HAIR HAS NO GENDER: ΜΙΑ ΚΑΜΠΑΝΙΑ ΜΙΛΑΕΙ ΜΕ ΤΙΜΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΑΤΚΙ+ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Ο σεξουαλικός προσανατολισμός και οι έμφυλες ταυτότητες έρχονται στο προσκήνιο μέσα από μια καμπάνια που μιλάει για τον αυτοπροσδιορισμό με τιμιότητα, ειλικρίνεια και τόλμη. Με ένα video και hashtag #HairHasNoGender (τα μαλλιά δεν έχουν φύλο), το Pantene εστιάζει σε 5 queer άτομα, προσφέροντας στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα ορατότητα ίσως ασυνήθιστη για τα ελληνικά δεδομένα. Μήπως έφτασε η ώρα να βγούμε από τα κουτάκια που δεν μας χωράνε;

Ναι, είναι μια διαφήμιση. Είναι μια διαφήμιση που, αν την πέτυχες στην τηλεόραση, σίγουρα τράβηξε το βλέμμα σου και άνοιξε μια συζήτηση πολύ ευρύτερη από οποιοδήποτε εμπορικό μήνυμα. Το σποτ που δημιούργησε η Pantene, με πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες 5 queer άτομα, έφερε τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στο προσκήνιο με τρόπο που δεν έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα: Στο prime time τηλεοπτικών σταθμών πανελλαδικής εμβέλειας, στα διαφημιστικά μηνύματα που πλαισιώνουν πολύ δημοφιλείς εκπομπές. Σε μια χώρα όπου φιλιά μεταξύ ομοφυλόφιλων στη μικρή οθόνη έχουν γίνει στο παρελθόν είδηση, είτε γιατί κόπηκαν ώστε να μην προκαλέσουν, είτε γιατί μεταδόθηκαν και αυτό θεωρήθηκε νίκη, η καμπάνια του Pantene δείχνει κάτι που υφίσταται και οφείλουμε –αν μη τι άλλο– να σεβόμαστε.

Και ναι, η αφορμή είναι τα μαλλιά. Σύμφωνα με διεθνή έρευνα που πραγματοποίησε το Pantene το 2017 σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Υale, τα μαλλιά παίζουν σημαντικό ρόλο στην αυτοεκτίμηση και αποτελούν προέκταση και έκφραση της ταυτότητας του κάθε ατόμου. Ο αντίκτυπος που έχουν στην ψυχολογική και συναισθηματική ισορροπία μας είναι τόσο ισχυρός, που συχνά ξεφεύγει από το πλαίσιο της εξωτερικής εικόνας. Αυτή η διαπίστωση βρίσκει ακόμα συχνότερη εφαρμογή στα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, όπου συχνά τα μαλλιά αποτελούν το πρώτο στάδιο σε ζητήματα coming out, αυτοπροσδιορισμού, φυλομετάβασης, προσωπικής ενδυνάμωσης κ.λπ.

Από την άλλη, συχνά διαπιστώνονται στην κοινωνία διακρίσεις, προκαταλήψεις, ακόμα και misgendering (λανθασμένη απόδοση διαφορετικού γένους από αυτό με το οποίο αυτοπροσδιορίζεται ένα άτομο) που βασίζονται στην εικόνα, ενώ παραμένουν κραταιά τα στερεότυπα που κάνουν λόγο για «αντρικά» και «γυναικεία» μαλλιά, «αντρικά» και «γυναικεία» κουρέματα, τόσο στους επαγγελματικούς χώρους περιποίησης μαλλιών όσο και έξω από αυτούς.

Το λανσάρισμα της καμπάνιας #HairHasNoGender συμπίπτει με την επαναλειτουργία της Γραμμής Ψυχολογικής Στήριξης «11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ», της οποίας το Pantene και η P&G είναι περήφανοι χορηγοί.

Χάρη στην δωρεά της εταιρείας Procter & Gamble του Pantene, η υπηρεσία που έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη οικογενειών, εκπαιδευτικών και επίσημων φορέων, και έχει σταθεί δίπλα στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας της, περνά στην επόμενη φάση του σχεδιασμού της.

Το «11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ» επαναλειτουργεί με νέο ωράριο, Δευτέρα με Παρασκευή (12:00 - 18:00), με τις ίδιες υπηρεσίες συμβουλευτικής, ψυχοκοινωνικής και ψυχολογική στήριξης και παρέμβασης στην κρίση. Τόσο οι τηλεφωνικές όσο κι οι τηλεματικές κλήσεις τηρούν τις αρχές δεοντολογίας και είναι εμπιστευτικές κι ανώνυμες.

5 μέλη της ελληνικής ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας μοιράζονται τις ιστορίες τους

«Χρειάζεται να πετύχουμε την ορατότητα στην κοινωνία κι ας κατηγορηθούμε ότι είμαστε προσκολλημένοι στην πολιτική ορθότητα»

Ο Δήμος αυτοπροσδιορίζεται ως cis gay άντρας. Μεγάλωσε στην Καρδίτσα και έχει σπουδάσει σχέδιο μόδας και ενδυματολογία. Δουλεύει ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος στο θέατρο, ενώ πλέον εργάζεται και ως βοηθός σκηνοθέτη σε παραγωγές όπως οι «Τιτάνες» του Ευριπίδη Λασκαρίδη, που είδαμε πρόσφατα ξανά στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

«Αυτή την περίοδο με τον σύντροφό μου, που είναι σκηνοθέτης, κάνουμε ομαδικά θεατρικά εργαστήρια σε queer έφηβους, με τη βοήθεια μιας επιχορήγησης. Το πιο συγκινητικό είναι ότι σε κάθε συνάντηση, στο feedback που δίνουμε σε έναν κύκλο, αυτό που λένε και ξαναλένε όλα τα παιδιά είναι ότι επιτέλους έχουν έρθει σε έναν χώρο όπου μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα και να νιώσουν ασφάλεια». Στόχος αυτών των θεατρικών εργαστηρίων είναι να λάβουν ενδυνάμωση οι queer έφηβοι, ώστε να στέκονται πιο δυνατά εκεί έξω, να είναι περήφανοι για την ταυτότητά τους, να συνειδητοποιήσουν ότι αυτή η ταυτότητα είναι γόνιμη.

Μιλώντας για τα στερεότυπα που συχνά είναι συνδεδεμένα με τα μαλλιά και την εξωτερική εμφάνιση, ο Δήμος επισημαίνει ότι εδώ μπαίνει πάλι το κομμάτι του cis προνομίου και της πατριαρχίας: Ένα αγόρι «επιτρέπεται» να έχει μακριά μαλλιά, γιατί μπορεί να μοιάζει με ροκ σταρ, είναι άντρας, μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, ενώ το να έχει κοντά μαλλιά ένα κορίτσι είναι συχνά αντικείμενο κριτικής.

«Μη φοβάσαι, σταμάτα να φοβάσαι»: Αυτό θα έλεγε ο Δήμος στον πεντάχρονο εαυτό του, αν μπορούσε να του στείλει ένα μήνυμα αυτή τη στιγμή, «γιατί μου πήρε αρκετά χρόνια να σταματήσω να φοβάμαι. Πλέον ζω με τον σύντροφό μου, είμαστε πολύ ανοιχτά μαζί, με τις οικογένειές μας, όλα είναι όμορφα».

«Έχουμε προσωπικότητα, προτερήματα, ελαττώματα, ανθρώπους δίπλα μας, γονείς, συντρόφους, όνειρα, ό,τι έχει κάθε cis straight άτομο»

Η Καίτη γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη, έχει σπουδάσει νομική και είναι trans straight γυναίκα. Δεν έχει ασκήσει ποτέ το επάγγελμα που σπούδασε, γιατί από το τρίτο περίπου έτος της σχολής της, άρχισε να ασχολείται επαγγελματικά με το modelling.

«Ο κόσμος νομίζει ότι τα μοντέλα δεν χρειάζεται να σκέφτονται, όμως σε ένα σετ, το τι σου ζητιέται κάθε φορά, ανάλογα με το κόνσεπτ ή τη δεκαετία αναφοράς, το προϊόν που κρατάς και πρέπει να διαφημίσεις, τα ρούχα που φοράς, τα μαλλιά και το makeup που έχεις, όλα αυτά απαιτούν στοιχειώδεις γνώσεις και αντίληψη. Εγώ και πριν από τη σχολή ήμουν το κλασικό “φυτουκλάκι” που διάβαζα σε όλη μου τη ζωή και αυτά τα πράγματα τα έχω μελετήσει, ξέρω σε βάθος τη θεωρία για να μπορώ να ανταπεξέλθω στην πράξη».

Όταν η Καίτη ήταν έφηβη, πρώτα μάκρυνε τα μαλλιά της και μετά είπε στους γονείς της: «Αισθάνομαι, είμαι γυναίκα». Όταν πήρε τον δρόμο της φυλομετάβασης, τα μαλλιά έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για εκείνη. «Τα μακριά, υγιή, όμορφα, ξανθά μου μαλλάκια, που δεν τα αποχωρίζομαι, ήταν ένα στοιχείο κομβικό για τη δυναμικότητα και την αυτοπεποίθησή μου. Είναι μεν ένα εξωτερικό χαρακτηριστικό, αλλά είναι ικανό να αλλάξει την ψυχολογία σου – όχι μόνο αναφορικά με την ταυτότητα φύλου αλλά με την ταυτότητα γενικότερα. Έχουμε παλέψει τόσο πολύ γι’ αυτή την ταυτότητα και για την ελεύθερη έκφραση».

Αν μπορούσε σήμερα να μιλήσει στον εαυτό της δέκα, δεκαπέντε χρόνια πριν, τι θα έλεγε; «“Μην πιέζεσαι, βρε κούκλα μου, θα γίνουν όλα από μόνα τους, στην ώρα τους, κι αν δεν γίνουν, δεν ήταν για να γίνουν ποτέ. Άσε τα πράγματα να κυλήσουν πιο μαλακά, μην είσαι μονίμως με ένα μαστίγιο”. Έχω περάσει από τρομερή πίεση –και περνώ ακόμα– που ασκώ εγώ η ίδια στον εαυτό μου, είναι κάτι που θέλω να δουλέψω στην ψυχοθεραπεία μου. Μου εμφυτεύθηκε για κάποιο λόγο στο μυαλό από τότε που ήμουν πολύ μικρ, ότι αν δεν πιέζεις τον εαυτό σου σε εξευτελιστικό βαθμό και αν δεν μάθεις να αποβάλλεις τη χαρά τον πραγμάτων που έχεις πετύχει, δεν μπορείς να πας παρακάτω. Αυτό είναι μεγάλο λάθος γιατί κάθε φορά που έχω μια επιτυχία, που τα πηγαίνω καλά και είμαι χαρούμενη, δεν αφήνω τον εαυτό μου να το ζήσει».

«Τελικά δεν έχει σημασία το όποιο στερεότυπο, αλλά το πώς το διαχειρίζεσαι»

Η/το LEX μεγάλωσε στο Ηράκλειο της Κρήτης και αυτοπροσδιορίζεται ως non-binary άτομο. Στα αγγλικά χρησιμοποιεί τα pronouns they/she και στα ελληνικά κρατάει τις θηλυκές και τις ουδέτερες αντωνυμίες. Φοίτησε στο Καλλιτεχνικό Σχολείο, όπου ήρθε σε επαφή με τον χορό, το θέατρο και τα εικαστικά. «Αν δεν πήγαινα σε αυτό το σχολείο, δεν νομίζω ότι θα ήμουν ο άνθρωπος που είμαι σήμερα. Εκεί είχα την ευκαιρία να ανακαλύψω πολλά πράγματα, να πειραματιστώ χωρίς να με κρίνουν. Επειδή είχαμε να κάνουμε με τέχνη, τα πάντα ήταν πολύ ελεύθερα».

«Κάπου εκεί γύρω στο 2009-2010, που είχαν εμφανιστεί τα emos, κατέβασα τη φράντζα και άρχισα κι εγώ να αναζητώ τη δική μου ταυτότητα μέσα από subcultural styles όπως το emo, το goth και άλλα. Τότε ξεκίνησαν στην ουσία, μέσα από την έρευνά μου στις υποκουλτούρες της μόδας, να παίζουν ρόλο για μένα τα μαλλιά μου».

«Θέλω να κινούμαι πέρα από τα στερεότυπα, παρόλο που δεν ξέρω αν μπορούμε να ξεφύγουμε εντελώς από αυτά. Νομίζω πως τελικά δεν έχει σημασία το όποιο στερεότυπο, αλλά το πώς το διαχειρίζεσαι. Σίγουρα νιώθω πιο όμορφη όταν έχω μακριά μαλλιά. Δεν είναι κακό, ακόμα κι αν ακούγεται στερεοτυπικό το ότι με τα μακριά μαλλιά νιώθω πιο θηλυκή, από τη στιγμή που εγώ νιώθω όμορφα έτσι».

«Ένιωθα συνεχώς ότι έπρεπε να μπω σε κουτάκια που δεν με χώραγαν»

Η Νικόλ αυτοπροσδιορίζεται αυτή τη στιγμή ως cis gay γυναίκα, αλλά διευκρινίζει πως δεν πιστεύει στη σταθερότητα ούτε του φύλου ούτε της σεξουαλικότητας, οπότε προτιμά να αφήνει ρευστό τον αυτοπροσδιορισμό της.

Μεγάλωσε στην Αθήνα, στα νότια προάστια, «σε ένα συννεφάκι, στη Γλυφάδα!», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. Σπούδασε Πολιτικές και Κοινωνικές Επιστήμες, όπου ήρθε σε επαφή επιστημονικά με το φύλο και τη σεξουαλικότητα «και άρχισε λίγο να ανοίγει ο εγκέφαλος». Πλέον σπουδάζει υποκριτική, γιατί εξαρχής ήταν κάτι που ήθελε, αλλά στα 18 δεν ήταν εύκολο ούτε για την ίδια ούτε για τους γονείς της.

«Νομίζω ότι το θέατρο με φέρνει πιο κοντά με την έννοια τού τι είναι άνθρωπος. Στην ουσία μια έρευνα είναι και αυτό, μέσα από κείμενα άλλων βρίσκεις στοιχεία ανθρώπινα που είτε τα έχεις εσύ είτε τα βλέπεις αλλού».

Στις εικόνες από τις πρώτες μνήμες της, τα μαλλιά της Νικόλ ήταν αρκετά κοντά. Θυμάται μάλιστα ότι την μπέρδευαν, νόμιζαν ότι είναι αγοράκι, το σύνηθες misgendering που μπορεί να συμβεί μέσω των μαλλιών, και θυμάται επίσης ότι την ενοχλούσε πολύ αυτό. «Πώς γίνεται να το μπερδεύεις; Ήμουν πάρα πολύ μικρή και δεν μπορούσα να καταλάβω από στερεότυπα και τα σχετικά. Μεγαλώνοντας, στο γυμνάσιο, ένιωσα την ανάγκη να “κανονικοποιηθώ”, οπότε άρχισα να αναπτύσσω περισσότερο τη θηλυκή μου πλευρά και αυτό είχε ενδιαφέρον.

Σταδιακά το μήκος των μαλλιών της Νικόλ άρχισε να μειώνεται και από κοντό καρέ έγινε «à la garçonne» – ακόμα και η ονομασία του κουρέματος είναι στερεοτυπική. «Ένιωθα πολύ άνετα με αυτό. Αλλά, πάλι, άρχισαν να με μπερδεύουν. Θυμάμαι να πηγαίνω σε έναν φούρνο και φεύγοντας να ακούω την πωλήτρια να αναρωτιέται “ήταν κορίτσι ή αγόρι;”. Τότε όμως άρχισε να μου αρέσει, να φλερτάρω με την ιδέα να μπερδεύω τον άλλο ως προς την ταυτότητα φύλου μου. Βρισκόμουν πολύ κοντά στο τι εστί άφυλο. Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνουν οι όροι “γυναίκα”, “άντρας”».

«Κάθε πλάσμα πρέπει να μπορεί να εκφράζεται»

Ο Θέμης είναι σκηνοθέτης και ηθοποιός. Αυτοπροσδιορίζεται ως cis gay άντρας, ενώ η drag περσόνα του, η Holly Grace, είναι μάλλον λεσβία, όπως λέει, γιατί «ενώ της αρέσουν οι άντρες, βρίσκει στη γυναικεία αλληλεγγύη κάτι πολύ ανώτερο».

Αυτή την περίοδο ο Θέμης συμμετέχει σε δύο παραστάσεις, στο «Συμφορά από το πολύ μυαλό» του Α. Γκριμπογέντοφ, σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού (Θέατρο της οδού Κυκλάδων), και στις «Δούλες» του Ζ. Ζενέ, σε σκηνοθεσία Βάσιας Χρονοπούλου (Θέατρο Άλμα). Στην πρώτη υποδύεται έναν cis straight άντρα και στη δεύτερη έναν γυναικείο ρόλο, αυτόν της Κυρίας. «Γενικά τα έχω διαφοροποιήσει στο μυαλό μου: όταν υποδύομαι αντρικό χαρακτήρα είμαι ο Θέμης, ενώ όταν καλούμαι να υποδυθώ γυναικείο ρόλο, στη σκηνή βρίσκεται η Holly, ως ηθοποιός όμως κι αυτή, που ενσαρκώνει έναν χαρακτήρα, όχι ως η ίδια η περσόνα της. Είναι δηλαδή μια γυναίκα που υποδύεται μια άλλη γυναίκα».

Ο Θέμης δηλώνει πως έχει έρωτα με τα μαλλιά, τόσο τα δικά του όσο και της Holly. «Σε μένα, στον Θέμη, τα μαλλιά παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ψυχολογία μου, αποτυπώνουν την κατάσταση στην οποία βρίσκομαι, αν είμαι καλά, αν δεν είμαι καλά, αν βιάζομαι, αν έχω άγχος. Από την άλλη, στη Holly τα μαλλιά είναι ένα σημαντικό κομμάτι που ολοκληρώνει μια εικόνα, ως η τελική πινελιά, είτε έχουν μια όμορφη κίνηση είτε είναι ένα “χτιστό”, πολυώροφο κατασκεύασμα».

Όταν ο Θέμης ήταν μικρός, θυμάται να έχει τα υγιή, ξανθά μαλλάκια του «καπελάκι», ένα κούρεμα που «όσο κι αν μου το πείραζες, επανερχόταν». Πέρα όμως από το αισθητικό κομμάτι, τα μαλλιά συνδέονταν για εκείνον ανέκαθεν με την έννοια της φροντίδας. «Η μητέρα μου μού τα περιποιούνταν, μου τα χτένιζε, έχω στη μνήμη μου χαραγμένες αυτές τις εικόνες».

«Θέλω να πω στα παιδιά που θα δουν την καμπάνια να ταυτίζονται μόνο με την ανάγκη τους να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα. Αν η φιγούρα μου τους βοηθάει, έχει καλώς, αλλά μόνο για να πραγματοποιήσουν τα προσωπικά τους όνειρα. Το κάθε άτομο έχει άλλους στόχους και διαφορετικό προορισμό. Είναι πολύ σημαντικό να ακολουθείς τον δικό σου προορισμό».