ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΟ ΚΡΥΟ ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ;

Όταν έχει πολύ κρύο, οι ορμόνες μας μεταβάλλονται, ώστε να βοηθήσουν το σώμα να το διαχειριστεί. Τι αποτελέσματα έχει αυτό στη διάθεση και στην άμυνά μας;

Είναι γνωστό πως το ενδοκρινικό μας σύστημα είναι υπεύθυνο για αρκετές λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος, ανάμεσα σε άλλα και για τη ρύθμιση του μεταβολισμού, της γενετήσιας συμπεριφοράς, της απάντησης σε στρεσογόνα ερεθίσματα, της ψυχικής διάθεσης, αλλά και της θερμοκρασίας. Πώς λειτουργεί στο κρύο; 

Προκειμένου ο οργανισμός μας να προσαρμοστεί στις εκάστοτε καιρικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, οι ενδοκρινείς αδένες μεταβάλλουν τη λειτουργία τους στις διάφορες εποχές του έτους. 

Τα επίπεδα ή και η δράση κάποιων ορμονών αυξάνονται στην κυκλοφορία του αίματος και άλλων μειώνονται. Ιδιαίτερα στο έντονο ψύχος, οι ορμονικές μεταβολές δεν είναι καθόλου αμελητέες. 

Πώς μας επηρεάζουν οι αλλαγές των ορμονών;

«Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει με πολλούς και διάφορους τρόπους, άλλοτε λιγότερο και άλλοτε περισσότερο τον άνθρωπο σε διάφορους τομείς της ζωής του», αναφέρει ο ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος Δημήτρης Στεφανόπουλος. Ο γιατρός εξηγεί ότι ενδέχεται να προκληθούν: 

• μεταβολές της διάθεσης με δυσθυμία ή στρες
• μειωμένη αντοχή 
• διαταραχές του ύπνου 
• ελάττωση της σεξουαλικής επιθυμίας
• μείωση του μεταβολισμού με αύξηση βάρους 
• ελάττωση της άμυνας του οργανισμού

Unsplash Igor Lypnytskyi

Τι συμβαίνει στο πολύ κρύο;

Η κορτιζόλη και η ινσουλίνη, που επηρεάζουν τον μεταβολισμό, την εναπόθεση λίπους, τη μυϊκή δύναμη και τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, αυξάνονται. Ομοίως και οι κατεχολαμίνες που θεωρούνται ορμόνες του στρες και ασκούν σημαντική επίδραση στην ψυχική μας διάθεση. 

Από την άλλη, τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη, που ελέγχουν τις γενετήσιες λειτουργίες του οργανισμού, μειώνονται. Το ίδιο και η βιταμίνη D, η οποία συντίθεται από τη χοληστερίνη μετά την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα μας. Γι’ αυτό είναι και γνωστή ως η βιταμίνη του ήλιου. 

Η βιταμίνη D όμως, εκτός από την προάσπιση της υγείας οστών και αρθρώσεων, προάγει και την εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Είναι από τις πιο σημαντικές βιταμίνες –στην πραγματικότητα είναι ορμόνη– που διατηρούν σθεναρή την άμυνα του οργανισμού μας απέναντι σε γρίπη και εποχικά κρυολογήματα. Γι’ αυτό και τα ικανοποιητικά της επίπεδα είναι ζητούμενο ακόμη και στην προάσπιση από την Covid-19.

Γιατί το κρύο «ρίχνει» την άμυνα;

Έχει σημασία η διάρκεια των χαμηλών θερμοκρασιών και της απουσίας του ήλιου. Διότι και αυτοί οι παράγοντες διαφοροποιούν την έκκριση και τη δράση των παραπάνω ορμονών.

Αλλιώς λειτουργεί το ενδοκρινικό σύστημα στους κατοίκους των πολύ βόρειων περιοχών του πλανήτη και αλλιώς σε εκείνους που ζουν στις εύκρατες ή ακόμη νοτιότερες περιοχές, όπως η Ελλάδα.

«Εξαιτίας της μειωμένης έκθεσής μας στην ηλιακή ακτινοβολία κατά τους χειμερινούς μήνες, η βιταμίνη D πέφτει. Σε συνδυασμό και με τις υπόλοιπες ορμονικές μεταβολές, το ανοσοποιητικό παύει να είναι τόσο αποτελεσματικό» σημειώνει ο δρ. Στεφανόπουλος. 

Unsplash Hunter Bryant

Επιπλέον, όταν το κρύο είναι έντονο, τα αιμοφόρα αγγεία στο δέρμα συστέλλονται για να διαφυλάξουν θερμότητα, έτσι ώστε το μυοκάρδιο να στέλνει με μεγαλύτερη ευχέρεια αίμα σε όλο το σώμα. Επιπρόσθετα, η καρδιά αυξάνει την παροχή και τους σφυγμούς της, για να διατηρήσει τη θερμοκρασία του σώματος σταθερή.

Δημιουργείται όμως και τοπική σύσπαση των αγγείων, όπως π.χ. στο βλεννογόνο της μύτης από όπου φιλτράρονται όλοι οι αναπνευστικοί ιοί. Αυτή η περιφερική αγγειοσύσπαση, όπως λέγεται, κάνει και την τοπική άμυνα του βλεννογόνου της μύτης μας πιο ανίσχυρη. 

Με το έντονο κρύο ελαττώνεται και η κινητικότητα των μικρών «τριχιδίων» που βρίσκονται στους αεραγωγούς του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και που, όταν κινούνται φυσιολογικά, διώχνουν σωματίδια και μικρόβια προς τα έξω. Αν λάβουμε υπόψη ότι, λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών ιοί και βακτήρια επιβιώνουν για μεγαλύτερο διάστημα στον αέρα, δεν είναι τυχαίο που οι ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις είναι πολύ πιο συχνές.

Πώς μπορούμε να μετριάσουμε το ορμονικό σκαμπανέβασμα;

Μπορούμε με κάποιον τρόπο να ελέγξουμε τις αρνητικές συνέπειες των ορμονικών μεταβολών του κρύου χειμώνα; Ο δρ. Στεφανόπουλος απαντά θετικά. 

Μπορούμε να εξισορροπήσουμε το σύστημα των ορμονών με απλούς τρόπους όπως:

1. Σωστή και ισορροπημένη διατροφή, χωρίς κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων λίπους και απλών υδατανθράκων.
2. Τακτική ήπια άσκηση για 30 λεπτά την ημέρα, ακόμη και μέσα στο σπίτι.
3. Έκθεση στον ήλιο στις πιο ήπιες ημέρες του χειμώνα.
4. Καλύτερη διαχείριση των επαγγελματικών και προσωπικών υποχρεώσεων προς την κατεύθυνση της μείωσης του στρες.
5. Επαρκή ύπνο.
6. Αν χρειάζεται, σε συνεννόηση με τον γιατρό, λήψη απλών συμπληρωμάτων και βιταμινών.

Ο Δημήτριος Στεφανόπουλος MD, MSc, PhD είναι Ενδοκρινολόγος - Διαβητολόγος.