ΓΙΑΤΙ ΤΟ «ΕΙΣΑΙ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ!» ΕΙΝΑΙ Ο,ΤΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΑΚΟΥΣΑ ΠΟΤΕ

Το «είσαι υπερβολική» είναι ένα σχόλιο που έχει στόχο να σε ακινητοποιήσει λεκτικά. Γιατί όμως νιώθεις ενοχές και πώς μπορείς να το αποκρούσεις; 

Ας ξεκινήσουμε από την παραδοχή ότι υπάρχουν χαρακτηρισμοί που δεν ωφέλησαν ποτέ κανέναν και ως εκ τούτου δεν θα έπρεπε να εκφέρονται. Στην πραγματική ζωή αυτό είναι μάλλον ουτοπικό. Σε τσακωμούς, αντιπαραθέσεις, λογομαχίες, ή και σε απλές, καθημερινές κουβέντες, έχουμε σχεδόν όλοι την τάση να αποδίδουμε χαρακτηρισμούς όχι μόνο σε καταστάσεις αλλά και σε πρόσωπα. Όπως το «είσαι υπερβολική».

Κάποιες φορές μάς προσέβαλαν. Κάποιες άλλες γίναμε εμείς επικριτικοί και προσβλητικοί. Ακούσαμε χαρακτηρισμούς που μας πλήγωσαν, που έγιναν η αιτία να χαλάσουν σχέσεις, που στάθηκαν αφορμή για μια μεγάλη αλλαγή μέσα μας, που δεν μπορέσαμε να διαχειριστούμε.

Τι σημαίνει, αλήθεια, υπερβολική;

Από όλα όσα μου έχουν αποδοθεί σε περιστάσεις σαν αυτές που περιέγραψα παραπάνω, υπάρχει μία φράση που κρατάει σταθερά τα σκήπτρα του χειρότερου χαρακτηρισμού όλων των εποχών. Είναι το «είσαι υπερβολική!».

Εκείνο που εισπράττω ακούγοντάς το είναι ότι κάποιος κρίνει τα συναισθήματά μου υπονοώντας ότι είναι λανθασμένα, με σκοπό συνήθως να κλείσει τη συζήτηση.

Όταν μου λένε «είσαι υπερβολική!», στην πραγματικότητα ακούω: «Δεν επιτρέπεται να θυμώνεις». Μοιάζει σα να αισθάνομαι κάτι λάθος και να είναι εξίσου λάθος που το εκφράζω.

ΤΟ «ΕΙΣΑΙ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ» ΑΣΚΕΙ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΕ ΕΝΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΥ ΜΟΙΑΖΕΙ ΝΑ ΣΤΕΡΕΙ ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΛΟΓΟΥ.

Υπαγορεύονται τα συναισθήματα;

Αλήθεια, πότε κάποιος αντιδρά υπερβολικά και τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Το να ορίσουμε κάτι ως «υπερβολικό» με αντικειμενικά κριτήρια θεωρώ ότι είναι ανέφικτο. Κυρίως επειδή μια αντίδραση έχει να κάνει με συναισθήματα και κανείς δεν μπορεί να βάλει βαθμό στα συναισθήματα του άλλου, να του υπαγορεύσει δηλαδή με πόση ένταση θα αισθάνεται.

Αν βρίσκεστε πράγματι σε συναισθηματική φόρτιση, θα έχετε παρατηρήσει ότι ο χαρακτηρισμός του «υπερβολικού» όχι μόνο δεν ωφελεί, αλλά ρίχνει λάδι στη φωτιά. Αν κάποιος σου πει «Λες ανοησίες!» ή «Είναι λάθος τα όσα σκέφτεσαι!», σου λέει κάτι ξεκάθαρα και σου δίνει το πλαίσιο να απαντήσεις με λογικά επιχειρήματα.

Ελένη Καστρινογιάννη

Το «είσαι υπερβολική» όμως ασκεί κριτική σε ένα πλαίσιο που μοιάζει να στερεί τη δυνατότητα του αντίλογου. Γι’ αυτό συνήθως λέγεται από κάποιον που θέλει να κλείσει μια συζήτηση. Ίσως επειδή εκείνος δεν μπορεί να διαχειριστεί όσα του απευθύνεις.

Τι κρύβεται από πίσω;

Σταθείτε λίγο και παρατηρήστε σε ποιες περιστάσεις έχετε ακούσει κάτι τέτοιο και από ποιον. Ήταν κάποιος φίλος που ίσως ένιωσε ότι δεν μπορούσε να σας βοηθήσει συναισθηματικά; Ένας σύντροφος που προτίμησε να βάλει πρόωρο τέλος σε μια συζήτηση η οποία θα οδηγούσε σε τσακωμό; Ένας προϊστάμενος ή εργοδότης που αδυνατούσε τη δεδομένη στιγμή να πάρει θέση απέναντι σε μια αδικία στον χώρο της εργασίας; Ή ένας γονέας ο οποίος δεν μπορούσε να διαχειριστεί τα δικά του συναισθήματα απέναντι σε ένα θυμωμένο ή στεναχωρημένο παιδί;

Όποιος κι αν ήταν, μάλλον είχε έναν λόγο για να σταματήσει τη συζήτηση μαζί σας. Μπορεί να το έκανε ασυνείδητα, επειδή είχε γίνει αποδέκτης ανάλογων συμπεριφορών κι εκείνος στο παρελθόν. Μπορεί να το έκανε συνειδητά για να σας ελέγξει, να σας περιορίσει, να σας χειραγωγήσει.

Γιατί μας πειράζει ο χαρακτηρισμός;

Αν το κόλπο έπιασε, είναι πιθανό να έπιασε επειδή είχατε ακούσει πολλές φορές το ίδιο από τους γονείς σας ως παιδί και πέρασε άκριτα στη συνείδησή σας ως κάτι λογικό.

Προσωπικά, κάθε φορά που άκουγα τη φράση αυτή, έμπαινα αυτομάτως σε απολογητική θέση, έχοντας δεύτερες σκέψεις σχετικά με τα συναισθήματά μου.

Αν, μάλιστα, τύχαινε να επαναλαμβάνεται από συγκεκριμένο πρόσωπο, η γνώμη του οποίου είχε σημασία, πίστευα ότι κάτι δεν πάει καλά με μένα. Ίσως ακούγεται τραβηγμένο.

Όμως, όταν κανείς αρχίζει να αμφισβητεί τη λογική και την ορθότητα της σκέψης του εξαιτίας ενός συγκεκριμένου ατόμου, ίσως είναι θύμα του λεγόμενου Gaslighting, μιας επικοινωνιακής τακτικής που χρησιμοποιείται με στόχο τη χειραγώγηση.

Τι μπορείς να κάνεις

Τι μπορούμε να κάνουμε απέναντι σε μια τέτοια, μεμονωμένη συμπεριφορά; Ορισμένες ερωτήσεις μπορεί να φέρουν το συνομιλητή στην αμυντική θέση που έβαλε εσάς και να δώσουν χώρο στη συζήτηση να συνεχιστεί μέσα σε ένα πλαίσιο επιχειρηματολογίας:

• Σε τι χρησιμεύει αυτό που μου λες; Θες να με βοηθήσεις με κάποιον τρόπο;
• Είσαι σίγουρος/η ότι εγώ έχω κάπου λάθος; Μήπως εσύ υποτιμάς την κατάσταση;
• Αλήθεια πιστεύεις ότι είμαι υπερβολικός/ή; Μήπως θες να με ρωτήσεις γιατί νιώθω έτσι;

Αν πάλι σκέφτεστε ότι πράγματι αντιδράσατε υπερβολικά, εκείνο που πρέπει να διερευνήσετε είναι αν θίξατε τον συνομιλητή σας ή αν υπήρξατε επιθετικός/ή. Αυτό θα ήταν κάτι για το οποίο θα μπορούσατε να ζητήσετε συγνώμη.

Μήπως, είμαι πράγματι υπερβολική;

Αν, τέλος, νιώθετε ότι αντιδράτε υπερβολικά κατ’ εξακολούθηση στα λεγόμενα πολλών - κι όχι των ίδιων - ανθρώπων, τότε ίσως θα πρέπει να ψάξετε μήπως ανήκετε στην κατηγορία των υπερευαίσθητων ατόμων που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία ως HSP (Hyper Sensitive Person), και αυτό, όχι, δεν είναι κάτι κακό.

Οι ειδικοί λένε ότι οι άνθρωποι με υψηλή ευαισθησία (και ευφυΐα) αποτελούν το 15% του γενικού πληθυσμού και είναι εκείνοι που - ανάμεσα σε άλλα - καταλαβαίνουν εύκολα τα συναισθήματα των άλλων και επηρεάζονται από αυτά, προσέχουν τις λεπτομέρειες, είναι ευσυγκίνητοι, νιώθουν άβολα ανάμεσα σε πλήθος και έχουν την ανάγκη να απομονωθούν για να γεμίσουν τις μπαταρίες τους πιο συχνά από τους περισσότερους.

Αν ανήκετε σε αυτή την κατηγορία, θα πρέπει απλώς να μάθετε ορισμένες τεχνικές για να επιβιώσετε σε έναν κόσμο γεμάτο… «αναίσθητους».