ΠΑΧΥΣ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΥΓΙΗΣ: ΓΙΝΕΤΑΙ;

Τι πειράζει να είναι κανείς υπέρβαρος, αν είναι μεταβολικά υγιής; Πόσοι άνθρωποι μπορούν να το πετύχουν αυτό και τι πρέπει να γνωρίζουν;

Στις αρχές του 2000, ερευνητές των Αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) εξέτασαν τη σχέση βάρους και πρόωρης θνησιμότητας. Ήθελαν να καταλήξουν στο κατά πόσο το να είναι κανείς παχύσαρκος ή λιποβαρής μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο θνησιμότητας.

Τα ευρήματά τους προκάλεσαν έκπληξη στην επιστημονική κοινότητα: «Το να είναι κανείς υπέρβαρος σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας, από το να είναι κανείς λιποβαρής», περιέγραψε μια εκ των συγγραφέων της μελέτης, η Δρ. Katherine Flegal από το Πανεπιστήμιο Stanford.

Στη μελέτη της βρήκε ότι άτομα με δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) μεταξύ 25 και 30 δεν είχαν αυξημένο κίνδυνο θανάτου, συγκριτικά με άτομα με φυσιολογικό δείκτη. «Νομίζω ότι δίνεται υπερβολική έμφαση στον ΔΜΣ και και την απώλεια βάρους και αυτό συμβάλλει στον στιγματισμό των υπέρβαρων ατόμων», είχε πει.

Έπειτα από αυτή τη μελέτη οι επιστήμονες άρχισαν να διαπιστώνουν ότι υπέρβαρα άτομα μπορεί να είναι μεταβολικά υγιή και ότι ίσως ο ΔΜΣ να μην είναι ο μοναδικός δείκτης για να κρίνεται η υγεία τους. Από την άλλη, όμως, στα 20 χρόνια που μεσολάβησαν από τότε, αμέτρητες μελέτες έχουν συνδέσει την παχυσαρκία με διάφορα και σοβαρά προβλήματα υγείας, οπότε αναπόφευκτα αναρωτιέται κανείς τι ισχύει. Μπορεί κανείς να είναι παχύσαρκος μα μεταβολικά υγιής;

Τι είναι η «μεταβολικά υγιής παχυσαρκία» και τι «παγίδες» μπορεί να κρύβει

«Η παχυσαρκία έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα (CVD), προβλήματα ορθοπεδικά (οστεοαρθρίτιδες) αλλά και ορισμένους τύπους καρκίνου», λέει στο OW η Μόνικα Μαθιοπούλου, Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος-Ειδικός Μεταβολισμού.

«Η "μεταβολικά υγιής παχυσαρκία" έχει προταθεί ως όρος για να περιγράψει όσους έχουν δείκτη μάζας σώματος μεγαλύτερο από 30 mg/m2 αλλά δεν έχουν εμφανείς μεταβολικές ανωμαλίες, όπως υπέρταση, δυσλιπιδαιμία ή διαβήτη. Είναι ένας όρος που θα μπορούσε να καλύψει περίπου το ένα τρίτο των ατόμων με παχυσαρκία, αλλά είναι ένας όρος με τον οποίο δεν συμφωνούν όλοι, μεταξύ αυτών κι εγώ», συνεχίζει η ειδικός.

iStock

Η ίδια εξηγεί ότι πρόκειται για έναν όρο «περιορισμένης χρησιμότητας, δεδομένου ότι το προφίλ των παραγόντων κινδύνου ενός ατόμου μπορεί να μεταβληθεί με τον χρόνο και συνήθως μεταβάλλεται, όπως μας δείχνουν μεγάλες μελέτες παρατήρησης.

»Βασίζουμε, λοιπόν, έναν ορισμό της υγείας στο πώς μοιάζει κάποιος εκείνη τη στιγμή και ποιοι είναι αυτοί οι διάφοροι παράγοντες κινδύνου. Η παχυσαρκία, όμως, είναι μια ασθένεια με μακρά περίοδο επώασης. Παραμένει υποκλινική για πολλά χρόνια. Και όταν οι άνθρωποι μεγαλώνουν, βλέπουμε κλινικές εκδηλώσεις (καρδιαγγειακά, υπέρταση, ορθοπεδικά) που δεν τα βλέπαμε στα 20 ή στα 30 τους. Εξάλλου, η παχυσαρκία παραμένει παράγοντας κινδύνου για αρκετές μορφές καρκίνου, παρά το καλό μεταβολικό προφίλ.

»Ακόμη κι αν –και αυτό είναι ένα μεγάλο αν– τα άτομα με παχυσαρκία δεν διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου, εξακολουθούν να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για πολλές άλλες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της καρδιακής ανεπάρκειας, αρρυθμιών, αναπνευστικών ασθενειών, καρκίνου. Ο όρος "υγιής" ερμηνεύεται μερικές φορές ως μηδενικός κίνδυνος για την υγεία, κάτι που δεν ισχύει. Το υπερβολικό βάρος μπορεί να προκαλέσει σημαντικούς κινδύνους για παθήσεις όπως η καρδιακή ανεπάρκεια ή οι αναπνευστικές παθήσεις, με τρόπους που δεν έχουν ακόμη κατανοηθεί πλήρως και που δεν καταγράφονται από τους μεταβολικούς παράγοντες υγείας.

»Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν κάποιος χαρακτηρίζεται ως άτομο που ζει με μεταβολικά υγιή παχυσαρκία, η απώλεια βάρους μπορεί να τον ωφελήσει με πολλούς τρόπους και να μειώσει τον κίνδυνο πολλών προβλημάτων υγείας στο μέλλον. Πιθανότατα θα βελτιωθεί και η ψυχολογία του. Άλλωστε, μην ξεχνάμε και τον ορισμό της υγείας κατά τον ΠΟΥ: ως υγεία νοείται η κατάσταση πλήρους σωματικής και κοινωνικής ευεξίας του ανθρώπου».

iStock

Ποιοι υπέρβαροι μπορεί να είναι μεταβολικά υγιείς;

Φυσικά, δεν θα πρέπει να παραβλέψει κανείς το γεγονός ότι, αν και εξαιρετικά μικρό, υπάρχει ένα ποσοστό ανθρώπων με παχυσαρκία που δεν έχει την παραμικρή μεταβολική ανωμαλία. «Τα άτομα αυτά εμφανίζουν ανοχή στις μεταβολικές επιπτώσεις του υπερβολικού σωματικού λίπους και, αν τα παρακολουθήσεις σε βάθος ετών, θα δεις ότι δεν θα αναπτύξουν ποτέ ούτε διαβήτη, ούτε καρδιοπάθειες», αναφέρει σε άρθρο ο καθηγητής του Ερευνητικού Κέντρου Διατροφής και Παχυσαρκίας στο Πανεπιστήμιο της Washington,  Δρ. Samuel Klein. Ο ίδιος υπολογίζει ότι το ποσοστό των ατόμων αυτών δεν ξεπερνά το 7% των παχύσαρκων μα «μεταβολικά υγειών».

Το μεγαλύτερο μέρος του ποσοστού αποτελείται από γυναίκες, άτομα νεότερης ηλικίας και συνήθως με δείκτη μάζας σώματος κάτω από 35. Ο Klein διευκρινίζει, «το βλέπουμε συνήθως σε γυναίκες με κατανομή λίπους στο κάτω μέρος του σώματος, στους γοφούς, τα πόδια και τα οπίσθια, αλλά όχι στην περιοχή της κοιλιάς», εξηγώντας ότι το λίπος στην κοιλιά, το λεγόμενο σπλαχνικό λίπος, είναι και το πιο επικίνδυνο για σοβαρές χρόνιες παθήσεις.

Τέλος, καταλήγει ο Klein, για να είναι κανείς παχύς μα μεταβολικά υγιής σημαίνει πως πιθανότατα κάποια γενετική αιτία τον κάνει πιο ανθεκτικό στις επιπτώσεις της παχυσαρκίας. Συνήθως, βέβαια, και ο τρόπος ζωής του ατόμου αυτού παίζει ρόλο: τρώει υγιεινά, ασκείται συστηματικά, κοιμάται επαρκώς. Τονίζει πάντως πως «όλα αυτά αποτελούν θεωρίες και δεν βασίζονται σε επιστημονικές μελέτες. Αλλά το να είσαι παχύσαρκος και να γυμνάζεσαι ή να τρως υγιεινά είναι σίγουρα προτιμότερο από το να μην κάνεις καμία προσπάθεια, ακόμα κι αν είσαι λεπτός».

Πρέπει, λοιπόν, όλοι οι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι να αδυνατήσουν; Η απάντηση σε αυτό είναι απλή, λέει ο Klein: «Αν είσαι παχύσαρκος, ακόμα κι αν είσαι μεταβολικά υγιής, έχει νόημα να προσπαθήσεις να χάσεις βάρος».