Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΔΟΥΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ

Η παράσταση «Τόπος ατελείωτος» γεννήθηκε από τις Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και θα έπρεπε να είναι ένα «μάθημα» για κάθε πολιτικό που θέλει να είναι στο πλευρό του λαού και να παίρνει αποφάσεις για τις ζωές μας.

Δεν μου είναι πολύ εύκολο να βάλω σε λέξεις τις σκέψεις και τα συναισθήματα που γεννήθηκαν όσο έβλεπα την παράσταση «Τόπος ατελείωτος» στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Ήταν η δεύτερη και τελευταία φορά που παιζόταν – είχε προηγηθεί η παρουσίασή της την Κυριακή 16 Ιουλίου 2023, στον υπαίθριο χώρο πίσω από το Αρχοντικό Τομπάζη στις Κεχριές Ευβοίας.

Αφορμή ήταν οι καταστροφικές πυρκαγιές στη Βόρεια Εύβοια το 2021, που εκτιμάται ότι αφάνισαν το ένα τρίτο των δασών του νησιού. Έναν χρόνο αργότερα, από τον Σεπτέμβριο του 2022 μέχρι τον Ιούνιο του 2023, πραγματοποιήθηκε εκεί ένας κύκλος καλλιτεχνικών εργαστηρίων από τις Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις της  Εθνικής Λυρικής Σκηνής, με τη συμμετοχή κατοίκων από τα χωριά Αγία Άννα, Αχλάδι, Βασιλικά, Ιστιαία, Κεχριές, Λίμνη, Μαντούδι, Μουρτιάς και Ροβιές.

Το προηγούμενο βράδυ είχα βρεθεί στο κατάμεστο Ηρώδειο, σε ένα γκαλά όπερας της ΕΛΣ για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας. Στην πρώτη σειρά διέκρινα από μακριά την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, που συνεχάρη στο τέλος διά χειραψίας τον μαέστρο. Ένα 24ωρο μετά, στο ΚΠΙΣΝ, η Εναλλακτική Σκηνή δεν ήταν γεμάτη, ενώ πολιτικός στο κοινό δεν υπήρχε ούτε για δείγμα.

Στιγμιότυπο από την παρουσίαστη της παράστασης στις Κεχριές. © Κική Παπαδοπούλου

Μακάρι να ήταν εκεί όχι μόνο η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, όχι μόνο οι 300 της Βουλής, αλλά όλοι οι πολιτικοί, όλων των κομμάτων που διεκδικούν την ψήφο μας και θέλουν να «στέκονται» στο πλευρό μας. Γιατί ο «Τόπος ατελείωτος» θα τους έδειχνε τι σήμαινε και τι σημαίνει ακόμα για τους κατοίκους των πυρόπληκτων περιοχών αυτό που συνέβη. Θα τους έδειχνε ότι πέρα από την επωδό «δεν χάθηκε καμιά ανθρώπινη ζωή», χάθηκαν πολλά και πληγώθηκαν ακόμα περισσότερα.

Μια παράσταση που δεν ήταν μόνο για την Εύβοια

Η παράσταση γεννήθηκε στην Εύβοια και μιλούσε γι’ αυτήν. Μια μικρή στρογγυλή τάφρος στη σκηνή είχε γεμίσει με χώμα του τόπου κι από μέσα ξεθάβονταν αναμνήσεις. Αλλά ο «Τόπος ατελείωτος» δεν αφορούσε μόνο την Εύβοια, ούτε και αφορούσε μόνο το παρελθόν. Αφορούσε όλη την Ελλάδα, που στα δυο χρόνια μετά τις πυρκαγιές στην Εύβοια είδε να την πλήττουν πολλές καταστροφές, φυσικές και μη, άλλοτε χωρίς απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και άλλοτε με ανθρώπινα θύματα.

Ο «Τόπος ατελείωτος» στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. © Βαλέρια Ισάεβα

Σε μια φορτισμένη στιγμή της παράστασης αναφέρθηκαν οι πρόσφατες πλημμύρες στη Θεσσαλία, οι πυρκαγιές στον Έβρο και στη Ρόδο, ακόμη και το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη. Τραγωδίες που θέτουν υπό αμφισβήτηση την ικανότητα του όποιου «επιτελικού κράτους» –σε μεγάλο βάθος χρόνου, ανεξαρτήτως κυβέρνησης– να δημιουργήσει στους πολίτες του την αίσθηση ότι προστατεύει τις ζωές τους. Όχι μόνο την ύπαρξή τους, αλλά και όλα όσα συνθέτουν αυτό που καθένας ονομάζει ζωή του.

«Τόπος ατελείωτος» και προσωπικές μαρτυρίες

Σε πολλά σημεία ειπώθηκαν πράγματα που θα ήθελα να θυμάμαι. Στέκομαι σε δύο: Ένα περιστατικό και μια διαπίστωση. Τα μεταφέρω όπως καταγράφηκαν στη μνήμη μου, όσο μπορώ πιο πιστά.

Ενώ η φωτιά σε κάποιο σημείο της Εύβοιας πλησίαζε ένα σπίτι, μια κάτοικος της περιοχής είδε ένα πυροσβεστικό που τελούσε εν αναμονή. «Έχετε νερό;»  ρώτησε τους πυροσβέστες. «Έχουμε», απάντησαν εκείνοι. «Ελάτε εδώ πιο κάτω που καίγεται ένα σπίτι να το σώσουμε», τους είπε, για να πάρει την εξής απάντηση: «Δεν έχουμε εντολή». Όπως ανέφερε, πυροσβέστες που κατά τη διάρκεια της βάρδιας τους δεν είχαν εντολή να παρέμβουν –ιδίως ντόπιοι– μόλις σχολούσαν ρίχνονταν εθελοντικά ενάντια στις φλόγες.

Στιγμιότυπο από την παράσταση στο ΚΠΙΣΝ. © Βαλέρια Ισάεβα

Σε άλλο σημείο της παράστασης, ενώ ο ένας μετά τον άλλον οι συμμετέχοντες πλησίαζαν το μικρόφωνο για να πουν κάτι ή και να σωπάσουν, ακούστηκε η φράση: «Μετανιώνω που εκκένωσα το σπίτι μου». Μια φράση που δείχνει ότι καλή είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής και μεγάλη η χρησιμότητα του 112, όμως δεν μπορεί να θεωρούνται η πεμπτουσία της κρατικής μέριμνας.

Ένα σπουδαίο εγχείρημα

Το να στηθεί ο «Τόπος ατελείωτος» ήταν ένα πολυσύνθετο εγχείρημα, ενδεικτικό της δουλειάς που έγινε στο Μέλισμα, όπως ονομάστηκε ο ετήσιος κύκλος εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών δράσεων για άτομα όλων των ηλικιών που υλοποίησαν οι Εκπαιδευτικές & Κοινωνικές Δράσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Από αυτά γεννήθηκε η ιδιαίτερη σκηνική σύνθεση στιγμών, τραγουδιών και αφηγήσεων της παράστασης, σαν μια ιδιαίτερη «επέτειος» που παρακινεί τους παλιούς να θυμηθούν και τους νέους να μάθουν.

© Κική Παπαδοπούλου

Τα εργαστήρια είχαν τέσσερις θεματικές: θεατρική έκφραση και δημιουργική γραφή, μουσική (ορχηστρικό σύνολο, χορωδία και χιπ χοπ), δημιουργική κίνηση και χορός, εικαστικές τέχνες. Εκείνο που αισθάνθηκα βλέποντας το αποτέλεσμα επί σκηνής είναι πως η δουλειά που έγινε ήταν σπουδαία. Γιατί πρέπει να είχε μια επουλωτική δράση όχι μόνο στις ψυχές των κατοίκων που συμμετείχαν στη δημιουργία της αλλά και όλων των θεατών. Ακόμη κι εκείνων που δεν έχουν κάποια σύνδεση με την Εύβοια, όπως δεν έχω εγώ. Γιατί όλοι έχουμε ζήσει κάτι σχετικό, λιγότερο ή περισσότερο κοντά μας. Γιατί ο τρόπος που η κρατική μηχανή αντιμετώπισε εκείνες τις πυρκαγιές είναι ο τρόπος που μπορεί να αντιμετωπιστεί η επόμενη καταστροφή, δίπλα μας.

© Κική Παπαδοπούλου

Η παράσταση είχε στιγμές φορτισμένες συναισθηματικά αλλά και στιγμές ανάλαφρες, όπως είχε από τη μια τον θρήνο για ό,τι χάθηκε και από την άλλη την ελπίδα πως οι πληγές θα επουλωθούν και η ομορφιά θα αναγεννηθεί. Είναι μάλλον στη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης να αναζητά κάτι ελπιδοφόρο για να συνεχίσει. Και είναι θεμιτό, αρκεί να μην ξεχνάμε κάτι ακόμα: Μπορεί ένας τόπος που καταστράφηκε να αναγεννηθεί, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι και ο ίδιος. Οπότε, οι –συχνά απόντες από την καθημερινή μας πραγματικότητα– πολιτικοί ας μην αρκούνται στο «δεν θρηνήσαμε ανθρώπινες ζωές». Ας μάθουν να θρηνούν για καθετί που χάνεται, ώστε να καταλάβουν πως ό,τι κι αν αναγεννηθεί, μερικά πράγματα που χάνονται είναι αναντικατάστατα.