ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΟ ΠΕΝΘΟΣ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ (ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙΣ)

Η εμπειρία της απώλειας οδηγεί σε οργανικές αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο. Έτσι, τα συναισθήματα που μας κατακλύζουν δικαιολογούνται και αλληλοεπιδρούν με τη βιολογία μας. Μάθε πώς εξηγούνται ορισμένα από αυτά και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να τα διαχειριστείς.

Η προσαρμογή στο γεγονός ότι δεν θα περάσουμε ποτέ ξανά χρόνο με τους αγαπημένους μας μπορεί να είναι επώδυνη. Περιλαμβάνει αρκετές νευρολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο, που επηρεάζουν το συναίσθημα, και σίγουρα χρειάζεται αρκετό χρόνο – το πόσο είναι προσωπική υπόθεση.

Η απώλεια κάποιου σημαντικού ανθρώπου μπορεί να φαίνεται καταστροφική. Είμαστε κοινωνικά πλάσματα και οι άλλοι άνθρωποι μάς δίνουν την αίσθηση του ανήκειν, της συνέχειας και της γείωσης. Η απότομη φύση πολλών χωρισμών μας αφήνει εκτεθειμένους, επιβαρύνοντάς μας με συναισθήματα μοναξιάς και απουσίας νοήματος.

Αισθανόμαστε έτσι επειδή η εμπειρία της απώλειας μπορεί να οδηγήσει σε οργανικές αλλαγές. Το να μάθουμε και να κατανοήσουμε αυτές τις αλλαγές, που συμβαίνουν κυρίως στον εγκέφαλο, μας βοηθά να κατανοήσουμε ότι μια απώλεια χρειάζεται χρόνο και πρέπει να είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του πένθους.

«Αυτό που βλέπουμε από τα επιστημονικά δεδομένα είναι ότι η θλίψη που προέρχεται από μια απώλεια, όταν υπάρχει υποστήριξη από τους ανθρώπους γύρω μας και χρόνος για να προσαρμοστούμε, ξεπερνιέται», αναφέρει η κλινική ψυχολόγος Mary-Frances O' Connor, η οποία στο βιβλίο The Grieving Brain παρουσιάζει τα επιστημονικά δεδομένα για το πώς το μυαλό μας παλεύει με την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.

Η διαφορά μεταξύ θλίψης και πένθους

Η θλίψη είναι μια συναισθηματική κατάσταση που έρχεται καταπάνω μας μας καλύπτει σαν μεγάλο κύμα. Το πένθος έχει μια διαφορετική χρονική συνιστώσα. Για την ακρίβεια, είναι αυτό που συμβαίνει καθώς προσαρμοζόμαστε στο γεγονός ότι το αγαπημένο μας πρόσωπο έχει φύγει, ότι κουβαλάμε την απουσία του μαζί μας.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Ο λόγος που αυτή η διάκριση έχει νόημα είναι ότι το πένθος αποτελεί μια φυσική αντίδραση στην απώλεια με μεγάλη –και τις περισσότερες φορές– παντοτινή διάρκεια. Μια γυναίκα που έχασε τη μητέρα της ως παιδί πρόκειται να βιώσει αυτή τη θλίψη σε διάφορες στιγμές μέσα στη ζωή της, όπως την ημέρα του γάμου της, για παράδειγμα. Αλλά «πένθος» σημαίνει ταυτόχρονα ότι η σχέση μας με αυτό το συναίσθημα αλλάζει με την πάροδο του χρόνου.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο

Αν και υπάρχουν αρκετές μελέτες νευροαπεικόνισης της θλίψης, έχουμε σημαντικά λιγότερες έρευνες που εξετάζουν το ίδιο άτομο στην πάροδο του χρόνου, μελετώντας την πορεία του πένθους του. Πλέον βέβαια οι νευροεπιστήμονες είναι σε θέση να γνωρίζουν ορισμένα πράγματα.

Ένα από αυτά είναι ότι η θλίψη συνδέεται με όλα τα είδη διαφορετικών εγκεφαλικών λειτουργιών που διαθέτουμε: από το να είμαστε σε θέση να ανακαλέσουμε αναμνήσεις μέχρι τη ρύθμιση του καρδιακού ρυθμού μας και την εμπειρία του πόνου και της ταλαιπωρίας. Πολλά και διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου ενορχηστρώνουν την εμπειρία της θλίψης.

Kατά τη διάρκεια του πένθους αυξάνονται τα επίπεδα των ορμονών του στρες στο σώμα μας και αυτό μπορεί να επιφέρει αλλαγές στο βασικό μοτίβο λειτουργίας του εγκεφάλου. Για παράδειγμα, τα βασικά γάγγλια, ομάδες νευρώνων που βρίσκονται πολύ βαθιά στα κατώτερα τμήματα του εγκεφάλου μας, μπορεί να ενεργοποιηθούν περισσότερο.

Αυτοί οι νευρώνες κωδικοποιούν την αίσθηση της εγγύτητας και έτσι η υπερδραστηριότητά τους μπορεί να μας προκαλέσει αλλόκοτες συμπεριφορές. Για παράδειγμα, μπορεί να νιώσουμε την ανάγκη να βγούμε έξω και να ψάξουμε τους αγαπημένους μας. Και επειδή η σχέση με τους αγαπημένους μας έχει συνδεθεί με το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, μπορεί να φτάσουμε στο σημείο να εκλιπαρούμε για να τους δούμε.

Πώς ο εγκέφαλος κωδικοποιεί το «εμείς»

Όταν είμαστε σε μια σχέση, η αίσθηση του ποιοι είμαστε συνδέεται με το άλλο άτομο. Η λέξη αδελφός ή σύζυγος υποδηλώνει δύο άτομα. Έτσι, όταν το άλλο άτομο έχει φύγει, ξαφνικά πρέπει να μάθουμε ένα εντελώς νέο σύνολο κανόνων για να λειτουργήσουμε.

Το εμείς είναι εξίσου σημαντικό με το εσύ και το εγώ, και ο εγκέφαλος το κωδικοποιεί με αυτόν τον τρόπο. Έτσι, όταν οι άνθρωποι που βιώνουν πένθος, λένε Νιώθω σαν να έχω χάσει μέρος του εαυτού μου, ακριβολογούν.

Πώς να το διαχειριστείς

Μην περιμένεις εδώ συμβουλές για να μετριάσεις το αίσθημα του πένθους, διότι δεν γίνεται. Μπορούμε όμως να σου πούμε ότι είναι πολύ συνηθισμένο να κολλήσει κανείς σε έναν φαύλο κύκλο πένθους.

Καθώς η αίσθηση της ικανοποίησης έχει συνδεθεί μέσα μας με συγκεκριμένα πρόσωπα, η απώλειά τους συχνά οδηγεί σε ενοχές,  ειδικά όταν εξακολουθούμε να έχουμε δραστηριότητες μόνοι μας, επειδή νιώθουμε ότι τους προδίδουμε.

Υπάρχουν 3 τρόποι για να διαχειριστείς καλύτερα τα επώδυνα συναισθήματα, βάσει των παραπάνω διαπιστώσεων:

1. Απόφυγε την απομόνωση

Όσο δύσκολο κι αν είναι, το να προσπαθήσεις να συνδεθείς με άλλους ανθρώπους, θα σε κάνει να συνειδητοποιήσεις ότι υπάρχουν κι άλλες σχέσεις που μπορεί να αξίζουν.

2. Μην καθορίζεις την ύπαρξή σου από την απώλεια

Να θυμάσαι ότι έχεις μια εσωτερική αξία, ανεξάρτητα από τη σχέση που είχες με τον/την αγαπημένο/η σου, η οποία εξακολουθεί να υπάρχει, ακόμη κι αν η σχέση σου μαζί του έχει χαθεί.

3. Το πένθος έχει τη δική του πορεία

Δώσε χρόνο στον εαυτό σου, καθώς πρέπει να περάσει από όλα τα στάδια του πένθους, και μην τον ζορίζεις να φανεί ή να νιώσει καλύτερα. Ο χρόνος που χρειάζεται ο κάθε άνθρωπος για να ολοκληρώσει αυτόν τον κύκλο είναι διαφορετικός.