ΔΑΝΑΗ ΛΙΟΔΑΚΗ: «Η ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΑ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΤΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΕΙ Η ΑΡΡΕΝΩΠΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΘΗΛΥΚΟΤΗΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ»

Η Δανάη Λιοδάκη έγραψε και σκηνοθετεί στο θέατρο το «Αυτές που δεν προλάβατε», ένα φεμινιστικό έργο που καταφέρνει να θίξει σοβαρά κοινωνικά θέματα μέσα από το πρίσμα της κωμωδίας.

Το να επαναλαμβάνεται μια θεατρική παράσταση για δεύτερη σεζόν –μετά από αλλεπάλληλα sold out– είναι για μένα σαφής ένδειξη της απήχησης που έχει στο κοινό. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μία ανεξάρτητη παραγωγή, η οποία τελικά εντάσσεται στο πρόγραμμα ενός καταξιωμένου θεατρικού οργανισμού, όπως το Θέατρο του Νέου Κόσμου. Αυτό ακριβώς συνέβη με τη φεμινιστική κωμωδία «Αυτές που δεν προλάβατε», της ομάδας b.p.m. (beats per minute), σε κείμενο και σκηνοθεσία της Δανάης Λιοδάκη.

Η παράσταση παίζεται Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο Χώρα και την ημέρα που πήγα εγώ δεν έπεφτε καρφίτσα. Είχα μεγάλη περιέργεια να δω πώς μπορεί να προσεγγίσει κάποιος υπό χιουμοριστικό πρίσμα κοινωνικά ζητήματα όπως η έμφυλη βία, η γυναικεία καταπίεση, η σεξουαλική παρενόχληση, οι αμβλώσεις.

Εκείνο που επιβεβαίωσα βλέποντας το «Αυτές που δεν προλάβατε» είναι ότι μπορείς να χειριστείς τέτοια θέματα με απόλυτο σεβασμό στο πλαίσιο μιας κωμωδίας. Και θέλησα να μιλήσω με τη Δανάη Λιοδάκη, για να γνωρίσω καλύτερα όχι μόνο την ίδια αλλά κατά μία έννοια και τις ηρωίδες της.

Η Δανάη Λιοδάκη.

Η Δανάη Λιοδάκη και η ομάδα b.p.m. (beats per minute)

– Τι θα ήθελες να ξέρει για σένα κάποιος που δεν έχει παρακολουθήσει μέχρι τώρα τη δουλειά σου;

Θα ήθελα να ξέρει ότι δουλεύω με πρωτότυπα κείμενα, στα οποία είτε έχω γράψει εξ ολοκλήρου είτε έχω κάνει την δραματουργική επεξεργασία. Με ενδιαφέρει να ασχολούμαι με σύγχρονα θέματα και κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, αλλά με ένα πρίσμα πιο προσωπικό, μέσα από ανθρώπινες ιστορίες, με φρέσκο λόγο και χιούμορ. Έτσι προσπαθώ να κοιτάξω ξανά τι είναι το πολιτικό θέατρο σήμερα.

Θα ήθελα επίσης να ξέρει ότι δεν κάνω ρεαλισμό. Τα έργα μου θέλω να έχουν και στοιχεία από τη φαντασία, το όνειρο και αφηγηματικά μεταδραματικά στοιχεία. Είμαστε μια ομάδα που λέμε μια ιστορία, δεν επιζητούμε να νιώθει ο θεατής ότι είναι στο σαλόνι μας. Επίσης θα ήθελα να ξέρει ότι μέχρι τώρα ό,τι κάναμε το κάναμε μόνες μας, με την ομάδα μας, με δικούς μας πόρους και πολλή πολλή δουλειά, και αυτή είναι η πρώτη μας παράσταση που στο δεύτερο χρόνο της εντάσσεται σε έναν οργανισμό, αυτόν του Θεάτρου του Νέου Κόσμου.

Στο «Αυτές που δεν προλάβατε» παίζουν οι ηθοποιοί: Παναγιώτα Παπαδημητρίου, Μαριέλα Δουμπού, Άλκηστις Ζιρώ και Ευσταθία Λαγιόκαπα. Φωτογραφία: Πάτροκλος Σκαφίδας

– Πώς δημιουργήθηκε η ομάδα b.p.m. (beats per minute); Ποιοι είναι οι στόχοι της;

Η ομάδα δημιουργήθηκε το 2018 από αποφοίτους της δραματικής σχολής του Θεάτρου Τέχνης. Καθώς σπουδάσαμε και αποφοιτήσαμε μέσα στα χρόνια της κρίσης, είχαμε πάρει απόφαση ότι τα πράγματα δεν θα είναι τόσο εύκολα στην επαγγελματική μας ζωή, κι έτσι αποφασίσαμε αμέσως να κάνουμε τη δική μας ομάδα και να δημιουργήσουμε, χωρίς να περιμένουμε να χτυπήσει το τηλέφωνο, χωρίς να ελπίζουμε «κάποιος να μας διαλέξει».

Μέσα από την πορεία της ομάδας είδα κι εγώ ότι με ενδιαφέρει η δραματουργία, η συγγραφή και η σκηνοθεσία και όχι η υποκριτική. Και κάπως έτσι η ομάδα μας προσανατολίστηκε στο σύγχρονο κείμενο, σε διασκευές και σκηνικές συνθέσεις. Είμαστε μια ομάδα που μας ενδιαφέρει να παίζουμε νέα έργα με νέα ματιά.

Φεμινισμός και κωμωδία

– Το «Αυτές που δεν προλάβατε» είναι μια φεμινιστική κωμωδία. Τι σε παρακίνησε να γράψεις ένα φεμινιστικό έργο και γιατί το προσέγγισες υπό το πρίσμα της κωμωδίας;

Ήθελα καιρό να γράψω ένα φεμινιστικό έργο, γιατί αυτά τα ζητήματα που θίγονται στο έργο είναι ζητήματα που έχουν απασχολήσει πολύ και εμένα και τις φίλες μου. Τα θέματα αυτά τα έχω βιώσει και τα έχω συζητήσει και τα έχω αντιμετωπίσει σε όλη μου τη ζωή και ένιωθα ότι πρέπει να μιλήσω για αυτά. Δεν είχα αποφασίσει εξαρχής να είναι το έργο κωμωδία, έτσι προέκυψε. Νομίζω ότι η ιστορία σε πάει στη μορφή και όχι το ανάποδο. Αυτή η ιστορία έπρεπε να ειπωθεί με χιούμορ. Που συχνά λείπει όταν προσπαθούμε να μιλήσουμε για σημαντικά κοινωνικά θέματα της εποχής μας.

– Γιατί ο συγκεκριμένος τίτλος; Τι δηλώνει;

Ο τίτλος προέρχεται από το παλιό φεμινιστικό σύνθημα «Είμαστε οι εγγονές των μαγισσών που δεν προλάβατε να κάψετε», που αναφέρεται κάποια στιγμή στο έργο. Μας άρεσε όμως και το «Αυτές που δεν προλάβατε» γιατί έχει ένα δυναμισμό που ταιριάζει στην παράσταση.

– Στην παράσταση ακούγεται το ομότιτλο τραγούδι που έγραψε ο Φοίβος Δεληβοριάς. Πώς προέκυψε;

Ο Φοίβος Δεληβοριάς έγραψε τη μουσική της παράστασης. Ανάμεσα σε άλλα, του είχαμε ζητήσει και μια μπαλάντα με στίχους, στο δικό του στυλ, εμπνευσμένη από το έργο και μας την έγραψε. Επέλεξε να κρατήσει τον τίτλο του έργου. Μας άρεσε πολύ και τον ευχαριστούμε πολύ για αυτό.

– Οι τέσσερις φίλες που συναντιούνται τυχαία στο έργο αντιμετωπίζουν διάφορα ζητήματα, από τα στερεότυπα της κοινωνίας και τη γυναικεία καταπίεση μέχρι τη σεξουαλική παρενόχληση και το δικαίωμα στις αμβλώσεις. Πού θα έλεγες ότι βρίσκονται κοινωνικά οι γυναίκες της γενιάς σου;

Όλα αυτά τα περιστατικά που αναφέρω στο έργο έχουν συμβεί σε εμένα ή στις φίλες μου. Μπορεί να πιστεύουμε ότι κάποια πράγματα έχουν καλυτερέψει –και ίσως έχουν– αλλά αυτά τα περιστατικά –και άλλα πιο βαριά– συνεχίζουν να συμβαίνουν καθημερινά στις γυναίκες στη χώρα μας και αλλού. Και αυτό φαίνεται και από την πρόσληψη του έργου από το γυναικείο –κυρίως– κοινό.

Το δικαίωμα στην άμβλωση για παράδειγμα, θεωρούνταν κεκτημένο στον δυτικό κόσμο, αλλά ήρθε η αλλαγή του νομικού πλαισίου στις ΗΠΑ και μας θύμισε ότι τίποτα δεν είναι κεκτημένο, τίποτα δεν είναι δεδομένο. Και πρόσφατα κόμμα που μπήκε στο ελληνικό κοινοβούλιο εξέφρασε ανοιχτά τη θέση για την ποινικοποίηση των αμβλώσεων. Και ένα μέρος της ελληνικής κοινωνίας το στήριξε με την ψήφο του. Επομένως τι λέμε; Τα ζητήματα αυτά υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν και θα πρέπει να είμαστε εδώ για να παλεύουμε για τα αυτονόητα.

– Το «Αυτές που δεν προλάβατε» μιλάει και για τη γυναικεία φιλία, το sisterhood όπως λέγεται. Αν κάποιος σου έλεγε ότι η πατριαρχία δεν είναι μόνο γυναικεία υπόθεση, τι θα απαντούσες;

Φυσικά και δεν είναι γυναικεία υπόθεση. Η πατριαρχία είναι μια σχέση εξουσίας και δεν αφορά ούτε όλους τους άνδρες ούτε όλες τις γυναίκες ως άτομα, αφορά το τι εκπροσωπεί η αρρενωπότητα και η θηλυκότητα κοινωνικά. Για να το πω πιο απλά, το πρόβλημα δεν είναι μόνο η καταπίεση των γυναικών, αλλά η εξουσία και το προνόμιο που ασκείται από μάτσο αρρενωπότητες σε γυναίκες και θηλυκότητες, γκέι, φλώρους, παιδιά και οποιονδήποτε ευάλωτο και ευαίσθητο άνθρωπο. Απλά κατά κανόνα οι γυναίκες το βιώνουν πολύ περισσότερο και το βιώνουν συνολικά ως κοινωνική ομάδα, λόγω του φύλου τους.

Δανάη Λιοδάκη, τι θα έκανες αν ήσουν εσύ υπουργός;

– Οι ηρωίδες του έργου παίρνουν τελικά τον νόμο στα χέρια τους απέναντι στον υπουργό που είναι κατά των αμβλώσεων. Μέχρι που μπορεί να φτάνει μια αγωνιστική διεκδίκηση;

Αυτό δεν είμαι η καταλληλότερη να το απαντήσω νομίζω. Αυτό που δείχνει το έργο μας είναι ότι τέσσερις φαινομενικά κανονικές, απλές κοπέλες φτάνουν σε τέτοιο σημείο απόγνωσης από την καταπίεση που δέχονται από το κράτος εν προκειμένω, ώστε κάνουν ό,τι πιο ακραίο μπορούν να φανταστούν.

Η Δανάη Λιοδάκη.

Αλλά αυτό που λέμε είναι απλά μια ιστορία, μια μη ρεαλιστική, χιουμοριστική ιστορία που φωτίζει μια ανθρώπινη πλευρά ενός κοινωνικού ζητήματος. Δεν ξέρω στα σοβαρά αν αυτός ο τρόπος δράσης είναι ο πιο ενδεδειγμένος και δε νομίζω ότι η παράσταση καλείται να το απαντήσει αυτό.

– Αν ήσουν αύριο υπουργός και μπορούσες με μια απόφαση να αλλάξεις κάτι από τα κακώς κείμενα της κοινωνίας, σε τι θα έδινες προτεραιότητα;

Δυστυχώς δεν νομίζω ότι με μια απόφαση ενός υπουργού αλλάζει κάτι από τα κακώς κείμενα της κοινωνίας. Πιστεύω ότι αυτές οι διεργασίες είναι πιο αργές και πιο συλλογικές.

– Από την αρχή της παράστασης υπάρχει μια ασάφεια ως προς το τι απέγιναν οι ηρωίδες. Πέρασαν από το μυαλό σου άλλες εκδοχές της ιστορίας; Πού θα τις φανταζόσουν τώρα;

Μου άρεσε να αφήσει το τέλος ανοιχτό και ο κάθε θεατής ή θεάτρια να μπορεί ανάλογα με το πώς άκουσε την ιστορία τους να φαντάζεται αλλιώς την κατάληξη των τεσσάρων γυναικών. Εγώ τις φαντάζομαι να έχουν μεγαλώσει, να θυμούνται αυτήν την ιστορία και να γελάνε, κάποιες από αυτές να έχουν κάνει κόρες που έχουν μεγαλώσει σε ένα έστω λίγο λιγότερο καταπιεστικό περιβάλλον από τις μαμάδες τους και να είναι φυσικά ακόμα φίλες.

– Τι έχεις κρατήσει από το feedback που έχεις μέχρι τώρα, τόσο από το γυναικείο όσο και από το ανδρικό κοινό;

Πολλές φορές η πρόσληψη του κοινού είναι πολύ συγκινητική. Υπάρχουν άτομα που έχουν δει πολλές φορές την παράσταση και που θέλουν να την ξαναδούν. Υπάρχουν άντρες που μας λένε ότι μετά την παράσταση κατάλαβαν λίγο καλύτερα τις γυναίκες και τις δικές τους συμπεριφορές που ίσως πρέπει να αλλάξουν. Υπάρχουν γυναίκες που ανακουφισμένες νιώθουν ότι κάποιος μιλάει για το δικό τους βίωμα.

Εμένα μου αρέσει να βλέπω έξω από το θέατρο κυρίως νέες γυναίκες με τις φίλες τους. Νιώθω ότι η σκηνή και η πλατεία ενώνονται με έναν ιδιαίτερο συνωμοτικό δεσμό, από αυτούς που φτιάχνουν οι παιδικές φίλες στα sleepovers και τα πιτζάμα πάρτυ. Άλλωστε και το tagline της παράστασης είναι: «Δεν κοιμόμαστε όλες μαζί απόψε;»

– Μέχρι πότε θα παίζεται το έργο;

Οι παραστάσεις που έχουν ανακοινωθεί είναι μέχρι τις 12/12.

– Έχεις κάτι άλλο έχεις στα σκαριά;

Γράφω καινούργια πράγματα και συζητάω για επόμενα πρότζεκτ, από το καλοκαίρι ή τη νέα χρονιά.

«Αυτές που δεν προλάβατε»: Θέατρο Χώρα, Αμοργού 20 – Κλείσε εισιτήρια