ΠΟΣΟ ΝΕΑΝΤΕΡΤΑΛ ΕΙΣΑΙ;

Το ερώτημα δεν είναι ούτε μεταφορικό ούτε ειρωνικό. Αφορά το πόσο γενετικό υλικό από τον άνθρωπο του Νεάντερταλ πέρασε στον σύγχρονο άνθρωπο ανά τον κόσμο, και γιατί.

Από τότε που οι επιστήμονες αποκωδικοποίησαν για πρώτη φορά το γονιδίωμα του Νεάντερταλ, υπήρξαν ερωτήματα σχετικά με το πώς γονίδια αυτών των αρχαίων ανθρώπων επιβίωσαν στον Σύγχρονο Άνθρωπο. Η απάντηση μπορεί να είναι πιο απλή από ό,τι πίστευαν έως τώρα οι επιστήμονες.

Οι Νεάντερταλ ζούσαν στην Ευρασία μέχρι πριν από περίπου 40.000 χρόνια. Πήραν το όνομά τους από την ομώνυμη κοιλάδα –12 χιλιόμετρα ανατολικά του Ντίσελντορφ στη Γερμανία– όπου βρέθηκε το πρώτο αναγνωρισμένο δείγμα αυτού του εξαφανισμένου είδους ή υποείδους αρχαϊκών ανθρώπων. Αργότερα, παρόμοιοι σκελετοί εντοπίστηκαν σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής.

Αντικαταστάθηκαν πλήρως από τους πρώιμους Ευρωπαίους σύγχρονους ανθρώπους. Εικάζεται πως ζούσαν παράλληλα για κάποιο διάστημα με τους Ηοmo Sapiens, όχι όμως ανταγωνιστικά.

Αναπαράσταση του Homo sapiens neanderthalensis, από μουσείο της Γερμανίας. © 2022 Martin Meissner/AP Photo

Η απότομη εξαφάνιση των Νεάντερταλ έχει γίνει αντικείμενο πολλών μελετών, αλλά ακριβή αίτια δεν έχουν εξακριβωθεί ακόμα. Πιθανότατα εξαφανίστηκαν λόγω της αφομοίωσης στο σύγχρονο ανθρώπινο γονιδίωμα, της μεγάλης κλιματικής αλλαγής, κάποιας ασθένειας ή ενός συνδυασμού αυτών των παραγόντων.

Είναι πιο Νεάντερταλ οι Ευρωπαίοι ή οι Ασιάτες;

Σε πρόσφατη δημοσίευση μελέτης, που έγινε σε 4.464 προηγουμένως αναλυμένα γονιδιώματα homo sapiens, αναφέρεται ότι «η παγκόσμια εξάπλωση του σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens) ξεκίνησε πριν από την εξαφάνιση των Νεάντερταλ (Homo neanderthalensis). Και τα δύο είδη συνυπήρξαν και διασταυρώθηκαν, οδηγώντας σε ελαφρώς υψηλότερη διείσδυση στους Ανατολικοασιάτες από ό,τι στους Ευρωπαίους».

Όπως επισημαίνουν, «η επέκταση των αγροτών της πρώιμης νεολιθικής εποχής συνέβαλε αποφασιστικά στη μείωση της διείσδυσης των Νεάντερταλ στους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς, σε σύγκριση με τους ασιατικούς πληθυσμούς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι νεολιθικοί αγρότες έφεραν λιγότερο DNA του Νεάντερταλ από τους προηγούμενους κυνηγούς-συλλέκτες της Παλαιολιθικής».

Κοντολογίς, η έρευνα υποδηλώνει ότι ο λόγος που οι σύγχρονοι Ευρωπαίοι διαθέτουν λιγότερο DNA του Νεάντερταλ σε σύγκριση με τους σημερινούς Ανατολικούς Ασιάτες μπορεί να συνδεθεί με τη μετανάστευση αγροτών της Αρχαίας Μέσης Ανατολής.

• Οι άνθρωποι με ρίζες εκτός Αφρικής έχουν συνήθως κατά 2% DNA του Νεάντερταλ στα γονίδιά τους.
• Τα άτομα με καταβολές από την Ανατολική Ασία φέρουν από 8 έως 20% περισσότερα γονίδια του Νεάντερταλ σε σύγκριση με εκείνα ευρωπαϊκής καταγωγής.

Πώς εξηγούνται τα ευρήματα της έρευνας

Δεδομένου ότι βάσει προηγούμενων μελετών οι Νεάντερταλ φαίνονταν να κατοικούσαν στην Ευρώπη, πώς οι Ανατολικοί Ασιάτες έχουν περισσότερα σχετικά γονίδια σήμερα;

Άνθρωπος του Νεάντερταλ. © AP Photo

Οι ερευνητές του University of Oxford έδωσαν μια πιθανή εξήγηση:

Πριν περίπου 40.000 χρόνια, οι πρόγονοί μας, οι Homo Sapiens, που ήταν κυρίως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, έφυγαν από την Αφρική. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, ήρθαν σε επαφή με τους συγγενείς τους, Homo Neanderthalensis, οδηγώντας σε κάποια διασταύρωση.

Πριν περίπου 10.000 χρόνια, μια άλλη ομάδα Homo Sapiens μετανάστευσε στην Ευρώπη. Αυτοί οι νεοφερμένοι ήταν κυρίως αγρότες με πολύ μικρή καταγωγή από Νεάντερταλ. Προέρχονταν από αυτό που είναι σήμερα γνωστό ως Μέση Ανατολή και Νοτιοδυτική Ασία.

Όταν αυτοί οι πρώτοι αγρότες αναμίχθηκαν με τους τοπικούς πληθυσμούς κυνηγών-τροφοσυλλεκτών στην Ευρώπη, έφεραν μαζί τους έναν πιο Homo Sapiens οργανισμό. Αυτή η ανάμειξη ήταν που μείωσε την παρουσία των γονιδίων του Νεάντερταλ στην Ευρώπη.

Αντίθετα, οι Homo Sapiens που εγκαταστάθηκαν στην Ανατολική Ασία πριν από 60 με 70 χιλιάδες χρόνια δεν βίωσαν αυτή την αραίωση από τις μεταγενέστερες αφίξεις.

Όλα αυτά σημαίνουν κατά τον επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Claudio Quilodrán το εξής: «Η φυσική επιλογή δεν είναι ο λόγος που ορισμένοι πληθυσμοί έχουν περισσότερο DNA του Νεάντερταλ. Είναι θέμα μετανάστευσης».