ΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ ΤΗΣ «ΠΛΑΣΤΕΛΙΝΗΣ» ΜΙΛΟΥΝ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΘΑ ΘΥΜΑΣΑΙ ΓΙΑ ΚΑΙΡΟ
Η «Πλαστελίνη» του Βασίλι Σίγκαρεφ παίζεται πάλι στο θέατρο Σφενδόνη, με έξι ηθοποιούς που λειτουργούν πάνω απ’ όλα σαν ομάδα.
Τον Απρίλιο του 2023, μόλις είχε κάνει πρεμιέρα η «Πλαστελίνη» του Βασίλη Σίγκαρεφ στο θέατρο Σφενδόνη, είχα πάρει συνέντευξη από την Κατερίνα Σκουρλή, η οποία σκηνοθετεί την παράσταση. Της είχα βάλει τίτλο «Πλαστελίνη»: Μια θεατρική παράσταση για την κοινωνία που (δεν θέλουμε να) είμαστε, σοκαρισμένος κατά κάποιο τρόπο από το πόσο «κοντά» στη σημερινή Ελλάδα μου φάνηκαν κάποια στοιχεία του έργου.
Στο επίκεντρο της υπόθεσης βρίσκεται ο Μαξίμ, ένα νεαρό αγόρι που ζει μαζί με την γιαγιά του σε μια εξαθλιωμένη –οικονομικά και ηθικά– κοινωνία, κάπου στη Ρωσία των αρχών της χιλιετίας, όπου η βία και ο κυνισμός ολοένα και μεγαλώνουν. Ο ίδιος αναζητά έναν διαφορετικό τρόπο επιβίωσης και πλάθει με πλαστελίνη αυτά που ονειρεύεται.
Δεν θα πω περισσότερα για την υπόθεση, θα πω όμως ότι σήμερα, έξι μήνες μετά, η «Πλαστελίνη» εξακολουθεί να τριβελίζει το μυαλό μου. Ένα έργο σκληρό μεν, που όμως καταφέρνει να σε αγγίξει – χωρίς καθόλου να σου εκβιάζει το συναίσθημα. Όπως είχε γράψει μια φίλη, «το ότι η σκηνοθέτιδα πήρε αυτό το κείμενο και του έδωσε τέτοιο νεύρο, ρυθμό, ανάσες και χρώμα, κυρίως μέσω θεατρικής ανάγνωσης και λιτής κινησιολογίας, είναι θαύμα».
Η άλλη συνιστώσα αυτού του «θαύματος» είναι η ομάδα των έξι ηθοποιών που ενσαρκώνουν όλους τους ρόλους του έργου. Καθώς η «Πλαστελίνη» παίζεται για δεύτερη σεζόν, και πάλι στο θέατρο Σφενδόνη, ήταν η κατάλληλη στιγμή για να μιλήσω μαζί τους.
Δημήτρης Αποστολόπουλος
– Η ιστορία του Μαξίμ και γενικά της «Πλαστελίνης» είναι σκληρή. Γιατί θα έλεγες ότι πρέπει να τη δει κανείς;
Γιατί ο θεατής θα δει πρωτίστως την αμέριστη προσπάθεια έξι ηθοποιών που με ζήλο προσπαθούν να μοιραστούν και να επικοινωνήσουν μια ιστορία που τους έχει συγκινήσει βαθιά. Έξι ηθοποιούς που αναπνέουν, υπάρχουν όλοι μαζί και νομίζω, κατά την ταπεινή μου άποψη, πως αυτό είναι και το πιο σημαντικό.
Όσον αφορά τη σκληρότητα του έργου, πριν λίγες μέρες διάβαζα για τον ξυλοδαρμό ενός εντεκάχρονου από συμμαθητές του μέσα στο προαύλιο του σχολείου. Μερικές φορές το σκληρό ή το «βαρύ» έχει τη δύναμη να σε ελαφραίνει.
– Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισες δουλεύοντας τον συγκεκριμένο ρόλο;
Πολλές! Νομίζω όμως πως η μεγαλύτερη ήταν να έρθω σε επαφή με πλευρές του εαυτού μου που δεν άγγιζα εύκολα και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στη σκηνοθέτρια μας, την Κατερίνα Σκουρλή.
– Τι θα έφτιαχνες εσύ προσωπικά από πλαστελίνη, ως απάντηση σε όσα ζούμε;
Ό,τι ακριβώς και ο Μαξίμ προς το τέλος του έργου – μια σιδερογροθιά. Η σύγκρουση σε όλα τα επίπεδα είναι αυτή που αργά ή γρήγορα μπορεί να φέρει μια κάποια αλλαγή. Και με τη σύγκρουση δεν εννοώ απαραίτητα τη βία, αλλά και αυτήν.
– Τι άλλο θα ήθελες να ξέρουμε για σένα;
Έκοψα το τσιγάρο για να ανταπεξέλθω στην παράσταση!
Χαρά Τζόκα
– Στην παράσταση κρατάς μάλλον τους περισσότερους ρόλους από όλους. Πώς είναι να εναλλάσσεις ρόλους και ηλικίες από τη μια στιγμή στην άλλη;
Είναι η πρώτη φορά που κάνω κάτι τέτοιο σε παράσταση και ειλικρινά το απολαμβάνω πολύ. Είναι μια μεγάλη πρόκληση. Υποκριτικά, μου δόθηκε η ευκαιρία να δοκιμάσω ποικίλες ποιότητες, να δουλέψω με λεπτομέρεια και βάθος ανακαλύπτοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που θα διαφοροποιήσουν αυτές τις γυναίκες, και πιστεύω πως μόνο κερδισμένη βγαίνω από αυτήν τη διαδικασία. Σε κάθε παράσταση μπορεί να έρθω πιο κοντά στην μία ή στην άλλη και κάποια που με δυσκολεύει τη μια μέρα, την επόμενη να έρθει αβίαστα.
– Ζούμε σε μια κοινωνία διαφορετική από εκείνη της «Πλαστελίνης», αλλά με πολλά σκοτεινά σημεία και δυσκολίες. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής μας; Ή και οι μικρότερες αλλά πολύ σημαντικές για τη ζωή μας;
Πρόκληση πια είναι να συνδεθείς με τους ανθρώπους γύρω σου. Να βρίσκεσαι σε ροή. Να μπορείς να ανοιχτείς, να εκθέτεις τον ψυχισμό σου και να προκύπτει ουσιαστική επικοινωνία με τον άλλον, με τους άλλους. Μια συνδιαλλαγή. Με λίγα λόγια, να είσαι άνθρωπος και να νοιάζεσαι. Να επηρεάζεις και να επηρεάζεσαι.
– Τι κρατάς μέχρι τώρα από την ανταπόκριση του κόσμου που έχει δει την παράσταση;
Κρατάω τη συμπάθεια που προκαλεί ο κεντρικός μας ήρωας, ο Μαξίμ. Οι θεατές έχουν τον χρόνο να τον ακολουθήσουν σε αυτή την τραγική πορεία χωρίς παρεμβολές. Να δουν όλες τις πλευρές της ιστορίας του και να επηρεαστούν – λιγότερο ή περισσότερο. Επίσης κρατώ όλες τις συζητήσεις που ανοίγουν σε σχέση με την κοινωνία που παρουσιάζουμε και την κοινωνία μας σήμερα, και τη θέση της τέχνης μας στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι του τόπου μας.
– Τι άλλο θα ήθελες να ξέρουμε για σένα;
Πως το 2014 που αποφάσισα να μετακομίσω στις Βρυξέλλες –όπου μιλάνε γαλλικά–, για να σπουδάσω ηθοποιός (σε μία σχολή που, αν και οι μαθητές ήταν από όλα τα μέρη του κόσμου, τα μαθήματα γίνονταν στα γαλλικά), είχα κάνει μαθήματα προετοιμασίας της γλώσσας μόλις δύο μήνες. Και το πρώτο εξάμηνο στη δραματική σχολή ένιωθα πως είμαι όλη ένα αυτί που παρατηρεί, συλλέγει πληροφορία –λεκτική και εξωλεκτική– και βρίσκει τρόπους να την αποκωδικοποιήσει και να επικοινωνήσει. Μία εμπειρία ανεκτίμητη.
Βίκτωρ Μπενουζίλιο
– Τι θα έλεγες ότι έχει να πει η «Πλαστελίνη» σήμερα σε όλους όσοι δουν την παράσταση;
Αρχικά είναι μια παράσταση με τόσο έντονο περιεχόμενο, επομένως ο θεατής βουτάει όλο και πιο βαθιά μέσα στη θλίψη και τον θυμό, μαζί με εμάς. Μετά το τέλος της, ο απόηχος αυτής είναι που θα καθορίσει και θα παγιώσει το συναίσθημα και τη λογική. Εκεί νομίζω πως αυτό που θέλει σου πει η συγκεκριμένη δουλειά είναι: «Προστάτευσε την αθωότητά σου, γιατί προσπαθούν όλοι τους να την καταστρέψουν». Και, δυστυχώς, πετυχαίνουν.
– Υποδυόμενος τον καλύτερο φίλο του Μαξίμ, έχεις κάποιες σκηνές με έντονα κωμικό στοιχείο. Τι θέση έχει στη ζωή σου το γέλιο – και πώς νιώθεις που πρέπει σε κάθε παράσταση να φας τόσες γκοφρέτες;
Τα άτομα που είναι κοντά μου, ξέρουν ότι έχω διαφόρων ειδών γέλια, με κοροϊδεύουν συχνά για αυτό. Νομίζω ότι το καθένα είναι για διαφορετική περίσταση. Το σημαντικό είναι ότι γουστάρω το γέλιο, ακριβώς γιατί είναι κάτι που ενώνει γλυκά τους ανθρώπους. Επίσης είναι ένας φανταστικός τρόπος να σπάσεις μια κατάσταση αμηχανίας, πολύ σημαντικό εργαλείο αυτό. Μπορώ να πω ότι το χρησιμοποιώ συχνά για αυτόν τον σκοπό – και κάπως έτσι εκμυστηρεύομαι ένα μεγάλο μου μυστικό. Όσο για τις σοκοφρέτες δεν θα επεκταθώ, τα σπυράκια μιλούν από μόνα τους. Σίγουρα είναι μια υπέροχη δοκιμασία από την οποία ανακαλύπτω πράγματα κάθε βράδυ όλο και περισσότερο. Αξίζει τον κόπο, λοιπόν.
– Υπάρχουν στοιχεία στο έργο που αγγίζουν δικούς σου προβληματισμούς ή και φόβους;
Η αποξένωση και ο βιασμός είναι δύο στοιχεία που με κάνουν να σιχαίνομαι τους ανθρώπους. Αυτούς που είναι άμεσα ενεργητικοί και, φυσικά, αυτούς που τους υποστηρίζουν στη ζωή και στα δικαστήρια.
Αυτό, λοιπόν, που με φοβίζει μέσα σε όλα είναι ότι, αν αυτό το έργο είχε ένα sequel και ασχολιόταν ας πούμε ένας/μια εισαγγελέας με την υπόθεση του Μαξίμ, όλοι τους θα την έβγαζαν καθαρή. Αυτό γίνεται και στο έργο. Καθαρίζουν άνθρωποι που κουβαλούν μπόλικη βρομιά.
– Τι άλλο θα ήθελες να ξέρουμε για σένα;
Ευτυχώς ασχολούμαι και με τη μουσική ως DJ, για να κοπανιέμαι λίγο και να εκτονώνομαι. Θα μου πεις, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να εκτονωθείς, ωστόσο τι καλύτερο από το να κοπανιέσαι με μουσική που γουστάρεις αποκλειστικά;
Σοφία Κουλέρα
– Θυμάσαι ποιες ήταν οι πρώτες σου εντυπώσεις όταν διάβασες την «Πλαστελίνη»;
Γροθιά στο στομάχι. Έτσι θα περιέγραφα την πρώτη μου επαφή με την «Πλαστελίνη». Ένιωσα την ανάγκη να ουρλιάξω, όχι μόνο για το συγκλονιστικό της ξεδίπλωσης καθόλα πραγματικών γεγονότων. Η συνειδητοποίηση των τρομακτικών ομοιοτήτων ανάμεσα στη ρωσική κοινωνία μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την Ελλάδα του σήμερα μου προκάλεσαν ένα μούδιασμα. Ήταν σαν να έβλεπα με μεγεθυντικό φακό όλα τα ψεγάδια της, επιμελώς τοποθετημένα σε λίγες κόλλες χαρτί.
– Από τα κοινωνικά θέματα που θίγει το έργο, ποιο θα έλεγες ότι σε αγγίζει ή σε προβληματίζει περισσότερο;
Η μη υπεράσπιση της παιδικής αθωότητας, η έλλειψη ενσυναίσθησης κι η αστείρευτη καθημερινή ανθρωποφαγία είναι μόλις μερικά απ’ τα κοινωνικά θέματα που θίγει το έργο. Ακόμη και η προσπάθεια, ωστόσο, ιεράρχησής τους με κάνει να νιώθω ρόλος μιας άλλης οργουελιανής δυστοπίας. «Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα». Αυτόματα μου έρχονται στο μυαλό οι στίχοι του Λευτέρη Παπαδόπουλου:
«Κάποτε θα ‘ρθουν να σου πουν
πως σε πιστεύουν, σ’ αγαπούν
και πως σε θένε
Έχε το νου σου στο παιδί,
κλείσε την πόρτα με κλειδί
ψέματα λένε
Κάποτε θα ’ρθουν γνωστικοί,
λογάδες και γραμματικοί για
να σε πείσουν
Έχε το νου σου στο παιδί
κλείσε την πόρτα με κλειδί,
θα σε πουλήσουν
Και όταν θα ’ρθουν οι καιροί
που θα ‘χει σβήσει το κερί
στην καταιγίδα
Υπερασπίσου το παιδί
γιατί αν γλιτώσει το παιδί
υπάρχει ελπίδα».
– Τι σε βοηθάει εσένα προσωπικά να διατηρείς την ισορροπία σου;
Η διατήρηση της προσωπικής μου ισορροπίας αποτελεί για εμένα καθημερινό άθλο. Αν και οι γραμμές παραείναι λεπτές –όταν μάλιστα οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες γύρω μας βρίσκονται συνεχώς σε αναταραχή– καταλήγω πως υπάρχουν κάποια «μαγικά κλειδιά». Τα απλά και εύκολα μετατρέπονται στα πιο ουσιώδη. Ένα οικογενειακό τραπέζι, μια μέρα με φίλους, μια βόλτα στη φύση, μια μεθυστική μελωδία, ένα χορταστικό βιβλίο και γενικότερα οτιδήποτε σε κάνει να νιώθεις ασφάλεια και σου προσφέρει το αίσθημα του «ανήκειν». Αυτά τα «απλά» πράγματα, τα πιο ενστικτώδη, είναι αυτά που τελικά σε φέρνουν κοντά στον πυρήνα σου και σε ό,τι έχεις ανάγκη να πιαστείς και να στηριχτείς για λίγο πάνω του, προκειμένου να μη «σκοντάψεις» και χαθεί αυτή η πολυπόθητη ισορροπία.
– Τι άλλο θα ήθελες να ξέρουμε για σένα;
Με φέρνει σε τρομερή αμηχανία να απαντάω σε ερωτήσεις που αφορούν εμένα την ίδια. Αντιθέτως, η δουλειά μου και η δουλειά μας συνολικά για αυτή την παράσταση κρύβουν μέσα τους πολύ μεράκι. Την «Πλαστελίνη» του Βασίλι Σιγκάρεφ την πλάσαμε μα και μας έπλασε. Και αυτή είναι μια ιστορία που αξίζει να ειπωθεί.
Ναταλία Λουιζάκη
– Συμμετέχεις στην πρώτη σου επαγγελματική παράσταση ενώ φοιτάς ακόμα στη δραματική σχολή. Ποιο θεωρείς ότι είναι το πιο σημαντικό εφόδιο για να κάνεις αυτό το εγχείρημα;
Το είδα εξαρχής σαν μια πρόκληση. Πριν την «Πλαστελίνη», κατά τη διάρκεια του πρώτου μου έτους στη σχολή, είχαμε δουλέψει και πάλι με την Κατερίνα Σκουρλή για την παράσταση «Γιαγιάδες». Η συνθήκη ήταν διαφορετική τότε: ήμασταν μια ομάδα νέων 18-24, που συναντιόμασταν με την Κατερίνα αρχικά μια φορά την εβδομάδα, αλλά θελήσαμε στην πορεία να πούμε μια ιστορία για την οποία δουλέψαμε σκληρά.
Όταν μετά μου πρότεινε η Κατερίνα να συνεργαστούμε για την «Πλαστελίνη», σε επαγγελματικό επίπεδο αυτή τη φορά, ενθουσιάστηκα κι ας ήξερα ότι πρόκειται για κάτι πολύ πιο απαιτητικό. Αυτό που κατάλαβα όσον αφορά τον συνδυασμό δραματικής σχολής και δουλειάς στο θέατρο είναι ότι χρειάζεσαι μια πολύ καλή διαχείριση χρόνου και ενέργειας. Προσωπικά, πιστεύω ότι δεν το πετυχαίνω πάντα, αλλά προσπαθώ για το καλύτερο.
– Ποια από τα προβλήματα που μαστίζουν στην κοινωνία του έργου βλέπεις και στη δική μας και ποια από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ήρωες σε αγγίζει περισσότερο;
Αυτό που με άγγιξε –από την πρώτη κιόλας ανάγνωση της «Πλαστελίνης»– και με το οποίο θεωρώ ότι πολλοί μπορούμε να ταυτιστούμε σήμερα, σε άλλο τόπο και χρόνο από αυτόν του έργου, είναι το αίσθημα της ματαιότητας. Στον κόσμο του έργου, ο νεαρός Μαξίμ δεν αργεί να καταλάβει πως οι συνθήκες εξαθλίωσης στις οποίες ζει –και τις οποίες η κοινωνία δεν κάνει τίποτα να εξαλείψει– δεν του επιτρέπουν να ελπίζει για καλύτερες μέρες. Ένας κόσμος που δυστυχώς λίγο διαφέρει από την κοινωνία μας σήμερα.
– Τι συμβολίζει η τσουλήθρα που κυριαρχεί στο κέντρο της σκηνής;
Η τσουλήθρα είναι το πρώτο πράγμα που παρατηρεί κανείς μπαίνοντας στο θέατρο. Βρίσκεται στο κέντρο και ίσως η πρώτη σκέψη του θεατή είναι ότι κάτι τέτοιο θα μας περιόριζε. Στην αρχή δυσκολευτήκαμε αρκετά, η κλίση της είναι μεγάλη, ωστόσο με τη βοήθεια της Κατερίνας βρήκαμε τρόπους να την εκμεταλλευτούμε όσο το δυνατόν περισσότερο – όπως και όλο το ιδιαίτερο σκηνικό της Τίνας Τζόκα.
Για μένα, η τσουλήθρα συμβολίζει την εξουσία και την καταπίεση, αφού πάνω της διαδραματίζονται βίαιες σκήνες, που στιγματίζουν τον Μαξίμ. Κατά μία έννοια, θα μπορούσε γενικότερα να συμβολίζει τις απαιτήσεις και τις αντιξοότητες της ζωής. Θέλει προσπάθεια για να ισορροπήσεις και κάθε στραβοπάτημα μπορεί να σε ρίξει κάτω.
– Τι άλλο θα ήθελες να ξέρουμε για σένα;
Πολλά και τίποτα. Σε αυτή τη φάση, θα ήθελα να μιλήσει πρώτα για μένα η δουλειά μου. Για τα υπόλοιπα, βλέπουμε...
Λήδα Μανούσου Αλεξίου
– Η «Πλαστελίνη» παίζεται για δεύτερη σεζόν. Πώς είναι να ξαναπιάνεις το νήμα του ρόλου μετά από κάποιους μήνες;
Η παράσταση είναι ένα πράγμα ζωντανό. Όσο παίζεται, ανακαλύπτεις και εξερευνείς διαρκώς το έργο. Επικοινωνώντας την ιστορία στο κοινό, την κατανοείς όλο και περισσότερο. Επομένως, δεν είναι απλά καλοδεχούμενο αλλά και αναγκαίο να κάνεις αλλαγές όσο εμβαθύνεις. Έτσι συνέβη και με μας. Ξαναπιάνοντας το νήμα μετά την πρώτη σεζόν και με την απόσταση του χρόνου να έχει κάνει τη δουλειά της, δοκιμάσαμε τολμηρές αλλαγές σε χαρακτήρες και σκηνές, που μας φάνηκε ότι κινούνταν σε σωστότερη κατεύθυνση με βάση τη δική μας ανάγνωση της «Πλαστελίνης».
– Υποδύεσαι το κορίτσι που ερωτεύεται ο Μαξίμ, για να ζήσει διαδοχικά την ελπίδα και τη διάψευση. Πώς αντιλαμβάνεσαι τη σχέση ανάμεσα σε αυτούς τους δύο ήρωες;
Η Τάνια. Ένα κορίτσι που ο Μαξίμ εξιδανικεύει και ονειρεύεται μέχρι να φανερωθεί ο πραγματικός της εαυτός, ώσπου στο τέλος απομυθοποιείται. Ένα κορίτσι που εκείνος φέρνει στο μυαλό του στις δύσκολες στιγμές προσπαθώντας να σχηματίσει τη φιγούρα της με ένα κομμάτι πλαστελίνης. Ένα κορίτσι που αντιπροσωπεύει την ελπίδα, το φως, τη ζωή. Του αξίζει όμως;
– Τι θα έλεγες ότι έχει να ελπίζει η γενιά σου, αλλά και ποιες είναι οι μεγαλύτερες διαψεύσεις που έχει ζήσει;
Μόνη ελπίδα, η συλλογικότητα. Μόνη διάψευση, η ήττα.
– Τι άλλο θα ήθελες να ξέρουμε για σένα;
Ό,τι με ενθουσιάζει περισσότερο τους τελευταίους μήνες είναι τα μαθήματα εναέριας γυμναστικής που έχω ξεκινήσει. Με αφορμή την «Πλαστελίνη», όπου χρειάστηκε να βρίσκομαι πάνω σε μια κούνια που κρέμεται από το ταβάνι, ξεκίνησα να μαθαίνω trapeze. Έχουμε συνηθίσει να κοιτάμε κάτω, αλλά ξεχνάμε ότι όλα φαίνονται διαφορετικά από ψηλά. Η αλλαγή επιπέδου είναι εθιστική. Βουτιά σε ένα κόσμο που δεν είχα ανακαλύψει.
Η «Πλαστελίνη» επαναλαμβάνεται για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, ως 25 Νοεμβρίου. Θέατρο Σφενδόνη: Μακρή 4, Αθήνα 117 42. Κλείσε εισιτήρια
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
