ΜΑΘΑΜΕ ΠΩΣ ΦΤΙΑΧΤΗΚΑΝ ΤΑ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΑ ΣΚΗΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΕΣ ΤΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ

Ο διεθνώς αναγνωρισμένος σκηνογράφος και ενδυματολόγος Λέσλι Τράβερς φέρνει απρόσμενα στοιχεία στη σκηνή της Λυρικής, για τις όπερες «Καβαλλερία ρουστικάνα» και «Παλιάτσοι», που παρουσιάζονται μαζί.

Τι δουλειά έχει μια ανεμογεννήτρια περιτριγυρισμένη από παπαρούνες στη σκηνή της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος; Πώς συνδέονται αυτά τα στοιχεία με δύο όπερες που γράφτηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και παρουσιάζονται σε νέα παραγωγή από την Εθνική Λυρική Σκηνή;

Οι όπερες «Καβαλλερία ρουστικάνα» (που σημαίνει «Αγροτικός ιπποτισμός»), του Πιέτρο Μασκάνι, και «Παλιάτσοι», του Ρουτζέρο Λεονκαβάλλο, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το 1890 και το 1892 αντίστοιχα, και συνηθίζεται να παίζονται μαζί, εξιστορώντας τα πάθη ταπεινών, λαϊκών ανθρώπων του ιταλικού Νότου.

Στη νέα, φιλόδοξη ελληνική παραγωγή αυτού του διάσημου οπερατικού δίπτυχου, που σκηνοθετεί ο Νίκος Καραθάνος, τα σκηνικά και τα κοστούμια υπογράφει ο διεθνώς αναγνωρισμένος Βρετανός σκηνογράφος και ενδυματολόγος Λέσλι Τράβερς – και όποιος έχει δει στην ΕΛΣ τον «Πύργο του Κυανοπώγωνα» ξέρει ότι μπορεί να περιμένει κάτι εντυπωσιακό.

Λίγο πριν την πρεμιέρα, ο Λέσλι Τράβερς μίλησε στο OW για την έμπνευση πίσω από τις δουλειές αυτές, αλλά και για τον ρόλο που έπαιξε η αγάπη του για την αρχαία Ελλάδα και ο Παρθενώνας στο να γίνει αυτό που είναι σήμερα.

– Πώς συνεργάστηκες με τον σκηνοθέτη Νίκο Καραθάνο για καταλήξετε στην αισθητική που θα δούμε σε αυτές τις δύο όπερες; Πώς σου φάνηκε η προσέγγισή του;

Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε με το που γνωριστήκαμε, τον Μάρτιο του 2023, ενώ βρισκόμουν στην Αθήνα για τις πρόβες της όπερας «Ο πύργος του Κυανοπώγωνα» στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Ο Νίκος έθεσε και ενθάρρυνε ορισμένες συναρπαστικές και ελκυστικές παραμέτρους.

Ο σκηνογράφος και ενδυματολόγος Λέσλι Τράβερς στα εργαστήρια της ΕΛΣ. Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος

Μιλήσαμε επισταμένως για τους χαρακτήρες καθεμιάς από τις δύο όπερες, πώς το τοπίο στο οποίο ζουν θα μπορούσε να απηχεί το ταξίδι της ύπαρξής τους και πώς αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί στο σήμερα. Αυτό τον μικρό χώρο που καταλαμβάνουν οι άνθρωποι πάνω στη Γη, ανάμεσα στη Γη την ίδια και τον ουρανό.

– Οι όπερες «Καβαλλερία ρουστικάνα» και «Παλιάτσοι» παίζονται συχνά συνδυαστικά. Πώς εμπνεύστηκες για καθεμιά;

Τόσο ο Νίκος όσο κι εγώ θέλαμε έναν κόσμο όπου τα δύο έργα θα μπορούσαν να συνυπάρξουν. Αντί για ένα αγροτικό σκηνικό, δημιουργήσαμε μια τέτοια αίσθηση με έναν σύγχρονο, αστικό τρόπο. Καθώς οι πόλεις εξαπλώθηκαν, τα χωράφια εξαφανίστηκαν και η γεωργία έχει βιομηχανοποιηθεί – αλλά η ιστορία των ανθρώπων παραμένει αιώνια και αναλλοίωτη.

Για την «Καβαλλερία», ήθελα να δημιουργήσω την αίσθηση ότι βρισκόμαστε κάπου μεταξύ Αθήνας, Τόκιο και Νέας Υόρκης, όπου όμως οι άνθρωποι εξακολουθούν να είναι προσκολλημένοι στην παράδοση και την τελετουργία. Αυτό γίνεται προκειμένου να αποκτήσει νόημα η ζωή μέσα σε ένα τόσο μοντέρνο –σχεδόν ισοπεδωτικό– περιβάλλον, που είναι πλέον σχεδόν πανταχού παρόν.

Στους «Παλιάτσους» θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα πολύ ανθρώπινο και πολύ αυτοσχέδιο θέατρο. Είναι σημαντικό στο έργο να αισθάνεται κανείς ότι η Νέντα δεν έχει καμία διέξοδο από τις τραγικές συνθήκες της ζωής της, αλλά και πάλι το άσχημο και το όμορφο συναντιούνται για να αποδώσουν μια βαθιά αίσθηση του εαυτού.

– Έχεις κάποια αγαπημένα στοιχεία ή λεπτομέρειες από τα σκηνικά και τα κοστούμια που σχεδίασες;

Είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσω κάποιο! Λατρεύω τον τρόπο με τον οποίο τα επιμέρους σκηνικά στοιχεία μπορούν να αναδιαταχθούν με αναπάντεχους τρόπους, που επιτείνουν τον κόσμο των έργων και τον εξελίσσουν. Για μένα, υπάρχει μια συναισθηματική γεωμετρία, μέρος της οποίας αντανακλά τη δυσχερή θέση στην οποία βρίσκεται κάθε χαρακτήρας. Για παράδειγμα, το πώς μεταλλικά κλουβιά με γεωμετρικές γραμμές μπορούν να μεταμορφωθούν στη λεπτεπίλεπτη δαντέλα ενός εκκλησιαστικού υφάσματος. Όλα αυτά επιτυγχάνονται και ενισχύονται από τον φωτισμό του Μπεν Πίκερσγκιλ.

Αν έπρεπε να διαλέξω ένα κοστούμι, αυτό θα ήταν το κοστούμι της ποδοσφαιρικής μασκότ για τον Σίλβιο στους «Παλιάτσους». Είναι ένας καλός συνδυασμός λαμπερού, σούπερ σταρ ποδοσφαιριστή και αθώας, κουταβίσιας μασκότ: αυτό ανταποκρίνεται απίστευτα στον χαρακτήρα!

– Στο βίντεο για το making of της όπερας διακρίνονται εκατοντάδες παπαρούνες και μια ανεμογεννήτρια! Τι συμβολίζουν και πώς σχετίζονται με τις ιστορίες;

Οι παπαρούνες είναι λιγότερες από όσες φαίνονται στο μάτι. Πρόκειται για ένα θεατρικό τέχνασμα που χρονολογείται από το αναγεννησιακό θέατρο. Υπάρχουν κρυμμένοι διάδρομοι στους τοίχους των λουλουδιών, αλλά η αίσθηση που αποκομίζει το κοινό είναι ότι οι ήρωες βαδίζουν βυθισμένοι μέχρι τη μέση σε ένα λιβάδι με λουλούδια.

Ο εποικισμός από τους ανθρώπους και η εκβιομηχάνιση σταδιακά υπερκαλύπτουν το φυσικό τοπίο. Έχουμε περιορίσει και αποκλείσει τη φύση όσο οι πόλεις μας μεγαλώνουν. Ο κόσμος σήμερα είναι πολύ διαφορετικός από την εποχή που γράφτηκαν αυτές οι όπερες, αλλά η σύνδεση είναι σαφής.

Οι παπαρούνες συμβολίζουν επίσης την ανάγκη για κάτι πολύ βαθύτερο: τη λαχτάρα για επιστροφή στη σύνδεση με μια ζωή πιο απελευθερωμένη συναισθηματικά.

Στην «Καβαλλερία» υπάρχουν φυτά που αναπτύσσονται μέσα σε ένα θερμοκήπιο, περιορισμένα σε ένα κλουβί. Στους «Παλιάτσους» τα βιομηχανικά κλουβιά μετατρέπονται σε ένα εντυπωσιακό, σχεδόν αυτοσχέδιο αμφιθέατρο για τη χορωδία, η οποία παρακολουθεί το δράμα όπως κι εμείς, το κοινό. Θέλω να πιστεύω ότι είναι σαν να καθρεφτίζεται το κοινό της Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος.

– Είναι μια σκηνή με πολλές δυνατότητες – υπάρχουν και περιορισμοί;

Πριν ακόμα φτάσεις στη σκηνή, το φουαγιέ και οι κοινόχρηστοι χώροι της Λυρικής είναι απίστευτα φιλόξενοι. Στιβαροί αρχιτεκτονικά αλλά ήσυχοι, ώστε μέσα στην αγκαλιά της αίθουσας η προσοχή να εστιάζεται στη σκηνή.

Η σκηνή καθαυτή είναι μια απίστευτη μηχανή, ένας λευκός καμβάς με τεράστιες δυνατότητες. Οι μόνοι περιορισμοί είναι αυτοί που θέτουμε εμείς. Η σκηνή είναι σαν ένας φακός που μπορεί να αποκαλύψει ό,τι εμείς αποφασίσουμε να βάλουμε στο επίκεντρο.

– Στην πορεία της προετοιμασίας για αυτές τις όπερες, υπήρξαν στιγμές που σε ενέπνευσαν ή σε ξάφνιασαν;

Μοιράστηκα πολλές απίστευτες στιγμές με τις ομάδες της Εθνικής Λυρικής Σκηνής που δουλεύουν για τα κοστούμια, τα σκηνικά και τα σκηνικά αντικείμενα. Πήραν όλοι τις ιδέες που και τις έφεραν εις πέρας. Κάποιες από τις πιο ξεχωριστές στιγμές για μένα είναι στις πρόβες των κοστουμιών, όταν οι ερμηνευτές τα δοκιμάζουν για πρώτη φορά και νιώθεις ότι γεννιέται ο χαρακτήρας που υποδύονται. Αυτές οι στιγμές είναι το νόημα της δουλειάς μου και ζήσαμε πολλές.

Η ομάδα των σκηνικών έχει κάνει εξαιρετική δουλειά και είναι μεγάλη χαρά για μένα ότι μπορούμε να εστιάσουμε στη λεπτομέρεια και ότι έχουμε εξελιχθεί και αντιμετωπίσει τις τεχνικές προκλήσεις μαζί.

– Πόσο καλά γνωρίζεις γενικά την Ελλάδα;

Το αγαπημένο μου μάθημα στο σχολείο ήταν η κλασική φιλολογία, όπου μελετούσαμε την αρχαία ελληνική λογοτεχνία, το θέατρο, την τέχνη και τη μυθολογία. Ως παιδί είχα μια εμμονή με τον Παρθενώνα και άρχισα να κατασκευάζω μοντέλα του με ξύλινα παιδικά τουβλάκια. Αυτά εξελίχθηκαν σε πιο σύνθετα μοντέλα, οπότε η συγκεκριμένη κατασκευή είναι ένας από τους λόγους που πιθανώς κάνω σήμερα αυτή τη δουλειά.

O Λέσλι Τράβερς. Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος

Έχω ταξιδέψει πολλές φορές στην Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια – όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και στη Θεσσαλονίκη, την Κρήτη, τη Ρόδο, την Ύδρα και αλλού. Είναι ένας τόπος που προσφέρει απεριόριστες εμπειρίες. Η Αθήνα είναι μια από τις πιο συναρπαστικές πόλεις του κόσμου. Είναι φρενήρης και σε ανεβάζει, ενώ υπάρχουν και στιγμές απίστευτης ομορφιάς. Είναι μια πόλη που σου μιλάει, δεν μπορώ να φανταστώ να μένω μακριά της για πολύ καιρό.

– Η όπερα έχει παγκόσμια και διαχρονική απήχηση, αλλά κάθε φορά δουλεύεις σε μια συγκεκριμένη χώρα και η αισθητική που επιλέγεις μπορεί να είναι πολύ διαφορετική από εκείνη της εποχής που γράφτηκε ένα έργο. Σε επηρεάζει η χώρα στην οποία βρίσκεσαι;

Το μέρος στο οποίο δουλεύω επηρεάζει πολύ έντονα τα σχέδια που δημιουργώ τη δεδομένη στιγμή. Καθώς μετακινούμαι από τόπο σε τόπο, το περιβάλλον ασκεί μια ισχυρή –αν και υποσυνείδητη– επίδραση στο έργο μου. Υπάρχουν πολλές υφές της Αθήνας σε αυτή την παραγωγή. Είχα τον χρόνο να απορροφήσω πολλά οπτικά ερεθίσματα την προηγούμενη φορά που δούλεψα εδώ, τον Μάρτιο του 2023. Η συγκεκριμένη παραγωγή έχει γίνει ειδικά για την ΕΛΣ, αλλά ελπίζω το αποτέλεσμα να έχει παγκόσμια απήχηση.

– Έχεις αγαπημένες εποχές ή καλλιτεχνικά ρεύματα που σε επηρεάζουν;

Ως σχεδιαστής, πρέπει να μπορώ να κινούμαι σε πολλούς διαφορετικούς τομείς και αισθητικές προσεγγίσεις. Πάντα ένιωθα μια έλξη προς επιδραστικούς καλλιτέχνες που προωθούν την αλλαγή στο καλλιτεχνικό τοπίο. Για παράδειγμα, οι τωρινές εμμονές μου είναι το γερμανικό Μπάουχαους, οι περίτεχνες δημιουργίες του Φαμπερζέ και οι πίνακες του Καραβάτζιο.

Παραστάσεις μέχρι τις 11 Φεβρουαρίου 2024. Κλείσε εισιτήρια