ΓΙΑΤΙ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ ΑΚΟΜΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΑΠΡΙΛΙΑ

Έχεις αναρωτηθεί για ποιον λόγο συνεχίζουμε να γιορτάζουμε την Πρωταπριλιά, ένα έθιμο που καθιερώθηκε σχεδόν μισή χιλιετία πριν;

Δεν είναι ξεκάθαρο ποιος εμπνεύστηκε την Πρωταπριλιά που γιορτάζεται παγκοσμίως από τα μέσα του 1500. Υπάρχουν, επίσης, κάμποσες θεωρίες για τον τόπο «καταγωγής» της, καθώς και για τον λόγο ύπαρξής της. Το βέβαιο, ωστόσο, είναι ότι για να «κρατάει» τόσους αιώνες, το έθιμο αυτό ικανοποιεί κάποιες διαχρονικές ανάγκες του ανθρώπου.

Πριν δούμε τι λένε οι ειδικοί επ’ αυτού, οφείλουμε να διευκρινίσουμε πως μεταξύ των επικρατέστερων θεωριών για τον λόγο ύπαρξής του είναι ότι προέκυψε: α) ως τελετουργία καλωσορίσματος της Άνοιξης, β) με αφορμή τα ψέματα των Κελτών για το μέγεθος των ψαριών που έπιαναν την 1η Απρίλη, όταν έφτιαχνε ο καιρός και γ) εξαιτίας της μεταφορά της Πρωτοχρονιάς το 1560 από την πρώτη του Απρίλη στην πρώτη του Γενάρη, αλλαγή που προκάλεσε μια μικρή σύγχυση, με αποτέλεσμα κάποιοι να εξακολουθούν να γιορτάζουν τον νέο χρόνο τον Απρίλη, πέφτοντας «θύματα» πειραγμάτων από όσους υιοθέτησαν τη νέα ημερομηνία.

Γελάμε γιατί μας κάνει καλό

Στόχος της Πρωταπριλιάς είναι να πούμε ή να κάνουμε κάτι που θα προκαλέσει το γέλιο όσων είναι παρόντες και να ευθυμήσουμε. Η βάση της ιστορίας είναι το χιούμορ, με το οποίο οι ψυχολόγοι ασχολούνται εδώ και περίπου έναν αιώνα, αναλύοντας τη σημασία του στην επιβίωση και τη διαβίωσή μας.

Σύμφωνα με έρευνες, το χαμόγελο και το γέλιο είναι μεταδοτικά, μπλοκάρουν τα αρνητικά συναισθήματα (είναι σχεδόν αδύνατο να νιώσουμε θλίψη ή θυμό, ενώ γελάμε) και αυξάνουν την κοινωνική σύνδεση. Επίσης, τα θετικά συναισθήματα συμβάλλουν στην απελευθέρωση χημικών ουσιών, όπως η ωκυτοκίνη, που μας κάνουν να αισθανόμαστε καλά.

Πέρα από τα παραπάνω, το χιούμορ αμβλύνει εντάσεις και προβλήματα, ως μηχανισμός άμεσης εκτόνωσης και αντιμετώπισης του στρες. Βοηθά στη διαχείριση του άγχους, διευκολύνει την προσαρμογή των ανθρώπων σε νέες καταστάσεις, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, βελτιώνει τον ύπνο και τονώνει το ηθικό.

Δεν είναι όλες οι φάρσες ίδιες

Οι διαφορετικοί λόγοι για τους οποίους οι λαοί γιόρταζαν την Πρωταπριλιά συνδυάστηκε με την ανθρώπινη φύση κι έτσι προέκυψαν διαφορετικά είδη φάρσας:

• Η σατιρική: είναι η ανάλαφρη φάρσα που δεν βλάπτει, δεν ντροπιάζει και δεν ταπεινώνει κανέναν. Επιστρατεύεται για την εκδήλωση πραγματικών συναισθημάτων ή αποτυχιών με αστείο τρόπο.
• Η εκδικητική: είναι εξόφθαλμη περίπτωση κακής φάρσας, αφού η πρόθεσή της είναι κακόβουλη και τελικά δείχνει περισσότερα για αυτόν που την κάνει, παρά για εκείνον που τη δέχεται.
• Η ουδέτερη: έχει έναν και μόνο στόχο κι αυτός είναι η διασκέδαση. Ότι συμβαίνει, δηλαδή, στην περίπτωση που τυλίγουμε με πλαστική μεμβράνη τη λεκάνη της τουαλέτας.

Μέσα στα χρόνια, βέβαια, έχει γίνει και πολιτιστική χρήση της φάρσας, όπως η μύηση νέων μελών σε μια αδελφότητα ή μια φυλή, ως μέσο σύνδεσης όλων των ατόμων που την απαρτίζουν.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Γελάμε με τη δυστυχία του άλλου

Ο Άγγλος φιλόσοφος, Thomas Hobbes, είχε πει ότι «το χιούμορ είναι μια μέθοδος ψυχολογικής ωφέλειας από τις ελλείψεις ή τις κακοτυχίες των άλλων». Οι Γερμανοί, πάλι, περιγράφουν τη χαρά που σου προκαλεί η δυστυχία κάποιου άλλου με τον όρο «Schadenfreude». «Σίγουρα το γέλιο σε βάρος ενός ανόητου δεν είναι πολύ ωραίο πράγμα. Σωστά; Το Schadenfreude είναι κάτι που πρέπει να αποθαρρύνουμε και όχι να του αφιερώνουμε μια ξεχωριστή μέρα γιορτής», αναφέρει η ιστοσελίδα ParentCo.

«Μελέτες έδειξαν ότι το Schadenfreude ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με συναισθήματα ευχαρίστησης και ότι η αίσθηση αυτή μπορεί να σχετίζεται με την παραγωγή ωκυτοκίνης (η ορμόνη που απελευθερώνεται όταν βιώνουμε ευχάριστες στιγμές κοινωνικού δεσίματος, όπως το φιλί και η φροντίδα των παιδιών)», συνεχίζει η δημοσίευση.

Δεν είναι ίδια όλα τα αστεία

Η Giselinde Kuipers, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο KU Leuven και συγγραφέας του βιβλίου «Good Humor, Bad Taste: A Sociology of the Joke», εξηγεί στο διαδικτυακό περιοδικό Salon πως «όταν κάνεις μια φάρσα σε κάποιον, αναγκαστικά πρέπει να γελάσεις σε βάρος του». Το καλύτερο είδος φάρσας είναι εκείνο που συνδέει τους ανθρώπους με καλοπροαίρετο τρόπο.

Οι χειρότερες φάρσες είναι αυτές που αφήνουν τη μια πλευρά να αισθάνεται ταπεινωμένη, φοβισμένη ή κατώτερη. Βέβαια, και τα δύο είδη πηγάζουν από την ίδια βασική παρόρμηση: την επιθυμία να διεκδικήσουμε με παιχνιδιάρικο τρόπο την κυριαρχία μας πάνω σε έναν στόχο, τον οποίον θέτουμε στο επίκεντρο του αστείου.

«Πολλοί έχουν πει ότι το χιούμορ δεν είναι ακριβώς μια μορφή επιθετικότητας, αλλά μια μορφή ανωτερότητας. Επομένως, αισθάνομαι ότι το γέλιο συχνά έχει να κάνει και με το να νιώθω –κατά κάποιον τρόπο– καλύτερα από ένα άλλο άτομο. Οργανώνεις την κατάσταση με τέτοιο τρόπο, ώστε να νιώθεις ανώτερος από τους άλλους», συμπληρώνει η ειδικός και συνεχίζει λέγοντας πως όταν ο στόχος είναι πρόθυμος να γελάσει με τον εαυτό του και το γενικό περιβάλλον είναι φιλικό, η φάρσα/το αστείο μπορεί να δημιουργήσει ένα θετικό συναίσθημα σε όλους τους εμπλεκόμενους. Από την άλλη, η κακόβουλη φάρσα έχει ως σκοπό να δείξει πως ο άνθρωπος-στόχος είναι εκτός ομάδας, μιας ομάδας στην οποία ανήκουν οι υπόλοιποι παρευρισκόμενοι.

Πώς μπορείς να γιορτάζεις κάθε μέρα την Πρωταπριλιά

Η Sima Patel, επίκουρη καθηγήτρια στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου της Μινεσότα και δημιουργός του The Wellbeing Practice στη Μεγάλη Βρετανία, γράφει σε άρθρο της πώς μπορούμε να κάνουμε το χιούμορ μέρος της ζωής μας, ώστε να ζήσουμε καλύτερα.

«Προσπάθησε να μην παίρνεις τη ζωή πολύ στα σοβαρά. Αν μπορείς να γελάσεις ανάλαφρα με τις δικές σου ιδιορρυθμίες και ατέλειες, είσαι σε θέση να δώσεις στον εαυτό σου μια επιπλέον ώθηση ευτυχίας και αυτοπεποίθησης, η οποία μπορεί να σε βοηθήσει να ξεπεράσεις οποιοδήποτε εμπόδιο. Βρες το χιούμορ σε δύσκολες ή κακές καταστάσεις. Υπάρχουν καταστάσεις που είναι πραγματικά λυπηρές και το γέλιο φαίνεται να μην είναι κατάλληλο. Την επόμενη φορά που θα αισθανθείς συγκλονισμένος, αφιέρωσε ένα λεπτό για να σκεφτείς την ειρωνεία της κατάστασης. Επίτρεψε στον εαυτό σου να γελάσει με πράγματα που δεν μπορεί να ελέγξει.

»Αυτό θα μειώσει την ποσότητα κορτιζόλης που παράγει το σώμα λόγω στρες. Θυμήσου αστείες στιγμές από το παρελθόν. Μπορείς, επίσης, να παρακολουθήσεις μια αστεία ταινία, κάτι που μπορεί να αυξήσει την απελευθέρωση χημικών ουσιών που λειτουργούν ως φυσικά παυσίπονα και τονώνουν τη διάθεση. Τέλος, προσπάθησε να περιβάλλεσαι από άτομα που τους αρέσει να γελούν πολύ».