσταση «Scotch on The Holy Rocks» της Γεωργίας Κοτρέτσος, που λειτουργεί ως μπαρ αφού προσφέρει ουίσκι με παγωμένο μάρμαρο στους επισκέπτες.
– Η πανδημία επέβαλε μια «νέα κανονικότητα», που τελικά δεν ξέρουμε ούτε ποια είναι ακριβώς ούτε πόσο θα διαρκέσει. Ποιος είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο ρόλος της τέχνης;
Πιστεύω ότι ο ρόλος της διαχρονικά συνοψίζεται σε αυτό που γράφουν οι Alain de Botton και John Armstrong στον κατάλογο της έκθεσης: «Η τέχνη αποτελεί συσσώρευση των βιωμάτων άλλων ανθρώπων […] που διευρύνει τις ιδέες μας για τον εαυτό μας και τον κόσμο. Αρχικά, μεγάλο μέρος της τέχνης φαντάζει μη οικείο, ωστόσο ανακαλύπτουμε τελικά ότι περιέχει ιδέες και συμπεριφορές που μπορούμε να υιοθετήσουμε, εμπλουτίζοντας τον εαυτό μας. Δεν βρίσκουμε πάντοτε γύρω μας όλα όσα χρειαζόμαστε για να βελτιωθούμε».
– Στην έκθεση θίγεται και το θέμα της επανάχρησης υλικών, κάτι που έχει απασχολήσει αρκετούς καλλιτέχνες. Είναι κάτι που βλέπεις να έχει αντίκτυπο στο κοινό;
Η επανάχρηση γίνεται με διάφορους τρόπους μέσα στο καλλιτεχνικό έργο: από φυσικά υλικά και ευρεθέντα αντικείμενα, έως ψηφιακά στοιχεία που παρουσιάζονται ξαναδουλεμένα σε μια νέα αφήγηση. Οι επισκέπτες συζητάνε αρκετά μπροστά στο βίντεο «Life is Near» της Sarah Michelle Riisager. Η Δανή εικαστικός οικειοποιείται δυνατές εικόνες και ήχους από το YouTube, ώστε να προβληματίσει για τις παγιωμένες ιδέες μας, στα όρια μεταξύ πραγματικού και εικονικού κόσμου.
– Πώς επιδιώκεις εσύ την προσωπική σου ευεξία;
Θα έλεγε κανείς ότι είμαι εργασιομανής, περνάω το μεγαλύτερο κομμάτι της ημέρας σε διαρκή κίνηση από οθόνη σε οθόνη. Με γεμίζει η ανταλλαγή ιδεών με καλλιτέχνες και συνεργάτες. Η πανδημία έχει εντατικοποιήσει αυτούς τους ρυθμούς. Απολαμβάνω την αμεσότητα της επικοινωνίας, αλλά με τρομάζει και η συνεχής διαθεσιμότητα. Προσπαθώ να διαχειρίζομαι καλύτερα τον χρόνο και την ενέργειά μου. Μου λείπουν πολύ τα ταξίδια, αλλά χαλαρώνω όταν είμαι κοντά στην οικογένεια μου. Ως σωστός νησιώτης, θέλω να βλέπω θάλασσα!
– Πώς είναι να επιμελείσαι εκθέσεις με καλλιτέχνες από διάφορα μέρη του κόσμου για να παρουσιαστούν σε ένα μέρος μακριά από τα συνηθισμένα «επίκεντρα» της τέχνης;
Ίδρυσα την K-Gold Temporary Gallery το 2014, ως μια πλατφόρμα που φέρνει τη σύγχρονη τέχνη κοντά σε όλους μέσα από καλλιτεχνικές και εκπαιδευτικές δράσεις. Είναι μια πολύ δημιουργική διαδικασία που αφορά την ανάπτυξη νέου κοινού στην ελληνική περιφέρεια και φυσικά την προβολή της Λέσβου ως προορισμού για φιλότεχνους. Πιστεύω ότι τα βήματα για την επιμέλεια μιας επιτυχημένης έκθεσης είναι τελικά ίδια, είτε βρίσκεσαι στο Μιλάνο, είτε στη Μυτιλήνη.
– Η Μυτιλήνη είναι μόνιμη βάση σου ή επιστρέφεις κατά διαστήματα;
Δεν ξέρω αν έχει νόημα πια να μιλάμε για μόνιμο, κανονικό ή σταθερό. Βρίσκομαι στο νησί από το καλοκαίρι του 2020. Αγαπώ πολύ τον τόπο μου και τους ανθρώπους του. Στηρίζω ενεργά τοπικές πρωτοβουλίες για την αξιοποίηση της τέχνης ως εργαλείου ανάπτυξης, συνδέοντάς τες με εθνικά και διεθνή δίκτυα. Είμαι επίσης μέλος της νησιωτικής ακαδημαϊκής κοινότητας ως υποψήφιος διδάκτορας Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
– Η Λέσβος βρέθηκε στο επίκεντρο του μεταναστευτικού, ενός ζητήματος που συνεχίζει να υφίσταται. Πώς το έχεις βιώσει;
Η Λέσβος αποτελεί μείζον σημείο της ανθρωπιστικής κρίσης μαζί με άλλα ελληνικά νησιά. Οι τοπικές κοινωνίες αντιμετώπισαν με μεγάλη υπομονή αλλά και ανησυχία τη δυσμενή κατάσταση των τελευταίων ετών. Έχει έρθει όμως η στιγμή να γυρίσουμε σελίδα και να επικεντρωθούμε στον πλούτο της Λέσβου, στην τουριστική της αναβάθμιση και στην αναζωογόνηση της καθημερινότητας των πολιτών. Για αρχή, πρέπει να επισκεφτείτε το Βόρειο Αιγαίο αυτό το καλοκαίρι!
Η έκθεση «Radium Palace» θα διαρκέσει έως τις 6 Μαρτίου 2022.
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
