ΠΟΣΟ ΕΦΙΚΤΗ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΜΙΑ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ, ΟΠΩΣ ΑΥΤΗ ΣΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ «POOR THINGS»

Αν είδες την ταινία «Poor Things», ίσως να αναρωτήθηκες πόσο πιθανή είναι σήμερα μια μεταμόσχευση εγκεφάλου, όπως αυτή στην οποία υποβλήθηκε η ηρωίδα Μπέλα Μπάξτερ. Ένας επιστήμονας προσπαθεί με απλά λόγια να μας εξηγήσει τι ισχύει.

Στη σουρεαλιστική κωμωδία «Poor Things», του Γιώργου Λάνθιμου, που στα φετινά βραβεία Όσκαρ απέσπασε τέσσερα αγαλματίδια, η Μπέλα Μπάξτερ (Έμα Στόουν) επανέρχεται στη ζωή αφού έχει υποβληθεί σε μεταμόσχευση εγκεφάλου. Για περισσότερες λεπτομέρειες μπορείς να δεις την ταινία. Δεν χρειάζεται να κάνουμε κάποιο spoiler.

Μπορεί να πρόκειται για μυθοπλασία, αλλά σου δημιουργεί μια απορία για το κατά πόσο είναι σήμερα εφικτή η μεταμόσχευση εγκεφάλου. Μπορούμε, άραγε, να μεταφέρουμε έναν εγκέφαλο από ένα σώμα σε άλλο με τις δυνατότητες που μας προσφέρει η σύγχρονη επιστήμη;

Ο Dan Baumgardt, Λέκτορας στη Σχολή Φυσιολογίας, Φαρμακολογίας και Νευροεπιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, αναφέρει σε άρθρο του κάποιες από τις δυσκολίες που καλείται ένας επιστήμονας να αντιμετωπίσει «ίσως στην πιο απαιτητική επέμβαση που έχει συλλάβει ο άνθρωπος».

Πρόκληση #1: Η αφαίρεση

Ο ζωντανός εγκέφαλος είναι μαλακός (η υφή του μοιάζει με αυτή του ζελέ) και προστατεύεται από το κρανίο. Οι νευροχειρουργοί μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση στον εγκέφαλο με απόλυτη ακρίβεια, χρησιμοποιώντας συστήματα νευροπλοήγησης, ώστε να αφαιρέσουν τμήμα του οστού-κρανίο μέσω της κρανιοτομής.

Πέρα από το οστό του κρανίου, ένας χειρουργός θα συναντήσει και τρεις προστατευτικές μεμβράνες, οι οποίες μεταξύ άλλων παρέχουν σταθερότητα στον εγκέφαλο. Αφού ο χειρουργός περάσει όλα αυτά τα «φράγματα», θα υπάρχει χώρος για την αφαίρεση του εγκεφάλου. Το συγκεκριμένο στάδιο ίσως να αποτελεί το πιο απλό μέρος της εγχείρησης.

iStock

Πρόκληση #2: Η μεταμόσχευση

Η αφαίρεση του παλιού εγκεφάλου απαιτεί διαχωρισμό των αγγείων, που παρέχουν και αποχετεύουν αίμα (άρα οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά) και στη συνέχεια επανένωσή τους.

Μετά την αφαίρεση, ακολουθεί η μεταμόσχευση του νέου εγκεφάλου. «Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται», τονίζει ο ειδικός. Ο εγκέφαλος λαμβάνει αισθητηριακές πληροφορίες από όλο το σώμα και στέλνει οδηγίες πίσω σε αυτό. Η αφαίρεσή του απαιτεί, εκτός από τον διαχωρισμό των αγγείων, το «κόψιμο» 12 ζευγών εγκεφαλικών νεύρων, καθένα εκ των οποίων έχει συγκεκριμένες λειτουργίες. Μόλις όμως «κόψεις» τα νεύρα, αρχίζει ο εκφυλισμός τους. Προς το παρόν, λοιπόν, οι ερευνητές αναζητούν τρόπο προώθησης της αναγέννησης των νευρικών κυττάρων μετά από βλάβη.

iStock

Πρόκληση #3: Το μετά

«Το τελευταία στάδιο είναι και το πιο αβέβαιο. Το υποκείμενο θα ανακτήσει τις αισθήσεις του; Θα μπορέσει να σκεφτεί, να κινηθεί, να αναπνεύσει; Πώς θα αντιδράσει το σώμα στον νέο εγκέφαλο;» αναρωτιέται ο Baumgardt.

Οι περισσότερες επεμβάσεις μεταμόσχευσης απαιτούν συμβατούς δότες, ώστε ο οργανισμός να μην απορρίψει το νέο όργανο. Κανονικά, ο εγκέφαλος προστατεύεται από την επίθεση του ανοσοποιητικού συστήματος χάρη στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Στην περίπτωση όμως που η «σύνδεση» του νέου οργάνου δεν γίνει σωστά, ο εγκέφαλος του δότη θα μπορούσε να βρεθεί εκτεθειμένος.

Εν συντομία, προς το παρόν η μεταμόσχευση εγκεφάλου παραμένει μια ωραία ιδέα για επιτυχημένες κινηματογραφικές παραγωγές επιστημονικής φαντασίας. Μια τέτοια διαδικασία είναι εξαιρετικά περίπλοκη και δεν διαθέτουμε ακόμα τα εφόδια για να την πραγματοποιήσουμε. Βέβαια, ακόμα κι αν τα διαθέταμε, αυτό σημαίνει ότι θα έπρεπε να τα αξιοποιήσουμε; Εδώ ξεκινά η συζήτηση γύρω από ζητήματα ηθικής.

*Ο Χαράλαμπος Σεφέρης είναι νευροχειρουργός.