ΠΩΣ ΕΝΑ DNA TEST ΘΑ ΣΕ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΝΑ ΧΑΣΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΠΙΟ ΕΥΚΟΛΑ

Αν η υγιεινή διατροφή και η άσκηση δεν σε έχουν βοηθήσει στην απώλεια βάρους, κι αν έχεις ιστορικό σε διατροφοεξαρτώμενα νοσήματα, τότε το DNA test μπορεί να δώσει τη λύση που ψάχνεις.

Η υγιεινή διατροφή και η συστηματική άσκηση είναι ο γενικός κανόνας για να διατηρεί κανείς καλή φυσική κατάσταση και ένα επιθυμητό βάρος, όμως για τα άτομα που ταλαιπωρούνται χρόνια με τα κιλά και την υγεία τους, τις περισσότερες φορές απαιτείται μια πιο εξατομικευμένη προσέγγιση, επικεντρωμένη στις επιμέρους ανάγκες τους.

Τα τελευταία χρόνια οι τεχνολογίες βαθιάς ανάλυσης του γονιδιώματος έχουν αναπτυχθεί με αλματώδεις ρυθμούς, με αποτέλεσμα η εξατομίκευση της διατροφής βάσει γενετικού προφίλ να αποκτά απόλυτα ρεαλιστική έννοια. Πλέον οι επιστήμονες μπορούν μέσω της ανάλυσης του DNA του εκάστοτε ανθρώπου να αποκαλύψουν τι προδιαθέσεις μπορεί να έχει ο οργανισμός του, τι γενετικό υπόβαθρο, και έτσι είτε να τον κατευθύνουν σε πιο αποτελεσματικές λύσεις είτε σε πολύτιμες προληπτικές δράσεις.

Η σε βάθος ανάλυση του γονιδιώματος είναι πολύ σημαντική γιατί μπορεί να προσφέρει δεδομένα για τις ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου. Ωστόσο, χρειάζονται εξειδικευμένοι αλγόριθμοι για να μεταφράσουν τα δεδομένα αυτά σε πρακτικές συμβουλές. Έναν τέτοιο καινοτόμο αλγόριθμο (βραβείο καινοτομίας ΕΚΠΑ 2023) για εξατομικευμένες λύσεις και πρακτικές συμβουλές διατροφής και lifestyle βάσει γενετικού προφίλ ανέπτυξαν στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ. Η Δρ Καλλιόπη Γκούσκου, Επίκουρη Καθηγήτρια Βιολογίας & Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και συν-ιδρύτρια της GENOSOPHY εταιρείας-τεχνοβλαστού του ΕΚΠΑ, μιλά στο OW για τη χρησιμότητα αυτού, εξηγώντας σε ποιους ανθρώπους απευθύνεται και τι αποτελέσματα μπορεί να έχει στη ζωή τους. Επίσης, η διαιτολόγος-διατροφολόγος Βάνα Κροντήρη,που εφαρμόζει αυτό το τεστ, περιγράφει τη διαδικασία και αποτελέσματα που έχει δει σε πελάτες της.

Η Δρ Καλλιόπη Γκούσκου, Επίκουρη Καθηγήτρια Βιολογίας & Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ

Tι σημαίνει διατροφικό DNA test;

«Σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν αποκρινόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο στα διάφορα στοιχεία της διατροφής, ούτε έχουμε τις ίδιες διατροφικές ανάγκες», εξηγεί η κ. Γκούσκου. «Έτσι, παρά τις γενικές συστάσεις για υγιεινή διατροφή, συχνά υπάρχει διχογνωμία, ακόμη και μεταξύ διεθνών οργανισμών όσον αφορά στα πρότυπα διατροφής που πρέπει να εφαρμοστούν για την αντιμετώπιση νοσημάτων όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου II.

»Πρόσφατες μελέτες αναδεικνύουν ότι η διαφορετικότητα αυτή στην απόκριση, σε μεγάλο βαθμό οφείλεται σε ιδιαιτερότητες του DNA μας. Στις μέρες μας, χάρη στην ανάπτυξη των τεχνολογιών βαθιάς ανάγνωσης του γονιδιώματος, είμαστε σε θέση ελέγχοντας εκατοντάδες χιλιάδες γενετικές ιδιαιτερότητες ταυτόχρονα να γνωρίζουμε σε βάθος το DNA του κάθε ανθρώπου. Ο συνδυασμός αυτής της σε βάθος γενετικής ανάλυσης με κατάλληλους αλγορίθμους, που μπορούν να ενσωματώσουν αυτή τη πληροφορία και να την μεταφράζουν σε αξιοποιήσιμη γνώση, μπορεί να οδηγήσει σε εξατομικευμένες παρεμβάσεις σε πολλά επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων της διατροφής, της άσκησης αλλά ακόμα και του φαρμάκου».

Όπως περιγράφει η ίδια, η επιστημονική ομάδα της εταιρείας GENOSOPHY^® ανέπτυξε στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ έναν καινοτόμο αλγόριθμο που μπορεί να ενσωματώσει γενετική πληροφορία από εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις του γονιδιώματος και να τη συνδυάσει με δεδομένα τρόπου ζωής/υγείας κάθε ατόμου, προσδιορίζοντας τελικά ποιες τροφές, διατροφικά μοτίβα και μοτίβα άσκησης συμβάλλουν περισσότερο στην ευεξία του. «Η καινοτομία αυτή κατατάσσει το τεστ αυτό ως το πιο αναλυτικό γενετικό τεστ για διατροφοεξαρτώμενα νοσήματα παγκοσμίως».

iStock

Σε ποιους απευθύνεται αυτό το τεστ και πώς μπορεί να τους βοηθήσει;

Η κ. Γκούσκου απαντά πως η ανάλυση αυτή έχει νόημα:

• για ανθρώπους που πάσχουν από διατροφοεξαρτώμενα νοσήματα, όπως είναι η παχυσαρκία, ο διαβήτης τύπου ΙΙ και οι δυσλιπιδαιμίες, και επιθυμούν να φροντίσουν τον εαυτό τους και να αποκαταστήσουν την υγεία τους κάνοντας πιο εξατομικευμένες παρεμβάσεις,
• για άτομα που είναι «υγιή» σήμερα και έχουν ως στόχο τη διατήρηση της υγείας τους, σε πείσμα όλων των ανερχόμενων απειλών για την υγεία.

Πρόκειται, όπως λέει, για μία διαδικασία που στην πραγματικότητα έχει νόημα για τον καθένα μας, γιατί δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας. Τα αποτελέσματα του τεστ μπορεί να αλλάξουν τη συμπεριφορά μας στο φαγητό και να μας οδηγήσουν, αν κριθεί απαραίτητο, στους κατάλληλους επιστήμονες υγείας. Ιδιαίτερα τα άτομα με γενετικό υπόβαθρο ασθενειών, όμως, μπορεί να κριθεί ότι έχουν ανάγκη από συγκεκριμένες θεραπείες, ακόμα και από ψυχολογική στήριξη.

Πιο συγκεκριμένα, το τεστ αυτό:

1. Μπορεί να δείξει αν υπάρχει προδιάθεση για ελλείψεις σε μικροθρεπτικά (μέταλλα, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία) αλλά όχι τις καθαυτές ελλείψεις, που θα αποδειχθούν μόνο αν γίνει βιοχημικός έλεγχος. Μπορεί, όμως, να δείξει αν το άτομο θα αποκριθεί εύκολα σε ένα συμπλήρωμα ή μήπως είναι πιο πιθανό να χρειαστεί μεγαλύτερες δόσεις ή/και λήψη του να γίνεται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ενώ παρέχει και πληροφορίες σχετικά με την επίδραση (θετική ή αρνητική) κάποιων ευρέως διαδομένων συμπληρωμάτων στην έκβαση νοσημάτων όπως είναι η παχυσαρκία, η υπέρταση, ο διαβήτη τύπου ΙΙ κ.ά.
2. Μπορεί να δείξει αν κάποιος έχει προδιάθεση για δυσανεξία στη λακτόζη (ιδιαίτερα συνηθισμένη στον ελληνικό πληθυσμό), ωστόσο ο διαιτολόγος θα προτείνει περιορισμό του γάλακτος μόνο αν υπάρχει και αντίστοιχη συμπτωματολογία (π.χ. πρήξιμο).
3. Θα δείξει αν ένα άτομο διατρέχει υψηλό γενετικό κίνδυνο για μια σειρά από νοσήματα (συμπεριλαμβανομένου και του Διαβήτη τύπου ΙΙ) αλλά και τυχόν επιπλοκών. Με βάση αυτή την πληροφορία ο εν δυνάμει ασθενής μπορεί να κάνει πιο στοχευμένες επιλογές και σε επίπεδο μακροθρεπτικών (πόση πρωτεΐνη, ποσό λίπος, πόσο υδατάνθρακα πρέπει να περιλαμβάνει στη διατροφή του). Για παράδειγμα, για έναν υπέρβαρο προδιαβητικό ή διαβητικό είναι καλύτερη επιλογή μια μεσογειακού τύπου διατροφή (περιορισμένη σε πρωτεΐνη) ή μια δίαιτα πιο πρωτεϊνική; «Σήμερα, όπως αποδείξαμε σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σε πιλοτική κλινική μελέτη, η καλά ενημερωμένη γενετική ανάλυση μπορεί να δώσει πληροφορία σε σχέση με τη βέλτιστη κατανομή μακροθρεπτικών σε καθημερινό διαιτολόγιο, γεγονός που τελικά μπορεί να οδηγήσει σε πιο γρήγορη και ουσιαστική βελτίωση δεικτών υγείας», καταλήγει η κ. Γκούσκου.

iStock

Θα βοηθήσει τελικά το DNA test στην απώλεια βάρους;

Η αξία του DNA έχει βέβαια να κάνει με την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων του, οπότε είναι σημαντικό να πραγματοποιηθεί σε εργαστήριο που διαθέτει επιστήμονες γενετικής, με την απαραίτητη εμπειρία και κατάρτιση να αξιολογήσουν τα γενετικά δεδομένα και να προσφέρουν σωστές εκτιμήσεις σχετικά με τις γενετικές προδιαθέσεις και τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία, αλλά και με τον τρόπο που αυτά θα μεταφραστούν.

Στη συνέχεια, ο επαγγελματίας υγείας θα πρέπει να ερμηνεύσει τα αποτελέσματα σωστά και βάσει αυτών να καταλήξει στο κατάλληλο για το εκάστοτε άτομο διαιτολόγιο.

Απαντώντας στο παραπάνω ερώτημα, η κ. Γκούσκου εξηγεί ότι είναι σημαντικό το εργαστήριο που υλοποιεί τον έλεγχο να γνωρίζει τους στόχους που έχει θέσει ο πελάτης/ασθενής εν όψει των αποτελεσμάτων του τεστ. «Αν, για παράδειγμα, ο στόχος είναι η ρύθμιση του σωματικού βάρους, είναι σημαντικό το εργαστήριο γενετικής στο οποίο απευθύνεται το άτομο να τον υποβάλλει σε βαθύ γενετικό έλεγχο, μια και η παχυσαρκία είναι πολυγονιδιακή νόσος και η αξιοποίηση απλά μοναδιαίων πολυμορφισμών δεν είναι αρκετή».

Αναφερόμενη στο πώς λειτουργεί η GENOSOPHY^®, «αξιοποιώντας δεδομένα από βαθιά γενετική ανάλυση και συνδυάζοντάς τα με τις δυνατότητες που μας παρέχει ο καινοτόμος αλγόριθμος της εταιρείας μας, είμαστε σε θέση να προσφέρουμε εξατομικευμένες συστάσεις διατροφής και τρόπου ζωής που θα συμβάλουν στην πραγματικά καλύτερη διαχείριση του σωματικού βάρους».

Τονίζει, πάντως, πως στη συνέχεια απαιτείται από το άτομο που κάνει το τεστ «πραγματική αλλαγή στάσης ζωής», με τη βοήθεια του εξειδικευμένου επιστήμονα υγείας –π.χ. του διαιτολόγου– που θα εμπιστευτεί.

iStock

Από το εργαστήριο στο γραφείο του διαιτολόγου

Η GENOSOPHY^® διαθέτει ένα εκτεταμένο και διαρκώς αναπτυσσόμενο δίκτυο επιστημόνων υγείας που πραγματοποιούν DNA tests, τα αποστέλλουν στο εργαστήριο και αναλαμβάνουν έπειτα να ερμηνεύσουν τα αποτελέσματα.

Η διαιτολόγος κ. Βάνα Κροντήρη, που είναι μια από αυτούς, εξηγεί στο OW πως «δεν υπάρχει μόνο ένα μοτίβο υγιεινής διατροφής που να ταιριάζει σε όλους. Μέσω του DNA τεστ, στην ουσία ξέρεις τι ακριβώς έχεις ανάγκη». Ωστόσο, πιστεύει ιδιαίτερα στην επιστημονική ομάδα του ΕΚΠΑ που έχει ειδικευτεί στις γενετικές ιδιαιτερότητες του ελληνικού πληθυσμού και μόνο, πράγμα που επιβεβαιώνει και την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων του εν λόγω τεστ.

Στο γραφείο της δέχεται άτομα κάθε ηλικίας, ακόμα και παιδιά με τους γονείς τους, που αποφασίζουν να το πραγματοποιήσουν «για να επέμβουν πάνω σε ένα πρόβλημα υγείας ή να δράσουν προληπτικά με στόχο να μην εκδηλωθεί κάποια κληρονομική ασθένεια».

Ανάμεσά τους και η κ. Ελένη, που έπειτα από το DNA test και τη συζήτηση με την κ. Γκούσκου της λύθηκαν πολλές απορίες και φοβίες σχετικά με το ιστορικό της οικογένειάς της. «Επιπλέον, ξεκαθάρισαν πράγματα που είχε στο μυαλό της ως ακατάλληλα για τη διατροφή της και τελικά αποδείχθηκε πως όχι μόνο δεν απαγορεύονται, αλλά επιδρούν και θετικά στον οργανισμό και την υγεία της», συμπληρώνει η κ. Κροντήρη. Με λίγα λόγια, η γυναίκα βελτίωσε την ψυχολογία της μειώνοντας το άγχος, γιατί πλέον γνώριζε και ακολουθεί μια πολύ πιο σωστή για την ίδια διατροφή.

Πώς γίνεται το DNA test, πόσο κοστίζει και πόσο σύντομα «βγαίνουν» τα αποτελέσματα

Η κ. Γκούσκου εξηγεί πως όλα τα κύτταρα του οργανισμού μας (εκτός από τα γαμετικά) περιέχουν το ίδιο ακριβώς γενετικό υλικό. Συνεπώς, αρκούν λίγα κύτταρα από το εσωτερικό του στόματός μας που λαμβάνονται με το κατάλληλο βουρτσάκι για να διαβάσουν οι επιστήμονες από λίγες έως και εκατοντάδες χιλιάδες γενετικές θέσεις. Είναι, λοιπόν, απόλυτα ασφαλές και ανώδυνο.

Το κόστος, όπως λέει η κ. Κροντήρη, «είναι διαφορετικό για κάθε πακέτο και προκύπτει ανάλογα με τις ανάγκες και το ιστορικό του εξεταζόμενου, συζητώντας πρώτα με τον διαιτολόγο ή τον επιστήμονα υγείας της εταιρείας GENOSOPHY^®».

Τα αποτελέσματα, πάντως, χρειάζονται περίπου 5 με 6 εβδομάδες και αυτό οφείλεται στο ότι ελέγχονται εκατοντάδες χιλιάδες γενετικές θέσεις και όχι μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες, όπως συνέβαινε παλαιότερα.