ΜΗΠΩΣ Η ΛΙΣΤΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ;

Η ετήσια λίστα με τις πιο ευτυχισμένες χώρες του κόσμου ίσως να χρειάζεται μια μικρή αναθεώρηση. Γιατί; Γιατί μας προκαλεί να εστιάσουμε στα χρήματα και τον πλούτο, απαντά ένας ερευνητής.

Η Φινλανδία παραμένει για 7η συνεχόμενη χρονιά στην κορυφή της λίστας με τις πιο ευτυχισμένες χώρες του κόσμου, ενώ τις επόμενες θέσεις καταλαμβάνουν -ως συνήθως- άλλα σκανδιναβικά κράτη (Δανία, Ισλανδία, Σουηδία). «Η κατάταξη της ευτυχίας καθορίζεται από τις προσωπικές αξιολογήσεις των ατόμων που συμμετέχουν στην έρευνα. Οι ερωτήσεις στις οποίες απαντούν εξετάζουν παράγοντες, όπως το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, η κοινωνική υποστήριξη, το προσδόκιμο υγιούς ζωής, η ελευθερία στο να παίρνεις αποφάσεις για τη ζωή σου, η γενναιοδωρία και η αντίληψη της διαφθοράς», εξηγεί η δική μας Έλενα Μπούλια σε σχετικό άρθρο.

Όπως αναφέρει σε δημοσίευσή του στο The Conversation o August Nilsson, Υποψήφιος Διδάκτωρ Οργανωτικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Lund, από το 2005, το ινστιτούτο αναλύσεων Gallup μελετά τα επίπεδα ευτυχίας σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η αποστολή του είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς όλο και περισσότερες κυβερνήσεις υποστηρίζουν ότι δίνουν προτεραιότητα στην ευημερία των λαών τους. Ωστόσο, εκείνος και η ομάδα του έχουν μια σημαντική παρατήρηση ως προς το βασικό ερώτημα που τίθεται για την σύνταξη της παραπάνω λίστας.

Η μεγάλη ερώτηση

Η παγκόσμια κατάταξη για τις ευτυχισμένες χώρες βασίζεται σε μια απλή αλλά με μεγάλη σημασία ερώτηση, που ονομάζεται Cantril Ladder (σκάλα ή κλίμακα Cantril). Στην ουσία, οι συμμετέχοντες καλούνται να φανταστούν μια σκάλα, που η κορυφή της φέρει το νούμερο 10 και αντιπροσωπεύει την «καλύτερη δυνατή ζωή» για αυτούς, ενώ το κάτω μέρος της έχει το νούμερο 1 και αντιπροσωπεύει την «χειρότερη δυνατή ζωή». Έπειτα, τους ζητείται να βαθμολογήσουν τη δική τους τρέχουσα ζωή σύμφωνα με την κλίμακα αυτή.

Ο Nilsson, λοιπόν, παρουσιάζει τα αποτελέσματα μιας πειραματικής μελέτης (Μάιος 2024), η οποία έβαλε στο μικροσκόπιο την Cantril Ladder. Σύμφωνα με αυτά, η χρήση της συγκεκριμένης κλίμακας κάνει τους ανθρώπους να ταυτίζουν την ευτυχία με τη δύναμη και τον πλούτο.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Βλέποντας μια άλλη οπτική

Ειδικότερα, οι ερευνητικές πραγματοποίησαν ένα πείραμα με πέντε ομάδες. Η πρώτη ομάδα ρωτήθηκε τι αντιπροσώπευε για αυτούς η κορυφή της σκάλας. Η δεύτερη απάντησε στην ίδια ερώτηση, με τη διαφορά ότι η αναφορά στη σκάλα, καθώς και η εικόνας της, αφαιρέθηκαν, ενώ ο όρος «σκάλα» αντικαταστάθηκε με τον όρο «κλίμακα». Η τρίτη ομάδα κλήθηκε να ερμηνεύσει μια ερώτηση, όπου αφαιρέθηκε η αναφορά στη σκάλα, καθώς και η περιγραφή «top vs bottom». Στην τέταρτη και την πέμπτη ομάδα, εκτός από τις παραπάνω αλλαγές, η φράση «καλύτερη δυνατή ζωή» αντικαταστάθηκε με τις φράσεις «πιο ευτυχισμένη ζωή» και «πιο αρμονική ζωή», αντίστοιχα.

«Η μελέτη διαπίστωσε ότι η μεταφορά της σκάλας έκανε τους ανθρώπους να σκέφτονται περισσότερο τη δύναμη και τον πλούτο και λιγότερο την οικογένεια, τους φίλους και την ψυχική υγεία. Όταν αφαιρέθηκε το συγκεκριμένο σχήμα λόγου, οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να σκέφτονται τα χρήματα, αλλά περισσότερο με όρους "οικονομικής ασφάλειας" παρά με όρους όπως "πλούτος", "πλούσιος", "ανώτερη τάξη"». Από την άλλη, οι ομάδες με τις φράσεις για την ευτυχία και την αρμονία σκέφτονταν περισσότερο μορφές ευημερίας, όπως οι σχέσεις, η ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και η ψυχική υγεία.

Οι ερευνητές ρώτησαν, επίσης, τους συμμετέχοντες πού ήθελαν να βρίσκονται πάνω στην κλίμακα και τα αποτελέσματα έδειξαν ότι περισσότεροι από τους μισούς δεν στόχευαν στο 10, αλλά στο 9. Μόνη εξαίρεση η ομάδα με την Cantril Ladder, όπου η συνήθης απάντηση ήταν 8.

«ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΙΝΔΥΝΟΣ Η ΚΑΤΑΤΑΞΗ [ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ] ΝΑ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΤΕΝΗ, ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΗ ΣΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ, ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ».

Πόσο ευτυχισμένη χώρα είναι η Φινλανδία;

«Υπάρχει κίνδυνος η κατάταξη να βασίζεται σε μια στενή, προσανατολισμένη στον πλούτο και την εξουσία, ερμηνεία της ευτυχίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Φινλανδοί είναι δυστυχισμένοι, αλλά ότι ο τύπος της ευτυχίας στον οποίο διαπρέπουν μπορεί να είναι εστιασμένος στην εξουσία και τον πλούτο. Τα ευρήματά μας εγείρουν το ερώτημα τι είδους ευτυχία θέλουμε να μετρήσουμε. Ο ορισμός που της δίνει κάθε άτομο δεν μπορεί να προσδιοριστεί από ερευνητές, γι' αυτό και εκείνοι πρέπει να ρωτήσουν τους ανθρώπους για την έννοια της ευτυχίας».

Όταν οι άνθρωποι ορίζουν την ευτυχία, αναφέρουν σε μικρό βαθμό τον πλούτο και το κοινωνικό status. Ναι μεν τα χρήματα σχετίζονται με την ευημερία, αλλά η επίδρασή τους είναι ασθενέστερη σε σχέση με άλλους παράγοντες, όπως οι υγιείς κοινωνικές σχέσεις.