ΠΩΣ Η ΜΕΡΑ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ ΜΑΣ ΜΑΘΑΙΝΕΙ ΝΑ ΜΗ ΦΟΒΟΜΑΣΤΕ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ

Οι δύο πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου στο Μεξικό είναι αφιερωμένες στους νεκρούς που δεν «φεύγουν» ποτέ όσο τους θυμάσαι και τους τιμάς.

Κάθε χρόνο, οι δύο πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου στο Μεξικό είναι αφιερωμένες στους Νεκρούς. Όσο μακάβριο κι αν ακούγεται αυτό, στην πραγματικότητα πρόκειται για ημέρες χαράς, κατά τις οποίες δεν γιορτάζεται ο θάνατος μα η ζωή. Ο λόγος για την Ημέρα των Νεκρών (Día de los Muertos), το πασίγνωστο πολύχρωμο έθιμο που θα μπορούσε να μοιάζει με το «δικό μας» Ψυχοσάββατο, αν η χριστιανική εκκλησία δεν φρόντιζε να το «βουτήξει» στη μαυρίλα της θλίψης και της μετάνοιας.

Σε κάθε πόλη και χωριό του Μεξικού, όμως, τις δύο πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου (και δη τη νύχτα που τις ενώνει) όλες οι οικογένειες που έχουν χάσει αγαπημένα πρόσωπα φορούν τα γιορτινά τους, ζωγραφίζουν περίτεχνες νεκροκεφαλές στα πρόσωπά τους, διοργανώνουν χορευτικές παρελάσεις, σκορπίζουν πέταλα και ανάβουν κεριά δίπλα στις εικόνες των νεκρών τους.

Αργά το βράδυ της 1ης Νοεμβρίου η φιέστα μεταφέρεται στα νεκροταφεία. Οι τάφοι καθαρίζονται, στολίζονται με πολύχρωμα λουλούδια, οι οικογένειες ανάβουν κεριά και συχνά σιγοτραγουδούν σε ρυθμούς mariachi. Πάνω στους τάφους στήνονται γεύματα με τα αγαπημένα φαγητά και ποτά των νεκρών, οι οποίοι μνημονεύονται σα να βρίσκονταν ακόμα ανάμεσα στους δικούς τους ανθρώπους. Βρίσκονται σίγουρα μέσα τους – έστω για ένα βράδυ κάθε χρόνο.

AP Photo Ginnette Riquelme

Πώς η Μέρα των Νεκρών βοηθά να διαχειριστεί κανείς την ιδέα της απώλειας

Τα έθιμα τις δύο αυτές ημέρες δεν σταματούν εκεί. Το Πανεπιστήμιο Richmond πραγματοποίησε αφιέρωμα στη συγκεκριμένα ημέρα, στο πλαίσιο του οποίου έφηβοι Μεξικανοί μίλησαν για την τόσο ιδιαίτερη αυτή παράδοση του τόπου τους.

Μια 16χρονη είπε ότι σε ένα συγκεκριμένο μέρος του σπιτιού συγκεντρώνουν όλες τις φωτογραφίες των νεκρών και ανάβουν γύρω τους κεριά. «Το κάνουμε γιατί τους αγαπάμε και θέλουμε να εξασφαλίσουμε ότι ποτέ δεν θα τους ξεχάσουμε. Θέλουμε να ξέρουν ότι θα βρίσκονται πάντα μαζί μας και ότι θα θέλαμε να είναι ακόμα εδώ. Ανάμεσά τους δεν βρίσκονται μόνο συγγενείς αλλά και καλοί φίλοι που έφυγαν για τον κόσμο των νεκρών. Τις μέρες εκείνες στήνουμε και ένα μεγάλο οικογενειακό τραπέζι».

AP Photo Eduardo Verdugo

Ενώ ένας 18χρονος συμπλήρωσε πως «παρόλο που οι αγαπημένοι μας είναι νεκροί, το πνεύμα τους ζει ακόμα. Κάποιοι μπορούν ακόμα και να το νιώσουν. Με τη Día de los Muertos δεν γιορτάζουμε τον θάνατο. Γιορτάζουμε για τη ζωή που αυτοί οι άνθρωποι έζησαν και για όσα πρόσφεραν σε αυτόν τον κόσμο».

Τέλος, μια 17χρονη μιλά για τη σημασία του face painting της ημέρας. «Λατρεύω το πόσο κοντά με κάνει αυτή η μέρα να νιώθω στα νεκρά μέλη της οικογένειάς μου, αλλά μου αρέσει και που οι γυναίκες ντύνονται και βάφονται Catrinas, μια θεότητα-σύμβολο της ημέρας. Έτσι ο λαός μου νιώθει ότι δεν θα ξεχαστούμε ποτέ και ότι πάντα θα είμαστε με κάποιον τρόπο δεμένοι με αυτόν τον κόσμο».

AP Photo Ginnette Riquelme

Είναι ο φόβος της λήθης και όχι του θανάτου που πραγματικά μας τρομάζει

Η Lea Ramsdell, καθηγήτρια Ισπανικών και Πορτογαλικών στο Πανεπιστήμιο Towson, αναφέρεται στην συγκεκριμένη παράδοση ως «μία στιγμή όχι μόνο για να θυμηθούμε τους νεκρούς, αλλά και να συνειδητοποιήσουμε τη θνητότητά μας χωρίς να την φοβόμαστε».

Όπως η ίδια εξηγεί, η επιλογή των ημερών εορτασμού της Dia de los Muertos σχετίζεται με την καθολική εκκλησία, που την 1η Νοεμβρίου γιορτάζει τους αγίους και τα παιδιά που έχουν πεθάνει και στις 2 Νοεμβρίου γιορτάζει όλες τις ψυχές των ανθρώπων που έχουν φύγει. Ο αρχαίος πολιτισμός των Αζτέκων ιθαγενών του Μεξικό που τιμούσε τη Mέρα των Νεκρών προσαρμόστηκε, λοιπόν, στον καθολικισμό, που επικράτησε μετά την αποικιακή εξάπλωση ως προς τις ημέρες εορτασμού.

Δεν προσαρμόστηκε, όμως, ως προς το μήνυμα: «Η Μέρα των Νεκρών δεν έχει σκοπό να σε κάνει να νιώσεις άσχημα, όπως νιώθουμε συνήθως όταν επισκεπτόμαστε ένα νεκροταφείο, μα να σε ανακουφίσει. Να σε βοηθήσει να αναγνωρίσεις τον θάνατο ως γεγονός και ότι παρόλο που οι αγαπημένοι σου δεν είναι πια εδώ, μπορείς να τους θυμάσαι και να χαίρεσαι που το πνεύμα τους επέστρεψε για να είναι μαζί σου, έστω για δύο μέρες», λέει η Ramsdell.

AP Photo Fernando Llano

Με όλα αυτά τα έθιμα, ο φόβος του θανάτου καταλαγιάζει γιατί, σύμφωνα με την παράδοση, ο θάνατος είναι απλά το πέρασμα σε μία άλλη ζωή, στον κόσμο των νεκρών. Εκεί συνεχίζεις να υπάρχεις όσο οι δικοί σου άνθρωποι σε θυμούνται. Και η σκέψη αυτή, όπως και να το κάνουμε, δημιουργεί μια ανακούφιση.

Το καταπληκτικό animation The Book of Life, σε παραγωγή Guillermo del Toro και σκηνοθεσία Jorge Gutierrez δεν θα μπορούσε να μεταφέρει καλύτερα την ιδέα αυτή στα παιδιά: «Η γη συνεχίζει να περιστρέφεται, οι ιστορίες συνεχίζουν να λέγονται, άνθρωποι έρχονται και άνθρωποι φεύγουν, όμως ποτέ δεν ξεχνιούνται πραγματικά. Και η μόνη αλήθεια που ξέρουμε, αποδεικνύεται για ακόμα μια φορά… Η αγάπη, η αληθινή αγάπη, το πραγματικά καλό είδος αγάπης, δεν πεθαίνει ποτέ» λέει κάποια στιγμή η La Muerta, ενώ ο μικρός πρωταγωνιστής Manolo μαθαίνει πως «Όσο τους θυμόμαστε [τους νεκρούς μας], παραμένουν μέσα μας. Τη στιγμή που τους ξεχνάμε, τότε μόνο φεύγουν πραγματικά».

Και ο T.S. Elliot δεν θα μπορούσε να το επιβεβαιώσει καλύτερα στον πεζό δυτικό κόσμο: «Δεν φοβόμαστε πραγματικά τον θάνατο. Φοβόμαστε ότι κανείς δεν θα παρατηρήσει την απουσία μας. Ότι θα εξαφανιστούμε χωρίς ούτε ένα ίχνος».

Η Día de los Muertos εξασφαλίζει ότι ποτέ δεν θα συμβεί αυτό.