ΠΩΣ ΑΛΛΑΖΕΙ Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΑΣ ΜΕΤΑ ΤΑ 50

Έκλεισες τα 50; Συγχαρητήρια, μετράς ήδη μισό αιώνα ζωής. Ορισμένα πράγματα πάνω σου φαίνεται ότι έχουν αλλάξει. Τι γίνεται με εσωτερικά όργανα, όπως είναι ο εγκέφαλος;

Όπως περνούν τα χρόνια, επηρεάζονται με κάποιον τρόπο όλα όσα συνθέτουν τον ανθρώπινο οργανισμό. Μοιραία και ο εγκέφαλός μας. Κάποιες από τις αλλαγές αυτές είναι αναπόφευκτες. Υπάρχουν όμως και κάποιες που μπορούμε να επηρεάσουμε, μέσω του τρόπου ζωής μας.

Ακολουθούν τα πιο κοινά εξ όσων συμβαίνουν στον εγκέφαλό μας μετά τα 50. σε «κατασκευαστικό», χημικό και γνωστικό επίπεδο.

Οι δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο

Ο εγκέφαλός μας αρχίζει να συρρικνώνεται γύρω στα 50 έτη της ζωής μας. Γεγονός που έχει να κάνει με τη φυσική απώλεια νευρώνων και συνάψεων, δηλαδή των συνδέσεων μεταξύ των νευρώνων. Η συρρίκνωση αυτή δεν γίνεται με τον ίδιο ρυθμό σε όλους. Ποικίλλει ανά άτομο.

Μελέτη έχει ενημερώσει πως ο εγκέφαλος αρχίζει να συρρικνώνεται κατά 5% ανά δεκαετία από τα 40, ενώ χάνει περίπου το 0,5% του όγκου του κάθε χρόνο μετά τα 50.

Σε αυτή την ηλικία αρχίζει και η αραίωση του φλοιού. Είναι το εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου, υπεύθυνο για διάφορες λειτουργίες υψηλότερου επιπέδου, όπως είναι η σκέψη, η μνήμη και η γλώσσα. Η αραίωση σχετίζεται με τη μείωση της γνωστικής λειτουργίας.

iStock

Στον μισό αιώνα ζωής επιδεινώνεται και η κατάσταση της μυελίνης. Η μυελίνη είναι μια λιπαρή ουσία που περιβάλλει τις μακριές ίνες που μεταδίδουν σήματα μεταξύ των νευρώνων. Η μυελίνη βοηθά στην επιτάχυνση της «μετάδοσης» των σημάτων. Η μείωσή της μπορεί να οδηγήσει σε πιο αργές «ταχύτητες επεξεργασίας» και δυσκολία στην εκτέλεση πολλαπλών εργασιών.

Οι χημικές αλλαγές στον εγκέφαλο

Οι νευροδιαβιβαστές είναι χημικές ουσίες που επιτρέπουν στους νευρώνες να επικοινωνούν μεταξύ τους. Ορισμένοι (για παράδειγμα, η ντοπαμίνη και η ακετυλοχολίνη) είναι απαραίτητοι για τη γνωστική μας λειτουργία. Με το πέρασμα των χρόνων, ο εγκέφαλος παράγει λιγότερους από αυτούς τους νευροδιαβιβαστές, γεγονός που έχει συνέπειες στη γνωστική μας λειτουργία (μειώνεται).

Οι πρωτεΐνες Ταυ (είναι το ελληνικό γράμμα Τ) είναι πρωτεΐνες που σταθεροποιούν τα μικροσωληνάρια στα κύτταρα, δηλαδή σε δομές εντός των νευρώνων που βοηθούν στη μεταφορά πρωτεϊνών και άλλων μορίων. Οι πρωτεΐνες Ταυ αποτρέπουν την κατάρρευσή τους. Στη νόσο του Αλτσχάιμερ, στις πρωτεΐνες Ταυ προσκολλώνται μόρια φωσφορικού άλατος, που αλλάζουν το σχήμα και τη λειτουργία τους, με αποτέλεσμα την αποκόλλησή τους από τους μικροσωληνίσκους και τη συσσώρευση έως σχηματισμού κουβαριών. Η ακριβής αιτία που συμβαίνει αυτό κατά τη νόσο του Αλτσχάιμερ δεν είναι πλήρως κατανοητή. Υπάρχουν παράγοντες που πιστεύεται πως συμβάλλουν στη διαδικασία. Για παράδειγμα, η γενετική προδιάθεση, η ηλικία, η φλεγμονή και οι αμυλοειδείς πλάκες που εικάζεται πως συμβάλλουν στο μπέρδεμα των μικροσωληνίσκων.

Ο ερευνητής νευροεπιστήμονας Δρ Dale Bredesen προσθέτει και την ορμονική παράμετρο: «Στα 50 μας, συνήθως συμβαίνουν ορμονικές αλλαγές λόγω της εμμηνόπαυσης στις γυναίκες και η ανδρόπαυση στους άνδρες. Η γνωστική έκπτωση μπορεί να συμβεί λόγω ξαφνικής πτώσης των ορμονών, όπως η πτώση της οιστραδιόλης, που σχετίζεται με την εμμηνόπαυση. Οι άνθρωποι συχνά έχουν και περισσότερη συσσώρευση λίπους στη δεκαετία των 50, που σχετίζεται με τη γνωστική έκπτωση».

iStock

Οι γνωστικές αλλαγές στον εγκέφαλο

Όσο μεγαλώνουμε, δυσκολευόμαστε λίγο περισσότερο στην ανάκληση ονομάτων και αριθμών, την ταχύτητα που επεξεργαζόμαστε δεδομένα και τις γρήγορες εναλλαγές εργασιών.

Όπως αναφέρει ο νευρολόγος και νευροψυχίατρος Δρ. Dylan Wint, της Cleveland Clinic, «κοντά στα 50 ενδέχεται να δείτε μια ανεπαίσθητη μείωση σε αυτό που ονομάζεται επεισοδιακή μνήμη. Είναι το “νοητικό ημερολόγιο” που περιλαμβάνει “μετα-ετικέτες”. Πιο συγκεκριμένα, πράγματα όπως το ποιος ήταν παρών σε μια συνάντηση την περασμένη εβδομάδα και ποια ημέρα πραγματοποιήθηκε αυτή η συνάντηση. Η άλλη όψη του νομίσματος είναι πως συνεχίζουν να βελτιώνονται άλλες πτυχές της γνώσης, όπως η ηθική κρίση, η σοφία και η συναισθηματική ρύθμιση».

Επιπροσθέτως, οι αναμνήσεις μας γίνονται λιγότερο έντονες. Κάτι που δεν είναι απαραίτητα κακό. Αυτό είναι κάτι που οφείλεται εν μέρει στις δομικές και χημικές αλλαγές που συντελούνται, όπως και στο γεγονός ότι δεν εκτιθέμεθα πλέον σε τόσες πολλές νέες πληροφορίες. Μοιραία υπάρχει μια κάποια «πτώση» στη μνήμη.

Όπως διαβάσατε ήδη, η φυσική μείωση στην ταχύτητα με την οποία επεξεργαζόμαστε τα δεδομένα και η επιδείνωση της μυελίνης κάνουν πιο δύσκολο το multitasking.

Παρατηρείται και ένα θέμα με τις δεξιότητές μας στην επίλυση προβλημάτων, αφού μειώνεται η γνωστική ευελιξία, δηλαδή η ικανότητα δημιουργικής σκέψης και εξεύρεσης νέων λύσεων σε προβλήματα.

Πώς μπορούμε να επιβραδύνουμε αυτές τις φυσικές εξελίξεις

Ό,τι έχετε διαβάσει για κάθε θέμα που αφορά τη διατήρηση της υγείας μας έπειτα από μια κάποια ηλικία ισχύει και για την υγεία του εγκεφάλου.

Δηλαδή, μπορούμε με επιλογές που κάνουμε ως προς:

• το τι τρώμε (συνιστάται διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως και υγιή λίπη),
• αν είμαστε δραστήριοι (η τακτική άσκηση βοηθά στη βελτίωση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο),
• αν συνεχίζουμε να ψάχνουμε τρόπους να κρατάμε δραστήριο τον εγκέφαλο μας (π.χ. με την εκμάθηση μιας νέας γλώσσας ή γενικότερα την ενασχόληση με νέα πράγματα) και
• τον επαρκή ύπνο (όταν δεν κοιμόμαστε καλά, ο εγκέφαλος δεν ξεκουράζεται και δεν έχει το χρόνο που χρειάζεται για να κάνει τις «επισκευές» του).

Δεν χρειάζεται να αναφέρω τη διαχείριση του άγχους, σωστά;