ΑΝ ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «ΣΩΣΤΟΣ ΑΝΤΡΑΣ», ΙΣΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΞΑΝΑΣΚΕΦΤΕΙΣ

«Τι είναι αυτό που με κάνει αγόρι;» Μια απλή ερώτηση δίνει τον τίτλο σε μια πρωτότυπη performance, που αντιπαραθέτει τις βεβαιότητες της πατριαρχίας με τη ρευστότητα της σύγχρονης εποχής, φέρνοντας επί σκηνής ένα μεγάλο φάσμα από αναπαραστάσεις της ανδρικής ταυτότητας. Η σκηνοθέτης Βίκυ Αδάμου γιατί η παράσταση που θα δούμε εξέπληξε ακόμα και τους ίδιους τους συντελεστές της!

Σίγουρα έχεις ακούσει συζητήσεις για τις γυναίκες και τη θέση τους στην κοινωνία, από το ιστορικό φεμινιστικό κίνημα μέχρι τις σύγχρονες γυναικοκτονίες. Εδώ η λέξη-κλειδί είναι μία: πατριαρχία. Μια πραγματικότητα αιώνων, που έχει καθορίσει την κοινωνία μας σε πολλαπλά επίπεδα. Προφανώς δεν θα αμφισβητήσει ποτέ κανείς ότι τα μεγάλα θύματα της πατριαρχίας είναι οι γυναίκες. Έχεις αναρωτηθεί όμως ποτέ αν και σε ποιο βαθμό είναι θύματα της πατριαρχίας και οι άντρες; Αυτή ήταν μία από τις ερωτήσεις που ήθελα να απευθύνω στη Βίκυ Αδάμου, που σκηνοθετεί την performance «Τι είναι αυτό που με κάνει αγόρι;», με θέμα τις αναπαραστάσεις της αρρενωπότητας στη ζωή μας.

Η συγκεκριμένη παράσταση δημιουργήθηκε από τη Life After Death Theatre Company σε συνεργασία με την Gender Alliance Initiative, και βάζει στο στόχαστρο πολλά από τα κλισέ με τα οποία έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές. Όχι για να υψώσει στη θέση τους νέες βεβαιότητες, αλλά κυρίως για να ανοίξει μια συζήτηση στην οποία μπορεί να χωρέσει οποιοδήποτε ερώτημα. Από το τι είναι το αρσενικό και ποιος είναι «ο άντρας ο σωστός», μέχρι οποιαδήποτε απορία για το φλερτ, το σεξ, το πέος, τις γυναίκες, τη δέσμευση, τη δουλειά και ό,τι άλλο μπορεί να φέρει η ζωή στα αγόρια και στις αρρενωπότητες όλου του φάσματος.

«Πρόκειται -στην ουσία για μια δράση ανάμεσα σε δύο κόσμους», εξηγούν οι συντελεστές. «Έναν κόσμο ρευστό, που η ανάγκη μετασχηματισμού και επαναπροσδιορισμού είναι αναγκαία, και έναν άλλο συμπαγή, που προσπαθεί με νύχια και με δόντια να κρατήσει όλες τις κεκτημένες βεβαιότητες και τα στερεότυπα που βαραίνουν σώματα και ψυχές».

Στην παράσταση παίζουν οι Μελίσσα Κωτσάκη, Γιώργης Παρταλίδης και Χρήστος Καπενής. Φωτογραφία: Κατερίνα Δρούκα

Το πρωτότυπο κείμενο της παράστασης «Τι είναι αυτό που με κάνει αγόρι;» υπογράφει ο Γιώργος Νικολαΐδης και η Βίκυ Αδάμου εξηγεί στο OW ό,τι μπορεί να καταλάβει κανείς πριν ανοίξει η αυλαία.

– Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την performance «Τι είναι αυτό που με κάνει αγόρι;»;

Είναι ίσως η πρώτη φορά που το έναυσμα για να δημιουργήσω μια παράσταση δεν έρχεται «φυσικά». Συνήθως μου επιβάλλεται μια εικόνα, που έρχεται στον ύπνο ή στον ξύπνιο. Άλλες φορές με ενθουσιάζει μια ιστορία πραγματική ή επινοημένη. Αυτή τη φορά το κάλεσμα ήρθε από τον Γιώργο Νικολαΐδη και την Gender Alliance Initiative. Η πρόσκληση αυτή ήρθε ως φυσική συνέχεια της μέχρι τώρα συνεργασίας μας πάνω σε θέματα ισότητας φύλου. Κάνω αυτό τον πρόλογο για να πω πως μπήκα στην πρόβα χωρίς να ξέρω τι θέλω να πω και να κάνω. Ο Γιώργος, που είχε ήδη μια μεγάλη διαδρομή πάνω στο θέμα, με είχε βάλει στον κόσμο αυτό μέσα από συναντήσεις που είχαμε πριν ξεκινήσω να δουλεύω με τους ηθοποιούς.

H Βίκυ Αδάμου. Φωτογραφία: Κατερίνα Δρούκα

– Πώς διαρθρώνεται στην πράξη; Πώς συνδυάζονται κείμενο και κίνηση;

Μια μέρα πριν την πρεμιέρα μας, μπορώ να πω ότι βιώνω μια έκπληξη για αυτό που διαρθρώνεται επί σκηνής. Ξεκινάει σαν performance, εξελίσσεται σε σωματικό θέατρο με στοιχεία κλόουν και κλείνει με ντοκουμέντο! Αφέθηκα στο θέμα, στον αυθορμητισμό, τόσο στο δικό μου όσο και των πολύτιμων συνεργατών μου. Η ερώτηση που μπαίνει κιόλας από τον τίτλο βοήθησε στο να νιώσουμε ελεύθεροι. Φτάσαμε να πούμε κάτι σε μια γλώσσα που συνδυάζει πολύ περισσότερα από κίνηση και κείμενο, και πιστεύω ότι έχει τον τρόπο να «διαβαστεί» με πολλές αναγνώσεις.

– Σε μια εποχή που η ρευστότητα των φύλων φαίνεται να εδραιώνεται κυρίως στη συνείδηση της νέας γενιάς, πού βρισκόμαστε τελικά ως κοινωνία;

Παρατηρώ κι εγώ αυτή τη ρευστότητα και χαίρομαι πάρα πολύ. Με μεγάλη λύπη, θυμό αλλά και φόβο, διαπιστώνω ότι όσο γίνονται τέτοιες αλλαγές, η κοινωνία πολώνεται και ξεσπά αδιανόητη βία με πρωταγωνιστές τα τελευταία χρόνια και έφηβα αγόρια. Η πόλωση και ο δυϊσμός πρέπει να σπάσουν για να δημιουργηθεί ένας συμπεριληπτικός κόσμος.

Φωτογραφία: Κατερίνα Δρούκα

Δεν υπάρχουν δύο φύλα και αυτό αποδεικνύεται με πρώτο και κύριο τα ίντερσεξ άτομα, μωρά που έρχονται στον κόσμο με διπλό αναπαραγωγικό σύστημα και υποβάλλονται σε επεμβάσεις με συνοπτικές διαδικασίες ως νεογνά, χωρίς προφανώς τη συγκατάθεσή τους, χωρίς να τους δίνεται η δυνατότητα να ζήσουν όπως ήρθαν σε αυτό τον κόσμο.

– Πόσο έχουμε καταφέρει τελικά ως κοινωνία να διαχωρίσουμε την έννοια του φύλου από τον σεξουαλικό προσανατολισμό;

Υπάρχει μεγάλο μπέρδεμα, κι εγώ ακόμα πολλές φορές μπερδεύομαι με τόσους νέους όρους και αυτή την τεράστια αλλαγή. Χρειαζόμαστε επιμόρφωση, χρόνο, ανοιχτά μάτια και καρδιές για να πλεύσουμε παράλληλα με το κύμα που έρχεται για να μας απελευθερώσει και όχι να μας καταπιεί. Διάβασα μόλις μια έρευνα που λέει ότι το 30% της Generation Z προσδιορίζεται ως ΛΟΑΤΚΙ+. Μου αρέσει να βλέπω αυτή την αλλαγή και τη χαίρομαι κι εγώ κολυμπώντας στο φάσμα.

Η δουλειά που γίνεται έχει φέρει ευχάριστες αλλαγές. Είναι επιτακτική ανάγκη να διεισδύσει η εκπαίδευση από πολύ νωρίς, σε κάθε φάση της ανάπτυξης του ανθρώπου. Στα σχολεία –και μάλιστα από την πρώτη δημοτικού– με ειδικούς εκπαιδευτές σε θέματα φύλου και σεξουαλικότητας. Δεν αρκούν οι καλές προθέσεις. Δυστυχώς υπάρχει άγνοια, γνωρίζω ότι είναι πολλοί ειδικοί ψυχικής υγείας δεν έχουν την κατάλληλη κατάρτιση, με αποτέλεσμα πολλά άτομα να επανατραυματίζονται αντί να βοηθιούνται.

– Θα ήταν άτοπο να πούμε ότι τελικά και οι άντρες έχουν υπάρξει σε κάποιους τομείς θύματα της πατριαρχίας;

Καθόλου. Αυτή είναι η πρόθεση της παράστασης. Με αυτό ακριβώς το βλέμμα δουλέψαμε, και από εκεί προκύπτει η τρυφερή ματιά πάνω στα αγόρια που πειραματίζονται με ταυτότητες που τους προτείνονται από την κοινωνία, και με άλλες που προκύπτουν από πιο βαθιές ή πιο αυθόρμητες αναζητήσεις.

– Το κείμενο της παράστασης έχει την υπογραφή του Γιώργου Νικολαΐδη κι εσύ σκηνοθετείς. Πώς λειτουργεί η συνεργασία σας;

Υπάρχει αμοιβαία εκτίμηση και μεγάλη εμπιστοσύνη, η οποία έρχεται μέσα από τα πολλά χρόνια που δουλεύουμε παρέα. Αν και είναι η πρώτη φορά που τον «έχω» ως συγγραφέα και όχι ως ηθοποιό, δεν έχει αλλάξει κάτι στην ομαλή ροή αυτής της συνεργασίας. Ωστόσο, δεν ξεκινήσαμε με τον «παραδοσιακό» τρόπο, δηλαδή δεν υπήρχε κάποιο θεατρικό έργο ή κείμενο για να το σκηνοθετήσω.

Φωτογραφία: Κατερίνα Δρούκα

Συν-δημιουργήσαμε με όλη την ομάδα, μέσα από την τεχνική του θεάτρου της επινόησης, δηλαδή ο Γιώργος έγραφε παρακολουθώντας αυτοσχεδιασμούς τους οποίους οργάνωνα εγώ. Μας πρότεινε κείμενα ή ακόμα εικόνες και ιδέες, τις οποίες οργάνωσα σε ένα τελικό αποτέλεσμα μαζί με τις δικές μου ιδέες και των ηθοποιών. Είμαι πολύ χαρούμενη που με εμπιστεύτηκε, γιατί αγαπάω τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο και το πώς τον αποτυπώνει.

– Μια κλισέ ερώτηση θα ήταν αν έχεις ως γυναίκα μια θηλυκή σκηνοθετική ματιά, αλλά στο πλαίσιο αυτής της παράστασης μπορεί να ηχούσε ακόμα πιο άστοχη. Εσύ τι πιστεύεις;

Όταν ήρθε αυτή η πρόσκληση να συν-δημιουργήσουμε αυτή την παράσταση, η πρώτη μου αντίδραση ήταν να αρνηθώ. Εκείνη την περίοδο με απασχολούσε περισσότερο το γυναικείο ζήτημα και μάλιστα έτσι προέκυψε και η συνεργασία μας με την Gender Alliance Initiative, μέσα από την παράσταση «Ανδρόγυνο. Μια φάρσα από κουρασμένες λέξεις», που φέρει ως θέμα τη βία κατά των γυναικών και συγκεκριμένα τη γυναικοκτονία.

Στην πορεία έτυχαν κάποια περιστατικά με άρρενες μαθητές μου, παιδιά αλλά και ενήλικες, που εκδήλωναν ομοφοβία, συντηρητικές ιδέες και συμπεριφορές, κι αυτό με προβλημάτισε ιδιαίτερα. Καταλυτική ήταν η ερώτηση της κόρης μου, 17 ετών: Μαμά, γιατί είναι «έτσι» όλα τα αγόρια; Αυτό ήταν πολύ ισχυρό κίνητρο για να μπω στις πρόβες. Σκέφτηκα και το γεγονός ότι όλα αυτά τα χρόνια είναι κυρίαρχος ο λόγος των αντρών για τις γυναίκες παρά των γυναικών, και αυτό με απενοχοποίησε εντελώς.

Φωτογραφία: Κατερίνα Δρούκα

Χωρίς να αποποιούμαι το φύλο μου, μπήκα σ’ αυτή την παράσταση περισσότερο ως queer spirit και λιγότερο ως γυναίκα. Αν έκανα μια παράσταση με το πώς εγώ έχω βιώσει αρρενωπές συμπεριφορές, θα ήταν εντελώς διαφορετική. Ίσως είχε πολύ θυμό. Εδώ το αποτέλεσμα έχει μια πολύ τρυφερή μάτια, γιατί εξετάζει κυρίως τα αγόρια. Το πλάσμα που γεννιέται σχεδόν «άφυλο» και εξερευνά όλες αυτές τις αναπαραστάσεις με τις οποίες πρέπει να ταυτιστεί ή να απορρίψει, για να προχωρήσει σε μια σειρά από ενηλικιώσεις.

– Τι θα ήθελες να αποκομίσει το κοινό από την παράσταση «Τι είναι αυτό που με κάνει αγόρι;»;

Ο στόχος είναι να ανοίξει η ερώτηση. Εδώ και δεκαετίες που οι γυναίκες φωνάζουν και πεθαίνουν για τα δικαιώματα τους, έχουμε δει αλλαγές που είναι οφθαλμοφανείς, αλλά οι ζωές μας παραμένουν κατώτερες. Η αλλαγή δεν έχει εξαλείψει την καταπίεση, την περιθωριοποίηση από θέσεις ισχύος και βέβαια τη βία κατά των γυναικών.

Είναι καιρός να ανοίξουμε ένα θέμα το οποίο θεωρούμε γνωστό. Υποτίθεται πως ξέρουμε τι είναι το αρσενικό. Το γνωρίζουμε ως γένος, το γνωρίζουμε ως δηλητήριο, και κάποιοι ως ναξιώτικο τυρί. Η αλήθεια είναι ότι και αυτό είναι μια κατασκευή και μάλιστα πολύ στενή για να χωρέσει τόσες αρρενωπότητες.

Φωτογραφία: Κατερίνα Δρούκα

– Πώς είναι η εμπειρία από προηγούμενες παραστάσεις σε συνεργασία με τη Gender Alliance Initiative;

Πέρα από την υποστήριξη μιας ιδέας στο να ερευνηθεί και να διαχυθεί σε συγκεκριμένους πληθυσμούς, έχουμε υποστήριξη και σε επίπεδο εκπαίδευσης πάνω στα επιστημονικά πεδία με τα οποία καταπιανόμαστε κάθε φορά. Είναι σύνηθες να δίνεται ένα πρώτο σεμινάριο στη δημιουργική ομάδα και έπειτα να οργανώνονται συζητήσεις με το κοινό και ειδικά σεμινάρια για άτομα τα οποία δουλεύουν σε θέσεις που ηγούνται μιας ομάδας: δασκάλους, εκπαιδευτικούς, σκηνοθέτες, διευθυντές ανθρώπινου δυναμικού κ.ά.

Σύντομα θα ανακοινώσουμε στις σελίδες της Life after Death Theatre Company και Gender Alliance Initiative μια συζήτηση και ένα σεμινάριο με θέμα την Αρρενωπότητα.

– Θα έλεγες πως αυτό που κάνετε είναι με κάποια έννοια «στρατευμένη» τέχνη;

Θα έλεγα ότι τα τελευταία χρόνια έχουν μπει στο «πεδίο» μου, θέματα που μας δυσκολεύουν ως κοινωνία. Δεν μου αρέσει καθόλου να «διδάσκω» από τη σκηνή, να «εκπέμπω» συγκεκριμένα μηνύματα. Προσπαθώ να εκφράσω προσωπικούς προβληματισμούς και τραύματα, και να μοιραστώ εικόνες που να είναι όσο γίνεται πιο ανοιχτές για να καθρεφτιστεί ο κάθε θεατής. Συγκεκριμένα, μισώ τη στρατευμένη τέχνη. Έχω απωλέσει κάθε ενοχή στο να δουλεύω για τον εαυτό μου, να κάνω αυτό για το οποίο κατηγορούμαστε πολλοί σκηνοθέτες, ότι κάνουμε την ψυχοθεραπεία μας. Το αντίθετο. Με ενδιαφέρει μόνο τι είναι αυτό που θέλω να εκφράσω και να μοιραστώ εγώ. Βρίσκω συνεργάτες που θέλουν να με συντροφεύσουν στα ταξίδια μου και πάμε παρέα. Εκεί αποκαλύπτεται αυτό που έλεγε ο Carl Rogers: «The most personal is the most general».

Η παράσταση «Τι είναι αυτό που με κάνει αγόρι;» παίζεται στο H.ug (Human Underground), Μελιταίων 14, Πετράλωνα, Σάββατο και Κυριακή. Κλείσε εισιτήρια