ΕΤΣΙ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ ΣΟΥ ΤΑ SOCIAL MEDIA

Γενικά, τα social media έχουν τροποποιήσει τη φύση της επιθυμίας. Ακολουθεί η παρουσίαση του τρόπου που επηρεαζόμαστε ειδικότερα.

Tα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας επιτρέπουν να επικοινωνούμε με όποιον θέλουμε, όπου κι αν βρίσκεται στον πλανήτη. Ή τουλάχιστον να προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε με όποιον θέλουμε, όπου θέλουμε. Επίσης, τα social media μάς δίνουν πρόσβαση σε ό,τι γίνεται σε όλον τον κόσμο, με ένα απλό scroll. Πλέον δεν έχουμε δικαιολογίες για αναχρονιστικές συμπεριφορές που γεννήθηκαν όταν βλέπαμε μόνο ο ένας τον άλλον (και τελικά, τα ίδια και τα ίδια), τότε που δεν υπήρχε Internet και τα ταξίδια στο εξωτερικό ήταν πολύ ακριβά.

Προφανώς –όπως για όλα σε αυτή τη ζωή– υπάρχει και ένα «αλλά»: έχει διαπιστωθεί πως τα social media μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική μας υγεία ποικιλοτρόπως, όταν δεν υπάρχει όριο στη χρήση και διαχωρισμός ανάμεσα στο τι είναι πραγματική και τι ψηφιακή ζωή.

Κοινωνικοποίηση και social media

Όπως είπε πρόσφατα στη Washington Post η Anna Lembke, καθηγήτρια ψυχιατρικής και ιατρικής απεξάρτησης στο Stanford, «η κατανάλωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συγκρίνεται με τον εθισμό στην κοκαΐνη ή το αλκοόλ και συμβάλλει σε μια αυξανόμενη κρίση ψυχικής υγείας μεταξύ των νέων. Η ανθρώπινη σύνδεση είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση. Έχουμε προγραμματιστεί μέσα σε εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης για να συνδεόμαστε με άλλους ανθρώπους. Οι εταιρείες των social media έχουν ουσιαστικά εκμεταλλευτεί την ανάγκη μας για ανθρώπινη σύνδεση».

Μέσω της καινοτομίας, της προσβασιμότητας και της ποσότητας πληροφορίας, το scrolling είναι ένα πολύ ισχυρό ναρκωτικό που «μπερδεύει» και τις επιθυμίες μας.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Σε σχετικό θέμα του Big Think, ο Luke Burgis, επιχειρηματίας και διευθυντής προγραμμάτων για την καλλιέργεια του επιχειρηματικού πνεύματος, λέει κατ’ αρχάς πως «όλοι ζούμε σε έναν κόσμο όπου μπορείς να “τιτιβίσεις” στον καθένα ή να “συναναστραφείς” με τον καθένα. Ακόμα κι αν είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Ενδέχεται δε, και να αντιδράσουν στο σχόλιό μας. Τα social media έχουν δημιουργήσει περιττά εμπόδια προς την υλοποίηση των στόχων μας, μιλώντας κοινωνικά και υπαρξιακά.

»Μπορούμε να επικοινωνήσουμε με τον οποιονδήποτε, ακόμα και αν είναι στην άλλη άκρη του πλανήτη, ακόμα κι αν έχουν πολλά περισσότερα χρήματα από εμάς. Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να έρθουμε σε επικοινωνία μαζί τους. Έχουμε τη δυνατότητα να ανταγωνιστούμε μαζί τους, σε επίπεδο αλληλεπιδράσεων. Είναι μέσα στον κόσμο μας. Έχουμε στην τσέπη μας ένα μηχάνημα μιμητισμού, στο οποίο υπάρχουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι».

Η προέλευση της επιθυμίας

Πάμε, λοιπόν, στο τι είναι μιμητική επιθυμία: είναι η επιθυμία κάποιου άλλου ανθρώπου που υιοθετούμε ως δική μας, συνήθως δίχως να το καταλάβουμε πως το κάνουμε.

«Τα social media μας έχουν δώσει εκατομμύρια μιμητικά μοντέλα με τα οποία δίνουμε τη μάχη μας καθημερινά», επισημαίνει ο Burgis. «Κάποιοι πήγαν από το να έχουν 10 μιμητικά μοντέλα στο 1.000.000. Εντωμεταξύ, ως πολιτισμός δεν έχουμε καταλήξει ως προς τι σημαίνει αυτό για τη ψυχική και τη συναισθηματική μας υγεία».

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ ΑΡΧΙΖΟΥΝ ΟΤΑΝ ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ ΠΩΣ ΜΑΣ ΛΕΙΠΕΙ ΚΑΤΙ. ΑΥΤΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕΙ ΕΝΑΝ ΠΟΛΥ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΚΥΚΛΟ, ΑΦΟΥ ΠΑΝΤΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΕΝΑ ΑΛΛΟ ΜΟΝΤΕΛΟ.

Για να μας βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του πώς τα social media επηρεάζουν τα «θέλω» μας, εξήγησε ότι υπάρχουν δυο είδη μιμητικών μοντέλων.

1. Εξωτερικός μεσολαβητής της επιθυμίας:

Αφορά μοντέλα που είναι εκτός του κόσμου μας, είτε γιατί υπάρχουν σε μια διαφορετική κοινωνική σφαίρα από εμάς (άρα δεν έχουμε τη δυνατότητα να επικοινωνήσουμε μαζί τους ή να γίνουμε αντίπαλοι τους). Κατά μία έννοια, είναι εκτός του κόσμου των επιθυμιών μας και του ανταγωνισμού μας.

Αυτά τα μοντέλα μπορούν να είναι πραγματικά ή φανταστικά. Ο κίνδυνος με τους εξωτερικούς μεσολαβητές της επιθυμίας, με το να τσεκάρουμε τους ανθρώπους που είναι πάρα πολύ επιτυχημένοι, που εκδηλώνουν έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, είναι πως δεν υπάρχει τέλος σε αυτήν τη διαδικασία.

2. Εσωτερικός μεσολαβητής της επιθυμίας:

Το άλλο είδος μιμητικού μοντέλου είναι εντός του κόσμου μας. Είναι άνθρωποι με τους οποίους ερχόμαστε σε επαφή και υπάρχει η πιθανότητα διαμάχης ή αντιπαλότητας. Είναι άτομα της οικογένειάς μας, της εργασίας μας. Μπορεί να είναι ακόμα και φίλοι μας.

Είναι πιο εύκολο να συγκρίνουμε τον εαυτό μας μαζί τους. Είναι οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουμε ως σημείο αναφοράς. Είναι πολύ πιο πιθανό να ζηλέψουμε κάποιον με τον οποίον πήγαμε σχολείο μαζί –και τώρα έχει μια εκπληκτική δουλειά και μια όμορφη σύντροφο–, από το να ζηλέψουμε τον πιο πλούσιο άνθρωπο του κόσμου.

«Kάθε επιθυμία είναι μια μορφή υπέρβασης»

«Eπιθυμούμε να ξεπεράσουμε τα όρια μας, να γίνουμε ο άνθρωπος που δεν νιώθουμε πως είμαστε», λέει ο Burgis. «Δεν υπάρχει αμφιβολία πως είναι πολύ καλό πράγμα να έχουμε να συναγωνιστούμε με θετικά μοντέλα επιθυμίας. Είναι σημαντικό να έχουμε ανθρώπους που εκδηλώνουν αρετές και καλοσύνη που τις θέλαμε. Την ίδια ώρα, πρέπει να κατανοήσουμε τα όρια κάθε μοντέλου.

»Είναι πάρα πολύ σημαντικό να καταλαβαίνουμε πώς η δυναμική ανάμεσα σε εμάς και τα μοντέλα μας αλλάζει. Εξίσου σημαντικό είναι να καταλάβουμε όταν κάποιος λειτουργεί ως εσωτερικός μεσολαβητής επιθυμίας για εμάς, καθώς σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να βάλουμε όρια.

»Όλες οι επιθυμίες αρχίζουν από εμάς, όταν πιστεύουμε πως μας λείπει κάτι. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει έναν πολύ επικίνδυνο, βίαιο κύκλο, αφού πάντα μπορεί να βρούμε ένα άλλο μοντέλο. Έτσι, πρέπει να επιλέγουμε συνετά τα μοντέλα μας. Πρέπει επίσης, να γνωρίζουμε πότε το μοντέλο μάς ξεσηκώνει για κάτι που θα μας κάνει να νιώθουμε γεμάτοι, πότε πρόκειται απλά για μια έξαρση ντοπαμίνης και πότε μας επιτρέπει να φαντασιωνόμαστε μια ζωή που πιθανότατα δεν θα έχουμε ποτέ. Και που, αν την αποκτούσαμε, το πιο πιθανό είναι να μας έκανε μίζερους.

»Το μόνο που πρέπει να κάνετε, είναι να πάτε στο Instagram, να περάσετε παρέα ένα πεντάλεπτο. Θα δείτε το μοντέλο του τρόπου ζωής σας, διακοπές, προορισμούς, μόδα, τρόπους ομιλίας και εμπλοκής, πολιτικές προτιμήσεις. Όλες αυτές οι επιθυμίες εκδηλώνονται για εμάς, 24 ώρες την ημέρα. Είναι δισεκατομμύρια. Χρειάζεται έτσι, να καταλάβουμε το μιμητικό τοπίο των social media. Διαφορετικά, θα μας ελέγξουν απόλυτα».