ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΛΕΠΡΩΝ

Μπορεί η νόσος του Χάνσεν, η λέπρα, να φαίνεται μακρινός εφιάλτης, αλλά τα σημάδια της είναι ακόμα χαραγμένα στην ιστορία του τόπου μας.

30 Ιανουαρίου. Παγκόσμια ημέρα κατά της Λέπρας ή νόσου του Χάνσεν, όπως ονομάζεται επισήμως. Μια νόσος που έχουμε συνδέσει με την τηλεοπτική σειρά «Το νησί», βασισμένη στο βιβλίο που έκανε γνωστή τη Βικτόρια Χίσλοπ, και φυσικά τη Σπιναλόγκα.

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουμε πολλοί, η νόσος δεν έχει εξαλειφθεί, ούτε βρίσκεται χαμένη κάπου στο παρελθόν μας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2020 υπήρξαν πάνω από 125 χιλιάδες νέα κρούσματα παγκοσμίως, ανάμεσά τους και παιδιά κάτω των 15 ετών. Επιπλέον, όπως αναφέρει η βρετανική οργάνωση Lepra στην ιστοσελίδα της, υπάρχουν και περίπου 3 εκατομμύρια άτομα πάσχουν από λέπρα χωρίς να έχουν ποτέ διαγνωστεί, ενήλικες αλλά και παιδιά.

Η συνοικία της Μεσκινιάς

Αντί να γράψω τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται η νόσος, σκέφτηκα να πω δυο λόγια για τη γειτονιά που μεγάλωσα, τη Χρυσοπηγή στο Ηράκλειο της Κρήτης.

«Γιατί;» θα με ρωτήσετε. Γιατί, πριν ονομαστεί Χρυσοπηγή, η γειτονιά μου λεγόταν Μεσκινιά. Μεσκίνηδες ονόμαζαν στην Κρήτη τους λεπρούς. Η Μεσκινιά του Μεγάλου Κάστρου, λοιπόν, ήταν η συνοικία που φιλοξένησε τους χανσενικούς του νησιού.

«Η Μεσκινιά δημιουργήθηκε μετά το 1717 στο προάστιο του βενετσιάνικου οικισμού του Μαρουλά. Στις σπηλιές των υψωμάτων του μεταφέρθηκαν οι λεπροί του Χάνδακα, όλων των αστικών κέντρων της Κρήτης και κάθε επαρχίας. Εκατοντάδες άνθρωποι στέγασαν τον πόνο αλλά και τα όνειρά τους σε σπίτια χωμένα μέσα στη γη και έζησαν εκεί μέχρι το 1904, όταν πήραν τον δρόμο για τη Σπιναλόγκα», λέει η αρχαιολόγος Λιάνα Σταρίδα.

Λιάνα Σταρίδα

Ο ναός της Χρυσοπηγής

«Για 187 χρόνια το κολαστήριο της Μεσκινιάς έπρεπε να πάρει τη μορφή μιας συγκροτημένης κοινωνίας, για να καλύπτονται οι στοιχειώδεις συνθήκες διαβίωσης. Στο κέντρο του οικισμού τους, [οι λεπροί] έχτισαν την εκκλησία της Παναγίας της Χρυσοπηγής μέσα σε σπηλιά, στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής», συμπληρώνει.

Ακόμα και αν δεν πιστεύετε σε κάποιο θεό, επισκεφτείτε τον ναό αυτό για λόγους ιστορικούς. Οι λεπροί χριστιανοί της περιοχής μετέτρεψαν μια από τις 165 σπηλιές σε εκκλησία και εκεί φυλάσσονται σήμερα αντικείμενα που προσέφεραν από το υστέρημά τους, όπως ιερά σκεύη, καντήλια, εικόνες και βιβλία. Υπάρχει, ακόμα, ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο που κατασκευάστηκε όταν δημιουργήθηκε το νέο κλίτος, επειδή ο αριθμός των νοσούτων είχε αυξηθεί πολύ και δεν χωρούσαν.

Λιάνα Σταρίδα

Κομμάτι της καθημερινότητάς μας

Άργησα να εκτιμήσω τη γειτονιά μου. Νόμιζα ότι δεν είχε τίποτα το ιδιαίτερο, μέχρι που έμαθα για τις σπηλιές πάνω από την αλάνα που παίζαμε ως παιδιά. Αν βρεθείτε στο Ηράκλειο, περπατήστε μέχρι την Χρυσοπηγή και περιπλανηθείτε στα στενά σοκάκια της. Θα συναντήσετε τις σπηλιές, αλλά και τμήματα από τα σπίτια των ανθρώπων που έζησαν εκεί πριν βρεθούν στο διάσημο νησί της Σπιναλόγκας.

Θα συναντήσετε, επίσης, τον χαζινέ ή αλλιώς την τουρκόβρυση που κατασκευάστηκε το 1890 και πάνω από τους κρουνούς θα δείτε μια μαρμάρινη επιγραφή που αναφέρει: «Η βρύση αυτή χτίστηκε την εποχή που ήταν μουτεσερίφης (υποδιοικητής) της Κάνδιας ο εξοχότατος Φερείκης (αντιστράτηγος) Αβδούλ Κερίμ Πασάς και είναι μία από τις αγαθοεργίες του Δήμου Ηρακλείου. 1890».

Λιάνα Σταρίδα

Μια βόλτα στη μικρή αυτή συνοικία, αν μη τι άλλο θα σας θυμίσει ότι η απομόνωση, ο εξοστρακισμός, η έλλειψη ισότητας και δικαιοσύνης είναι φαινόμενα διαχρονικά, ότι δεν έχουν περάσει και τόσα πολλά χρόνια από τότε που ο φόβος για μια νόσο είχε μπει ανάμεσά μας.