ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΙΣΟ-ΚΟΙΜΙΣΜΕΝΟΙ

Για την ακρίβεια, δεν πρόκειται για στάδιο του ύπνου, αλλά για το στάδιο της μετάβασης σε κατάσταση ύπνου, που ονομάζεται υπναγωγία.

Ξαπλώνεις για να χαλαρώσεις. Ενώ νιώθεις πως είσαι πολύ κοντά στο να ολοκληρώσεις την παράδοση σου στην αγκαλιά του Μορφέα, αισθάνεσαι σαν να πέφτεις στο κενό. Και ξυπνάς απότομα. Ή τινάζεις τα πόδια σου, χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος. Ή πέφτει το τηλεχειριστήριο που κρατάς στο πάτωμα και μένεις στο «γλάρωμα». Παρόμοιες καταστάσεις βιώνει περίπου το 70% του γενικού πληθυσμού. Οφείλονται στην υπναγωγία.

Υπναγωγία είναι η φάση στην οποία είμαστε μισο-ξύπνιοι. Ή μισο-κοιμισμένοι.

Πιο συγκεκριμένα, ο αγωγός ύπνου είναι το ακριβές σημείο μεταξύ της συνείδησης/εγρήγορσης και του ύπνου. Ενώ δεν έχουμε ολοκληρώσει τη μετάβαση στον ύπνο, βλέπουμε έντονες εικόνες που δεν είμαστε και απόλυτα σίγουροι πως είναι όνειρο. Το νιώθουμε ωστόσο, ως πραγματικότητα.

Βάσει μελέτης που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science, το σημείο μεταξύ συνείδησης και ύπνου μπορεί να πυροδοτήσει τη δημιουργικότητα. O Μπετόβεν, ο Ισαάκ Νεύτων και ο Σαλβαντόρ Νταλί ήταν μεταξύ αυτών που χρησιμοποίησαν την υπναγωγία για να βελτιώσουν τη δημιουργικότητά τους, μέσω ύπνου που προκαλείτο σκόπιμα (βλ. με ύπνωση).

Οι συγγραφείς της εργασίας εξήγησαν πως για τα σωστά αποτελέσματα χρειάζονται 20 με 30 λεπτά χαλάρωσης των κύριων μυϊκών ομάδων, και 15 με 20 λεπτά έμμεσης υπνωτικής υπόδειξης. Μετά, αν έχεις ταλέντο, κάνεις θαύματα.

Τι λένε οι ψυχολόγοι για την υπναγωγία

Η υπναγωγία μπορεί να προκαλέσει ενόχληση ή τρόμο. Σχετικές αναφορές έχουν βρεθεί σε διάφορες πηγές, από γραπτά του Αριστοτέλη και του –νεοπλατωνικού φιλοσόφου, βιογράφου του Πυθαγόρα– Ιάμβλιχου, έως του αστρολόγου της πρώτης βασίλισσας Ελισάβετ, όπως και στον «Όλιβερ Τουίστ» του Τσαρλς Ντίκενς. Πολλοί νεότεροι επιστήμονες και καλλιτέχνες έχουν αποδώσει εμπνεύσεις τους στην υπναγωγία. Στη μακρά λίστα είναι ο Τόμας Έντισον, ο Άλμπερτ Άινσταϊν και ο Έντγκαρ Άλαν Πόε.

Μελέτη έχει περιγράψει το φαινόμενο ως μια φυσιολογική και υγιή κατάσταση συνείδησης, που χαρακτηρίζεται από απλές αλλαγές στη γνωστική λειτουργία και συμβαίνει τακτικά σε όλα τα άτομα, μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Οι αλλαγές στη γνωστική λειτουργία μεταξύ των καταστάσεων εγρήγορσης θεωρείται ότι οδηγούν σε φευγαλέες αντιληπτικές εμπειρίες ή «υπναγωγικές παραισθήσεις». Αυτές είναι αυθόρμητες, ακούσιες και ποικίλων επιπέδων έντασης. Συχνά είναι αρκετά περίεργες ή παράλογες. Περίπου το 85% αυτών των παραισθήσεων είναι οπτικές, περίπου το 35% είναι σωματικές και περίπου 20% ακουστικές.

Πιο συγκεκριμένα, τα ψυχικά φαινόμενα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της φάσης που είμαστε στο «κατώφλι» της συνείδησης περιλαμβάνουν τη διαυγή σκέψη, τα διαυγή όνειρα, τις παραισθήσεις και την υπνική παράλυση. Οι εικόνες που βλέπουμε είναι πολύ ζωντανές και ρεαλιστικές, ενώ οι αισθήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν μυρμήγκιασμα, μούδιασμα, αιώρηση ή πτώση, ή και κάτι πιο σύνθετο, όπως το αίσθημα ότι μας αγγίζει κάποιος ή μας κινεί μια αόρατη δύναμη, σαν να είμαστε μαριονέτες.

Τι λένε οι νευροεπιστήμονες για την υπναγωγία

Η νευροεπιστήμη εξηγεί πως η υπναγωγία προκαλείται από τη μείωση της δραστηριότητας του φλοιού του εγκεφάλου, καθώς μεταβαίνει από μια κατάσταση πλήρους εγρήγορσης σε κατάσταση ύπνου. Αυτή η μείωση της δραστηριότητας μπορεί να οδηγήσει σε αισθητηριακές παραμορφώσεις και παρερμηνείες των αισθητηριακών πληροφοριών.

Η αποκωδικοποίηση όσων μας συμβαίνουν τη στιγμή που το συνειδητό δίνει την σκυτάλη στο ασυνείδητο είναι αγώνας ζωής για πολλούς νευροεπιστήμονες, καθώς πιστεύουν ότι θα λάβουν πολύτιμες γνώσεις για τους μηχανισμούς του ύπνου και του ονείρου.

Επίσης, διερευνούν τον πιθανό ρόλο της υπναγωγίας στη δημιουργικότητα. Υπάρχουν μελέτες που έχουν δείξει ότι οι υπναγωγικές εμπειρίες μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για καλλιτέχνες, συγγραφείς και μουσικούς. Αυτό είναι πιθανό επειδή η υπναγωγία μπορεί να παρέχει πρόσβαση σε νέους και ασυνήθιστους τρόπους σκέψης.

Ένας άλλος τομέας ενδιαφέροντος είναι ο ρόλος της αισθητηριακής επεξεργασίας στην υπναγωγία. Όταν είμαστε ξύπνιοι, τα αισθητηριακά μας συστήματα βομβαρδίζονται συνεχώς με πληροφορίες από τον έξω κόσμο. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της υπναγωγίας, ανταποκρίνονται λιγότερο, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε παρερμηνείες των αισθητηριακών πληροφοριών, χαρακτηριστικές των υπναγωγικών εμπειριών.

Πώς να αντιμετωπίσεις την υπναγωγία, αν σε έχει κουράσει

Οι ειδικοί εξηγούν πως αν μας συμβαίνουν συχνά φαινόμενα που σχετίζονται με την υπναγωγία, είναι χρήσιμο να επισκεφτούμε επαγγελματία υγείας.

Αν θέλεις πριν φτάσεις εκεί να κάνεις εσύ μια προσπάθεια, μπορείς να δοκιμάσεις τα εξής:

1. Όταν παρατηρείς πως αρχίζει η εμπειρία, χαλάρωσε και επικεντρώσου στην αναπνοή σου. Έτσι, θα εστιάσεις στο τώρα και θα μειώσεις τη «ζωντάνια» αυτών που δημιουργεί το μυαλό σου.
2. Απόφυγε την καφεΐνη και το αλκοόλ, καθώς μπορούν να επηρεάσουν τον ύπνο και να κάνουν πιο πιθανές τις υπναγωγικές εμπειρίες.
3. Καθιέρωσε μια ρουτίνα ύπνου. Ένα ζεστό μπάνιο, η ανάγνωση ενός βιβλίου, η ακρόαση χαλαρωτικής μουσικής και η ρύθμιση του κύκλου ύπνου-αφύπνισης μπορούν να γίνουν σύμμαχοι σας και να μειώσουν τις πιθανότητες εμφάνισης υπναγωγικών εμπειριών.