ΑΓΧΟΣ: ΤΙ ΚΑΝΟΥΜΕ ΟΤΑΝ ΟΡΙΖΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ;

Άγχος. Πόσες φορές ακούμε καθημερινά αυτή τη λέξη, που αντί να μας ενεργοποιεί μας εγκλωβίζει σε ένα φαύλο κύκλο σκέψεων;

Όσα άρθρα κι αν γράψουμε για το άγχος, νομίζω ότι θα είναι λίγα, αφού έχει τη δυνατότητα να μας ακινητοποιεί και να μας κάνει να καταστροφοποιούμε, να γενικεύουμε και ουσιαστικά να μειώνουμε τις δυνατότητές μας να το διαχειριστούμε.

Το άγχος δαιμονοποιείται μέσα μας και γίνεται ένας ύπουλος εχθρός, αφού θεωρούμε ότι δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Μας φοβίζει, μας κάνει να πιστεύουμε ότι δεν έχουμε τον έλεγχο του εαυτού και των σκέψεών μας.

Τι είναι άγχος;

Η λέξη άγχος προέρχεται από το ρήμα άγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω.

Το άγχος είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή ή σε μια ανάγκη, για να αντιμετωπίσει ο οργανισμός μας απαιτητικές καταστάσεις.

Ο κάθε άνθρωπος εκτίθεται καθημερινά σε στρεσογόνες καταστάσεις, προφανέστατα όμως δεν τις ερμηνεύουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο, δεν τις βλέπουμε το ίδιο απειλητικές.

Έτσι, λοιπόν, για μένα μπορεί να μοιάζει απειλητική μια συνέντευξη για την οποία με κάλεσαν, για κάποιον άλλο όμως μπορεί να θεωρούνται απειλητικά:

• μια αιμοληψία,
• η επιβίβαση σε αεροπλάνο,
• το πρώτο ραντεβού με άτομο που μας αρέσει,
• η επιβίβαση στο πολυσύχναστο μετρό,
• μια συναυλία,
• το ραντεβού με γιατρό,
• ο ερχομός ενός παιδιού,
• η υπογονιμότητα,
• μια καινούργια θέση εργασίας ή καινούργια καθήκοντα,
• ένας χωρισμός ή διαζύγιο,
• μια απώλεια,
• ο κορονοϊός,
• μια απόλυση,
• η μετακίνηση σε άλλη πόλη ή χώρα.

Για τον εγκέφαλό μας, καθεμιά από τις παραπάνω καταστάσεις αποτελεί απειλή, την οποία πρέπει να διαχειριστεί. Γι’ αυτό τον λόγο, το άγχος οδηγεί σε υπερδιέγερση του οργανισμού μας και σε αύξηση της κορτιζόλης.

Πώς εκδηλώνεται το άγχος;

Το άγχος συχνά το συσχετίζουμε με τις κρίσεις πανικού. Η αλήθεια είναι ότι οι συνέπειές του τις περισσότερες φορές συσχετίζονται με:

• κεφαλαλγίες, ζαλάδες,
• εφίδρωση,
• γαστρεντερολογικά προβλήματα,
• μυοσκελετικά προβλήματα, μυαλγίες,
• τραύλισμα,
• σφίξιμο στα δόντια, τριγμό, πόνο στην κροταφογναθική άρθρωση,
• δερματολογικά προβλήματα,
• μύκητες,
• σεξουαλική δυσλειτουργία,
• ανηδονία,
• διαταραχές στον ύπνο και στην όρεξη,
• ταχυκαρδία και αίσθημα βάρους στο στήθος.

Στοιχεία προσωπικότητας και άγχος

Οι περισσότεροι άνθρωποι εκδηλώνουμε αγχώδεις συμπεριφορές και συμπτωματολογία που σχετίζεται με το άγχος. Ωστόσο, το σημαντικό είναι να υπάρχει γρήγορη ύφεση των συμπτωμάτων, μικρή διάρκεια και όχι καταστροφοποίηση.

Ωστόσο, το άγχος μπορεί να γίνει χρόνιο ανάλογα με τα ερεθίσματα που το συντηρούν και τη σημασία τους. Συνήθως, εμφανίζεται με έντονη συμπτωματολογία σε ανθρώπους που χαρακτηρίζονται από στοιχεία προσωπικότητας όπως:

• Το ανικανοποίητο.
• Η αυστηρή κριτική προς τον εαυτό τους.
• Η τελειοθηρία.
• Το υψηλό αίσθημα ευθύνης.
• Η δυσκολία τους να ζητήσουν βοήθεια, γιατί θεωρούν ότι μπορούν να τα καταφέρουν, αγγίζοντας βέβαια συχνά τα όριά τους.
• Η ανάγκη τους να αποδεικνύουν την αξία τους.
• Η δυσκολία τους να πούνε όχι και να βάλουν όρια στους άλλους.
• Η βαρύτητα που δίνουν στη δημόσια εικόνα τους.
• Η δυσκολία τους να συγχωρέσουν τον εαυτό τους.
• Η ανάγκη τους να υπερ-αναλύουν και να κατανοούν τις περισσότερες πτυχές των γεγονότων και τις συμπεριφορές των άλλων.
• Η ανάγκη τους να προβλέπουν γεγονότα και συμπεριφορές.
• Η χαμηλή τους αυτοεκτίμηση.
• Η ανάγκη τους να θέτουν πάντα τον επόμενο στόχο και η δυσκολία τους να αφεθούν και να απολαύσουν τη στιγμή.

Ένας άνθρωπος αγχώδης δύσκολα θα ζητήσει βοήθεια. Τις περισσότερες φορές πρέπει να έχει φτάσει στα όριά του για να το κάνει, καθώς θέλει να κάνει τα περισσότερα πράγματα μόνος του. Ακόμα κι όταν συνεργάζεται ή δουλεύει με άλλους, δύσκολα αφήνεται, δύσκολα χαλαρώνει και προσπαθεί να ελέγχει τα πάντα.

Συχνά, πιέζει τόσο πολύ τον εαυτό του, που δεν κατανοεί τα όριά του και τα ξεπερνάει χωρίς να τα αντιλαμβάνεται.

Ενδέχεται να έχει τόσο υψηλές απαιτήσεις από τον εαυτό του, ώστε να παραβλέπει τις συνέπειες ή τις πιθανές επιπτώσεις.

Ελένη Καστρινογιάννη

Τι απαιτείται λοιπόν;

Η κατανόηση των σκέψεών μας, η διερεύνηση των πραγματικών αιτιών, των πυροδοτικών μηχανισμών που μας εγκλωβίζουν σε έναν φαύλο κύκλο υπερ-ανάλυσης.

Θα βοηθούσε πολύ πρακτικά να:

• Χρησιμοποιούμε συμπεριφορές εκτόνωσης, όπως το περπάτημα, ο χορός, η κολύμβηση, το ποδήλατο.
• Ακούμε podcasts, μουσική, να διαβάζουμε βιβλία ή να μιλάμε με ανθρώπους που μας βοηθούν να ξεμπλέξουμε τον λαβύρινθο των σκέψεών μας.
• Τρώμε σωστά.
• Προσπαθούμε να κοιμηθούμε επαρκείς ώρες και να κάνουμε ήρεμο ύπνο.
• Να επικοινωνούμε με ανθρώπους που μας βοηθάνε και να μην αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό που μας αγχώνει.

Το άγχος θα μας φοβίζει και θα μας κάνει να αγωνιούμε προκειμένου να απαλλαγούμε όσο πιο άμεσα γίνεται από το δυσάρεστο αυτό συναίσθημα. Όμως, όλα τα πράγματα στη ζωή μας χρειάζονται χρόνο ζύμωσης. Έτσι κι εμείς.

Ας μην φοβηθούμε τον εαυτό μας, ας δώσουμε χρόνο για να κατανοήσουμε τι μας συμβαίνει και ας θεωρήσουμε ότι αντιμετωπίζοντας το άγχος μας, θα αντιμετωπίσουμε τους δαίμονές μας, που μας καθιστούν δυσλειτουργικούς ή μας σταματάνε από όσα θέλουμε να κάνουμε.

Ακόμα κι αν δεν τα καταφέρνουμε, ας υπενθυμίζουμε πάντα στον εαυτό μας την εξαιρετική ρήση του Samuel Beckett: «Ever tried. Ever failed. No matter. Try again. Fail again. Fail better».

Αν το μεταφράζαμε ελεύθερα, θα ήθελα πάντα να το σκέφτομαι ως εξής:

Τι κι αν προσπάθησα; Τι κι αν απέτυχα; Δεν πειράζει. Ας προσπαθήσω ξανά. Ας αποτύχω ξανά. Αλλά ας αποτύχω καλύτερα την επόμενη φορά.

Η Ελένη Σολταρίδου είναι ψυχολόγος, M.Sc., Υποψήφια Διδάκτωρ Ιατρικής, εξειδικευμένη στη Γνωσιακή και στη Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία.