ΕΣΥ ΠΟΙΑ ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ ΕΚΦΡΑΖΕΙΣ ΣΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΟΥ;

Μια ειδικός μεταφράζει τον τρόπο που αντιδρούμε στο στρες σε «γλώσσα του άγχους», καθορίζοντας πέντε χαρακτηριστικούς τύπους. Αν καταλάβεις σε ποιον ανήκεις εσύ ή όποιος έχεις απέναντί σου, μπορείς να προσαρμοστείς ανάλογα για καλύτερη αλληλεπίδραση.

Από την ηλικία του δημοτικού έως το βαθύ γήρας, δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει άγχος. Που να μην έχει κινητοποιήσει τη σχετική διαδικασία μεταφοράς του αίματος στο σώμα μας, μέσω του μετωπιαίου λοβού – που είναι υπεύθυνος για λειτουργίες όπως ο αυτοέλεγχος, τα συναισθήματα και η σκέψη, και σε τέτοιες περιπτώσεις τίθεται «εκτός σύνδεσης».

Έτσι περιγράφει την πρωταρχική μας αντίδραση στο στρες η Chantal Donnelly, φυσιοθεραπεύτρια, ερευνήτρια του άγχους και συγγραφέας του βιβλίου «Settled: How to Find Calm in a Stress-Inducing World».

Ο λόγος που δυσκολευόμαστε να επικοινωνήσουμε όταν τελούμε υπό άγχος και διαπληκτιζόμαστε με κάποιον είναι γιατί μιλάμε άλλη γλώσσα. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας κατασκευαστικών λειτουργιών: «Τα κρανιακά νεύρα που ξεκινούν από το στέλεχος του εγκεφάλου και σχετίζονται με την επικοινωνία και τη σύνδεση διακυβεύονται, όταν βρισκόμαστε σε μια απόκριση στο άγχος. Έτσι, όταν τσακωνόμαστε, στην πραγματικότητα δεν μιλάμε την ίδια γλώσσα με τον άλλο. Δεν ακούμε σωστά και δεν επικοινωνούμε σωστά».

Για να βοηθήσει στη διευθέτηση αυτών των στιγμών προς όφελος όλων, η Donelly βασίστηκε σε όσα είδαν τα μάτια της και άκουσαν τα αυτιά της στα 20 χρόνια της προϋπηρεσίας της, αφού προηγουμένως διαπίστωσε ότι έλειπε κάτι πολύ βασικό από τη θεραπεία: Ήταν η διαχείριση του άγχους.

Δούλεψε προς αυτήν την κατεύθυνση και κατέληξε σε αυτό που ονόμασε «γλώσσες του άγχους», αποκαλύπτοντας πώς μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το σώμα μας και μετά με τους άλλους, ώστε να βελτιώσουμε την υγεία και τις σχέσεις μας.

Όπως εξηγούν επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ο όρος «γλώσσες του άγχους» δεν είναι επίσημος, αλλά ως έννοια βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και όλους τους ανθρώπους με τους οποίους είναι χρήσιμο να επικοινωνούμε ουσιαστικά.

Ο επαγγελματίας σύμβουλο Christopher Hansen αναφέρει: «Aντιλαμβάνομαι τις γλώσσες άγχους ως εξής: είμαι άρρωστος και δεν ξέρω τι φταίει. Μόλις λάβω τη διάγνωση, αισθάνομαι ανακούφιση γιατί αυτό που μου συμβαίνει έχει ένα όνομα».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Οι 5 διαφορετικές γλώσσες του άγχους

Σύμφωνα με την εργασία της Donelly, που επινόησε τις γλώσσες του άγχους «ως έναν τρόπο να εξερευνήσουμε τις προεπιλεγμένες τάσεις ή τα μοτίβα συμπεριφοράς του συντρόφου μας όταν είναι σε δυσφορία ή καταπονημένος», υπάρχουν πέντε κατηγορίες. Όπως είπε στο Pure Wow, «οι περισσότεροι ανήκουμε σε μία. Κάποιοι ανήκουν σε περισσότερες από μία».

Τύπος #1: Imploder

Implode σημαίνει καταρρέω εσωτερικά, οπότε ο imploder «παγώνει» ως απόκριση σε μια αγχωτική κατάσταση.

«Εσωτερικεύει το άγχος του και μπορεί να αισθανθεί απελπισμένος, αβοήθητος και παράλυτος. Τείνει να αυτομαστιγώνεται, δυσκολεύεται να κάνει οπτική επαφή και μπορεί να αισθάνεται πολύ μουδιασμένος όταν πρόκειται να εκφράσει συναισθήματα. Έτσι, δεν μιλάει και φαίνεται απόμακρος. Έχει επίσης την τάση να κρύβεται από τον κόσμο. Με τη συμπεριφορά του συχνά  δίνει την εντύπωση ότι αγνοεί τους άλλους».

Τύπος #2: Exploder

Έχει «φουσκωμένη» αντίδραση σε μια αγχωτική κατάσταση. Μπορεί να τσανιστεί, να απογοητευτεί, να θυμώσει ή ακόμα και να απομακρυνθεί από μια κατάσταση που δεν μπορεί να διαχειριστεί.

«Πρόκειται για μια εξωτερικά ορατή αντίδραση στρες, που μπορεί να μοιάζει με εκνευρισμό, απογοήτευση, θυμό ή επιθετικότητα. Ο εκρηκτικός τύπος τείνει να κατηγορεί τους άλλους για ό,τι τον στρεσάρει. Αυτή η γλώσσα άγχους είναι που τυπικά θα ονομάζαμε απάντηση μάχης ή φυγής. Ανεξάρτητα από την κατάσταση, ο εκρηκτικός τύπος θα ανταποκριθεί σαν να υπάρχει κρίση, και είτε θα θυμώσει, είτε θα γίνει παρανοϊκός είτε θα έχει μια ξαφνική βιολογική παρόρμηση να εξαφανιστεί στη μέση μιας συζήτησης».

Τύπος #3: Fixer

Η αντίδραση αυτού του τύπου στην αγχωτική κατάσταση είναι να δείξει φροντίδα και να γίνει φίλος με την άλλη πλευρά. Με αυτό τον τρόπο αντιδρούν συνήθως οι γυναίκες στο στρες. Ευχαριστούν τους ανθρώπους, ξεπερνούν τα όρια, γίνονται «μητέρες» ακόμα και αν η συνθήκη δεν αφορά παιδιά. Στόχος είναι να κατευναστούν τα πνεύματα.

«Αυτή η απόκριση επιφανειακά μπορεί να φαίνεται εποικοδομητική. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, μπορεί να μετατραπεί σε γκρίνια, υπέρβαση των ορίων και έλλειψη πίστης στις δυνατότητες του συντρόφου. Ο “επισκευαστής” θα προχωρήσει σε άμεση δράση και θα προσπαθήσει να διορθώσει κάτι όταν στρεσάρεται. Ακόμα κι όταν δεν υπάρχει τίποτα που χρειάζεται επιδιόρθωση, ή όταν δεν είναι δική του δουλειά. Σε μια σχέση, συμπεριφέρεται συχνά μάλλον ως γονιός παρά ως εραστής, κι αυτό μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες – ειδικά στην κρεβατοκάμαρα».

Τύπος #4: Νumb-er

Numb σημαίνει μουδιάζω, παραλύω. Τα άτομα που αντιδρούν έτσι στο στρες χρησιμοποιούν συνήθως τη διαφυγή (π.χ. ναρκωτικά, αλκοόλ, διαδικτυακά παιχνίδια, υπερβολική εργασία ή υπερβολική άσκηση) ως μηχανισμό αντιμετώπισης του άγχους.

«Ο numb-er χρησιμοποιεί τη διαφυγή και την απόσπαση της προσοχής ως στρατηγική αντιμετώπισης. Κάποιος που επιδιώκει να μουδιάσει τον εαυτό του για να μην αισθάνεται θα στραφεί σε οτιδήποτε, από αλκοόλ ή ναρκωτικά, μέχρι διαδικτυακά παιχνίδια, τζόγο, ψώνια, scrolling στα social media ή παρακολούθηση τηλεόρασης. Ακόμη και συμπεριφορές που εξωτερικά φαίνονται υγιείς, όπως η υπερβολική άσκηση και η υπερβολική εργασία, μπορεί να είναι το αγαπημένο εργαλείο ενός τέτοιου τύπου».

Τύπος #5: Denier

Έχετε δει άνθρωπο να είναι υπερβολικά αισιόδοξος σε μια κατάσταση έντονου στρες; Το κάνει για να αποφύγει την πραγματικότητα, να την αρνηθεί. «Όπλο» του είναι η τοξική θετικότητα.

«Αυτό μπορεί να συνηθισμένο για κάποιον που έχει μάθει (συνήθως στην παιδική ηλικία) να πιστεύει ότι το να δείχνει το άγχος του είναι σημάδι αδυναμίας. Ο αρνητής μπορεί να μοιάζει με άτομο αθεράπευτα αισιόδοξο, κόντρα στην πραγματικότητα. Θυμίζει στωικό άτομο που αποφεύγει κάθε συναίσθημα ή χρησιμοποιεί τη θετικότητα για να απορρίψει τη στενοχώρια. Χρησιμοποιεί φράσεις όπως "τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα" ή "είμαι καλά". Κρατάει μέσα του τα συναισθήματα του, ώσπου συσσωρεύονται και έρχεται η έκρηξη».

Τι τύπος είμαι εγώ, εσύ, εκείνος, εκείνη;

Όταν είστε υπό πίεση, ποια είναι η συνήθης απόκρισή σας; Το ξεχνάτε και στρέφεστε σε κάποια άλλη απασχόληση (π.χ. ηλεκτρονικές αγορές) ή κατηγορείτε τον εαυτό σας για το άγχος σας; Η απάντηση μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε τη δική σας γλώσσα άγχους. Όπως εξηγεί η Donelly, «για να βρείτε τι είστε, θα χρειαστεί να αναζητήσετε τα μοτίβα απόκρισης σας στο άγχος, όταν περνάτε μια δύσκολη ημέρα. Δεν αποκλείεται η περίπτωση σας να εμπίπτει σε περισσότερες από μία κατηγορίες. Ή να σας προκαλούν διαφορετικές αντιδράσεις ορισμένοι άνθρωποι».

Όταν καταλάβουμε τη γλώσσα του άγχους μας –και ενδεχομένως αυτή του συντρόφου, του κολλητού, του συνεργάτη ή του όποιου άλλου ατόμου μας ενδιαφέρει να κατανοήσουμε ώστε να κάνουμε καλύτερη τη ζωή μας– θα μπορούμε να προβλέψουμε και τις αντιδράσεις τους. «Έτσι, με λίγη αυτορρύθμιση, θα μπορείτε να έχετε μια πιο ήρεμη αλληλεπίδραση και μεγαλύτερη κατανόηση όταν αγχώνεστε».