ΓΙΑΤΙ ΞΕΧΝΑΣ ΤΙ ΗΘΕΛΕΣ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΟΤΑΝ ΜΠΑΙΝΕΙΣ ΣΕ ΕΝΑ ΔΩΜΑΤΙΟ

Κατά πάσα πιθανότητα, σου έχει συμβεί να πας να κάνεις κάτι και να ξεχνάς τι ήταν αυτό. Είναι ένα φαινόμενο που ονομάζεται «doorway amnesia» και υπάρχει ένας τρόπος να το αποφύγεις.

Κάθεσαι στον καναπέ το βραδάκι και χαζοβλέπεις τηλεόραση. Δηλαδή, και παρακολουθείς και δεν παρακολουθείς κάποιο πρόγραμμα, σίριαλ ή ό,τι άλλο, όπως προσπαθείς να «αδειάσεις» το μυαλό σου. Ξαφνικά, σου έρχεται η επιθυμία να φας κάτι γλυκό. Σηκώνεσαι από τον καναπέ και πηγαίνεις αποφασιστικά προς την κουζίνα – όμως όταν φτάνεις εκεί, δεν θυμάσαι τι ήθελες. Ξεχνάς τον λόγο για τον οποίον έχεις πάει στην κουζίνα.

Κάνεις ένα rewind στις σκέψεις σου, μήπως και έλθει η θεία φώτιση. Αποτυγχάνεις να κάνεις την ανάκληση. Επιστρέφεις στον καναπέ – και τότε θυμάσαι τι ήθελες!

Αρχίζεις να αυτομαστιγώνεσαι. Μετά αμφισβητείς την κατάσταση του μυαλού σου, προσθέτοντας ότι νωρίτερα είχες ξεχάσει στη δουλειά τον λόγο που άνοιξες ένα «παράθυρο» στον υπολογιστή σου, όπως και τον λόγο που άνοιξες το ψυγείο όταν επέστρεψες από τη βόλτα με τους σκύλους σου (όχι εγώ, μια φίλη).

Δεν θέλω να αγχώνεσαι. Είσαι μια χαρά. Απλώς πέφτεις θύμα του φαινομένου που λέγεται «doorway amnesia». Έχει να κάνει με τον τρόπο που μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα μαζί: το πώς μετατοπίζεται η προσοχή μας ανάλογα με την ιεραρχία των πράξεων μας.

Τι είναι η doorway amnesia

Αυτό που περιγράφεται ως «αμνησία της πόρτας» είναι γνωστικό φαινόμενο. Η απώλεια μνήμης πιστεύεται πως προκύπτει επειδή η αλλαγή στο περιβάλλον (η διέλευση ενός ορίου, νοητού ή πραγματικού) διαταράσσει τη συνέχεια των διαδικασιών σκέψης. Προκαλεί το reset του εγκεφάλου και αυτό μπορεί να οδηγήσει στο να ξεχάσουμε την αρχική μας πρόθεση.

Ο όρος doorway amnesia διατυπώθηκε πρώτη φορά το 2006, σε μελέτη που έγινε με επικεφαλής τον γνωστικό ψυχολόγο Δρ Gabriel Radvansky. Μετά τα διάφορα πειράματα που έκανε με συναδέλφους του, διαπίστωσε πως οι συμμετέχοντες ήταν πιο πιθανό να ξεχάσουν πληροφορίες όταν περνούσαν μια σειρά από πόρτες, σε σύγκριση με την ίδια απόσταση μέσα σε ένα δωμάτιο.

Αυτό υποδηλώνει ότι η πράξη της διέλευσης από μια πόρτα οδηγούσε στην απώλεια μνήμης.

Η πόρτα μπορεί να είναι πραγματική ή νοητή

Το 2011, ερευνητές του University of Notre Dame Study μελέτησαν περαιτέρω την εικασία. Παρατήρησαν στο Quarterly Journal of Experimental Psychology ότι το φαινόμενο δεν συνέβαινε μόνο με φυσικές πόρτες, αλλά και με φανταστικές ή εικονικές.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Όπως σημείωσαν, «ένα καλό παράδειγμα είναι η μετακίνηση σε ένα πολυκατάστημα, από το πάρκινγκ προς τα καταστήματα. Μπορεί να μας κάνει να ξεχάσουμε τι θέλουμε να αγοράσουμε». Όσο για τη μετάβαση από τα καταστήματα στο πάρκινγκ, όλοι ξέρουμε πού μπορεί να καταλήξει. Ναι, στο να ψάχνουμε για ώρα το αυτοκίνητο μας.

Η μελέτη του 2011 έδειξε ότι ήταν η πράξη της μετάβασης σε διαφορετικά περιβάλλοντα που προκάλεσε την απώλεια μνήμης. Όχι η παρουσία φυσικής πόρτας.

Ο εγκέφαλος «αποφασίζει» τι ξεχνάς και τι κρατάς

Ακολούθησαν πολλές άλλες σχετικές εργασίες, που βοήθησαν να μάθουμε ότι το φαινόμενο μπορεί να είναι πιο έντονο σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, συγκριτικά με νεότερα άτομα. Μια θεωρία είναι ότι οι ηλικιωμένοι μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς σε διαταραχές της μνήμης, λόγω αλλαγών στις γνωστικές διαδικασίες.

Το 2021 ερευνητές πρότειναν ότι «το φαινόμενο της πόρτας» σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο η εργαζόμενη μνήμη και η προσοχή μας επεξεργάζονται τις πληροφορίες. Διευκρινίστηκε πως ο εγκέφαλος μας «χωρίζει» τις μνήμες ανά περιβάλλοντα. Όταν περνάμε κάτω από μια πόρτα, ο εγκέφαλός μας μπορεί να αποφασίσει να «ξεφορτωθεί» πληροφορίες που σχετίζονται με το περιβάλλον που αφήνουμε πίσω, ώστε να δημιουργήσει χώρο για την επεξεργασία νέων πληροφοριών στο νέο περιβάλλον. Αυτό μοιραία μας οδηγεί σε κενά μνήμης.

Εν τω μεταξύ, μελέτες νευροαπεικόνισης με χρήση fMRI που επιστρατεύτηκε για τη διερεύνηση των νευρικών μηχανισμών πίσω από το φαινόμενο, κατέγραψαν αλλαγές στη δραστηριότητα του εγκεφάλου και στη συνδεσιμότητα όταν τα άτομα μετακινούνται μεταξύ περιβαλλόντων. Γεγονός που μπορεί να συμβάλει σε διαταραχές της μνήμης.

Ξέχνα το multitasking

Aυστραλοί ερευνητές επισήμαναν πως όταν είμαστε συγκεντρωμένοι σε αυτό που θέλουμε να κάνουμε, τίποτα δεν μπορεί να μας σταματήσει από το να το θυμόμαστε. Όταν σκεφτόμαστε πολλά διαφορετικά πράγματα, μοιραία έρχεται η λήθη.

Προτάθηκε δηλαδή, ότι το φαινόμενο εμφανίζεται όταν αλλάζουμε με φυσικό και νοητικό τρόπο περιβάλλον, όπως πηγαίνουμε από το ένα δωμάτιο στο άλλο, ενώ σκεφτόμαστε διαφορετικά πράγματα. Αυτή είναι η συνταγή της αποτυχίας.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.