ΠΩΣ ΘΑ ΒΑΛΟΥΜΕ ΟΡΙΟ ΣΤΟΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟ ΜΑΣ

Σήμερα, τείνουμε να μετράμε την αυτοαξία μας με βάση την αγοραστική μας δύναμη, πράγμα που μας ωθεί να καταναλώνουμε πολύ. Πώς μπορούμε να σταματήσουμε τον υπερκαταναλωτισμό;

Γιατί σήμερα υπάρχει υπερκαταναλωτισμός; Ο σύγχρονος κόσμος βασίζεται στον καπιταλισμό και κατ’ επέκταση στο αξίωμα που λέει ότι το χρήμα πρέπει να ξοδεύεται ώστε να κινείται η οικονομία. Στην κατανάλωση, δηλαδή, που έχει πλέον ενσωματωθεί ως μέρος του τρόπου που λειτουργεί η κοινωνία, ειδικά στον δυτικό κόσμο.

Σ' αυτό συμβάλουν αποφασιστικά η διαφήμιση και τα πρότυπα που προωθούνται από τα media και μας κάνουν να πιστεύουμε ότι η εικόνα καθορίζει τόσο την αξία όσο και την αυτοπεποίθησή μας. Επιπλέον, σύμφωνα με τις έρευνες, όσο μεγαλύτερες είναι οι κοινωνικές διαφορές και ανισότητες, τόσο πιο πολύ οι άνθρωποι ωθούνται προς τον υπερκαταναλωτισμό θεωρώντας ότι οι αγοραστικές τους επιλογές και δυνατότητες καθορίζουν ποιοι είναι και πόσο μεγάλη αξία έχουν.

Εκτός όμως από τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει στον καθένα από εμάς η συνήθεια της υπερκατανάλωσης, όπως για παράδειγμα μεγάλα έξοδα και χρέη, η υπερκατανάλωση δημιουργεί επιπλέον τεράστια ζητήματα στον πλανήτη, και είναι κατά πολύ υπεύθυνη για την περιβαλλοντική καταστροφή που συντελείται. Η σημασία του να μπει, λοιπόν, φρένο στο πόσα πολλά αγοράζουμε, ξεπερνάει τη στενή προσωπική ανάγκη και σχετίζεται άμεσα με την επιβίωση του πλανήτη μας.

Ο υπερκαταναλωτισμός και οι επίπλαστες υλικές ανάγκες

Η τρέχουσα αγοραστική μας συμπεριφορά έχει πολύ λίγη σχέση με το τι χρειαζόμαστε και έχει να κάνει αποκλειστικά με το πώς θα νιώσουμε όταν έχουμε κάτι. Η διαφήμιση παίζει καταλυτικό ρόλο σ' αυτό. Ουσιαστικά, επισημαίνει ένα πρόβλημα ή μία έλλειψη που υποτίθεται ότι έχουμε και έτσι μας δημιουργεί επίπλαστες ανάγκες με αποτέλεσμα να μας οδηγεί στον υπερκαταναλωτισμό. Πιστεύουμε ότι ένα νέο κραγιόν, ένα καινούργιο πουκάμισο, μία καλοκαιρινή τσάντα θα μας κάνουν πιο ευτυχισμένους. Αυτός είναι άλλωστε ο ρόλος της διαφήμισης στην οικονομία: να πείσει τους ανθρώπους ότι η ευτυχία– που είναι εξ ορισμού μη υλική– μπορεί να αποκτηθεί μόνο ή κυρίως μέσω των υλικών αγαθών.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Κανονικά, οι άνθρωποι έχουμε πεπερασμένες υλικές ανάγκες. Όμως, οι άλλες ανάγκες, οι συναισθηματικές, όπως η ανάγκη για αγάπη, για αναγνώριση, για αποδοχή, για ελευθερία, δεν ικανοποιούνται έτσι απλά. Το να προσπαθούμε με τα υλικά αγαθά να ικανοποιήσουμε τις συναισθηματικές μας ανάγκες δεν οδηγεί πουθενά παρά μόνο καθιστά βέβαιο το ότι θα νιώθουμε πάντα κενοί και ότι κάτι θα μας λείπει, όσα υλικά αγαθά κι αν έχουμε.

Επιπλέον, υπερκαταναλώνοντας αποσπάται η προσοχή μας από όσα πραγματικά έχουμε ανάγκη και από όσα έχουν σημασία, ώστε να νοιώσουμε πλήρεις και ευτυχισμένοι.

Υπερκαταναλωτισμός: Η υπόσχεση της ευτυχίας μέσα από τα υλικά αγαθά

Η υπόσχεση της ευτυχίας μέσα από την απόκτηση υλικών αγαθών μάς πείθει να ξοδεύουμε συνεχώς. Να ξοδεύουμε ακόμα κι αν πνιγόμαστε στα χρέη ή έχουμε τόσα πολλά πράγματα που δεν ξέρουμε πού να τα βάλουμε. Αποτέλεσμα; Αντί για πληρότητα και ευτυχία, να καταλήγουμε να νιώθουμε άγχος και πίεση από παντού.

Παρ’ όλα αυτά, η κοινωνία μας βασίζεται στην υπερκατανάλωση αγαθών που φθείρονται, είναι αναλώσιμα, τα πετάμε και στη συνέχεια οδηγούμαστε στο να ξοδέψουμε κι άλλα χρήματα ώστε να αποκτήσουμε κι άλλα, κι άλλα αγαθά. Όλο αυτό δεν έχει επιστροφή. Μέσω της υπερκατανάλωσης, ψάχνουμε να ικανοποιήσουμε το Εγώ μας, να καλύψουμε όσα μας λείπουν ψυχικά, μετατρέποντας την αγορά και τη χρήση των αγαθών, σε τελετουργία.

Πώς θα βάλουμε όριο στον υπερκαταναλωτισμό μας

Μία λύση είναι η ενσυνειδητότητα. Πριν αγοράσουμε κάτι θα πρέπει να είμαστε βέβαιοι ότι πράγματι το χρειαζόμαστε αλλά και για ποιον λόγο το χρειαζόμαστε: Για να νιώσουμε πιο σημαντικοί, πιο δημοφιλείς, πιο επιτυχημένοι ή επειδή είναι ένα απαραίτητο και σημαντικό εργαλείο; Το να δαπανάμε τα χρήματά μας συνειδητά, απαιτεί συνεχή ενσυνειδητότητα και αυτογνωσία, έννοιες που χρειάζονται εξάσκηση για να καλλιεργηθούν.

Θα μας βοηθήσει πολύ το να κάνουμε τακτικές και ειλικρινείς ερωτήσεις στον εαυτό μας σχετικά με την κατανάλωση. Μήπως η αγορά ρούχων –για παράδειγμα– είναι ένας τρόπος να χρησιμοποιήσουμε την κατανάλωση για να καλύψουμε ένα άλλο ζήτημα; Ότι δεν έχουμε τόση αυτοπεποίθηση; Ότι θεωρούμε ότι δεν είμαστε αρκετά όμορφοι; Ότι νοιώθουμε πως δεν ανήκουμε ή ότι δεν ταιριάζουμε;

Από την άλλη πλευρά, καλό θα ήταν να σκεφτούμε μήπως θα ήταν προτιμότερο για εμάς να αποταμιεύσουμε τα χρήματά μας αντί να τα ξοδεύουμε σε ανούσια και εφήμερα πράγματα χωρίς ουσιαστική αξία. Οι ερωτήσεις και οι ειλικρινείς απαντήσεις σχετικά με τον τρόπο που ξοδεύουμε και το είδος των δαπανών μας, θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε γιατί καταναλώνουμε με τον τρόπο που το κάνουμε και αν θέλουμε ή πρέπει να αλλάξουμε κάτι.

Για να μπορέσουμε όμως να κάνουμε μία αλλαγή, θα πρέπει να έχουμε βρει και να έχουμε κατανοήσει καλά τη ρίζα του προβλήματός μας. Επίσης, χρειάζεται να δουλέψουμε και να αποβάλουμε την εντύπωση ότι αν δεν αγοράσουμε όλα όσα έχουν οι άλλοι, δεν θα αξίζουμε και δεν θα ανήκουμε. Τέλος, δεν πρέπει να καταπραΰνουμε τις προκλήσεις της ψυχικής μας υγείας με τα ψώνια, αλλά να φροντίζουμε να καλύψουμε τις ανάγκες μας με άυλα μέσα.

Η υπερκατανάλωση βλάπτει τον πλανήτη

Η υπερκατανάλωση καταστρέφει και τον πλανήτη, εκτός των άλλων. Η οικολογική καταστροφή εξαιτίας της υπερκατανάλωσης είναι τεράστια. Αν όχι εδώ και καιρό, τώρα πια έχει έρθει η στιγμή να συνειδητοποιήσουμε ότι ο ρυθμός με τον οποίον καταναλώνουμε, δεν είναι βιώσιμος για τον πλανήτη.

Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και τονίζουν ότι αντί οι κυβερνήσεις και οι ιθύνοντες να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να περιορίσουν απλώς τις δαπάνες, θα πρέπει να ρυθμιστεί και να μειωθεί παγκόσμια η «γρήγορη» παραγωγή αγαθών (π.χ. fast fashion) ώστε να περιοριστεί η ζημιά που προκαλείται από την παραγωγή, τη διακίνηση και την αποκομιδή –ως σκουπιδιών πλέον– όλων των αγαθών που παράγονται, διατίθενται, αγοράζονται και πετιούνται τελικά.