ΠΩΣ ΤΑ GRIEF CAMPS ΒΟΗΘΟΥΝ ΤΑ ΟΡΦΑΝΑ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ

Τα grief camps στη δυτική Ουκρανία προσπαθούν να αποκαταστήσουν την ψυχική υγεία των παιδιών που βίωσαν την απόλυτη φρίκη του πολέμου.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα συμπληρώσει τον Φεβρουάριο του 2024 μια δεκαετία από την ουκρανική Επανάσταση της Αξιοπρέπειας (Φεβρουάριος 2014), όταν ο λαός είχε ξεσπάσει σε διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς και του αυταρχισμού του κράτους, κυρίως λόγω της άρνησης του τότε προέδρου της χώρας, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, να προωθήσει την ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω των στενών του σχέσεων με τη Ρωσία.

Το κοινοβούλιο την ημέρα εκείνη αποφάσισε την παύση του Γιανουκόβιτς, ο οποίος ωστόσο είχε μεταβεί στη Ρωσία, κρίνοντας την ψηφοφορία παράνομη. Η Ρωσία έκρινε την ανατροπή του ως πραξικόπημα και δεν αναγνώρισε την προσωρινή κυβέρνηση. Περιοχές της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας τότε τάχθηκαν κατά της Επανάστασης και η Ρωσία βρήκε γόνιμο έδαφος για εισβολή, ιδρύοντας τις αυτοανακηρυγμένες δημοκρατίες Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ. Η αρχή για τη διάσπαση του κράτους και την κατοχή της Ουκρανίας από τη Ρωσία είχε γίνει, ενώ τον Φεβρουάριο του 2022 ήρθε το δεύτερο σαρωτικό «κύμα».

Η πρόσφατη αυτή επίθεση είναι η μεγαλύτερη που έχει λάβει χώρα στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεκάδες χιλιάδες αθώοι Ουκρανοί έχουν χάσει από τότε μέχρι σήμερα τη ζωή τους, ενώ υπολογίζεται ότι τα παιδιά που εξαιτίας του πολέμου έχουν μείνει ορφανά ξεπερνούν τις 100 χιλιάδες. Και δεν είναι μόνο η ορφάνια που εντείνει το ψυχικό τους τραύμα, είναι και ο τρόπος που έχασαν τους γονείς τους. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά είδαν τους σημαντικότερους ανθρώπους στη ζωή τους να δολοφονούνται άγρια μπροστά στα μάτια τους. Πώς να ξεπεραστεί ποτέ αυτό το σοκ και αυτός ο πόνος;

AP Photo/Leo Correa

Μια πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2023, όταν μια ομάδα ιδιωτών φιλανθρώπων δημιούργησε τον μη-κυβερνητικό οργανισμό Gen. Ukrainian για να βοηθήσει τα παιδιά που εκτέθηκαν στη φρίκη του πολέμου να ξεπεράσουν το τεράστιο ψυχολογικό τραύμα. Πρόκειται για παιδιά από εμπόλεμες ζώνες, που βίωσαν τον χαμό των γονιών τους, την καταστροφή των σπιτιών τους, που κρατήθηκαν αιχμάλωτα και που έμειναν νηστικά για μέρες ή μήνες στα υπόγεια των σπιτιών και των σχολείων τους. Το μέλλον αυτής της γενιάς παιδιών είναι που απασχολεί τους ιδρυτές αυτών των grief camps (σχολεία πένθους).

«Είναι τρομακτική η σκέψη πώς θα είναι η επόμενη γενιά Ουκρανών», λέει στον Economist η Oksana Lebedeva, επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος που πριν από μερικούς μήνες ίδρυσε τα «grief camps» προκειμένου να βοηθήσει παιδιά στην ψυχική τους αποκατάσταση.

Όπως εξηγεί η ίδια, είναι τόσο μεγάλο το πρόβλημα της ψυχικής υγείας των παιδιών αυτών, που η Ουκρανία πρέπει να εφεύρει τις δικές της λύσεις. Δεν υπάρχει κάποια έτοιμη φόρμουλα ή ένα διεθνές πρωτόκολλο. Αυτά τα grief camps προσαρμόζουν ιδέες από αντίστοιχες συμπλοκές ανά τον κόσμο.

AP Photo/Jae C. Hong

Στα grief camps τα ορφανά αναζητούν τη χαμένη τους παιδικότητα

Τα εξειδικευμένα αυτά δωρεάν προγράμματα διαχείρισης πένθους έχουν διάρκεια τριών εβδομάδων και λαμβάνουν χώρα στο Lutsk, μια μικρή πόλη της δυτικής Ουκρανίας. Υπό τον τίτλο «Καταφύγιο της Αγάπης», πραγματοποιούνται καθημερινά ατομικές και ομαδικές συνεδρίες ψυχοθεραπείας, καθώς και art therapy, dog therapy και προγράμματα με θέατρο και αθλητισμό. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να κλάψουν, να δείξουν τα συναισθήματά τους, κάτι που ίσως δεν μπορούν να κάνουν στο σπίτι τους. Κάποια από αυτά, λέει η Lebedeva, φτάνουν εκεί τόσο ψυχικά εξουθενωμένα, που δεν μπορούν ούτε να μιλήσουν. Όσο ταχύτερα τα αναλάβει ένας ψυχολόγος, τόσο πιο γρήγορα θα υπάρξει πρόοδος.

Τρεις εβδομάδες, βέβαια, δεν αρκούν, όπως διαπιστώθηκε και από την αποστολή του Economist εκεί τον Οκτώβριο του 2023. Ο πόνος αυτός δύσκολα απομακρύνεται και ο πόλεμος γίνεται εμφανής παντού: στο παιχνίδι, στις ζωγραφιές, στα δάκρυα, στις εναλλαγές της διάθεσης. Σχεδόν όλα τα παιδιά πηγαίνουν για ύπνο κρατώντας φακούς, περιγράφει η Lebedeva, καθώς φοβούνται το σκοτάδι. Κάποια από αυτά ξεσπούν τον θυμό τους σε έναν σάκο του μποξ που αποκαλούν «Πούτιν» και που οι διοργανωτές αντικαθιστούν κάθε τρεις εβδομάδες, καθώς από τις μπουνιές διαλύεται. Άλλα φτιάχνουν φιγούρες με πλαστελίνες, από τις οποίες λείπουν μέλη.

«Ξέρουμε, όμως, ότι το φως θα νικήσει», λέει το σχετικό βίντεο παρουσίασης του Gen. Ukrainian, το οποίο καλεί όποιον έχει τη δυνατότητα να προσφέρει χρήματα για το σημαντικό αυτό έργο.

AP Photo/Vadim Ghirda

Στόχος μια νέα ζωή που δεν περιστρέφεται γύρω από το όραμα της εκδίκησης

Οι μνήμες και οι κουβέντες των παιδιών κόβουν την ανάσα. Κάποια έχουν τόσο μίσος για τον Πούτιν, που έχουν βάλει σκοπό μια μέρα να τον σκοτώσουν. Άλλα θυμούνται πώς έχασαν τους γονείς τους: ένας 11χρόνος είδε την 34χρονη μητέρα του να παγώνει μέχρι θανάτου σε ένα υπόγειο καταφύγιο. Θυμάται πως την έθαψαν σε έναν ομαδικό τάφο, δίπλα σε πολλά ακόμα άψυχα κορμιά. Ο μικρότερος αδερφός του της πηγαίνει κέρματα κάθε φορά που επισκέπτεται τον τάφο, γιατί όπως λέει θα τα χρειάζεται για να αγοράσει κάτι στον Παράδεισο, π.χ. παγωτό.

Κάποια παιδιά έχασαν και τους δύο γονείς τους. Όσα απέμειναν έστω με τον έναν, φοβούνται πλέον να τον αφήσουν από τα μάτια τους, μήπως πάθει κάτι και αυτός.

Ένας 16χρονος εντόπισε τον εκτελεστή του πατέρα του online, σε μία στρατιωτική βάση δεδομένων, και του έστειλε μήνυμα: «Σκότωσες τον πατέρα μου αλλά όχι εμένα». Ο Ρώσος στρατιωτικός του απάντησε με ένα emoticon που ανασηκώνει τους ώμους. Η οργή του παιδιού ξεχείλιζε τον πρώτο καιρό μετά το συμβάν, μα η ψυχοθεραπεία στα grief camps τον βοήθησε να απαλύνει τον θυμό του και να αναζητήσει τρόπους να προσφέρει στα άλλα παιδιά. Η Lebedeva, μάλιστα, κανόνισε ήδη να φύγει το παιδί από την Ουκρανία για να σπουδάσει σε ένα διάσημο κολλέγιο της Ν. Υόρκης. Στόχος της είναι να καταλάβει ότι υπάρχει και ζωή που δεν είναι πόλεμος και να μην αφιερώσει την δική του στο όραμα της εκδίκησης.