ΞΕΡΟΥΜΕ ΓΙΑΤΙ ΕΙΧΕΣ ΠΟΝΟΚΕΦΑΛΟ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ – ΙΣΩΣ ΚΑΙ ΤΗ ΔΕΥΤΕΡΑ

Εντάξει, ο πονοκέφαλος ίσως είναι το λιγότερο. Το θέμα είναι οτιδήποτε στην ατμόσφαιρα μπορεί να επιβαρύνει την υγεία μας –ιδιαίτερα ευπαθών ομάδων– και ότι το ελληνικό κράτος δεν μας προειδοποιεί ανάλογα και δεν αξιοποιεί τα διαθέσιμα εργαλεία για μια αποτελεσματική στρατηγική προσαρμογής στην κλιματική κρίση.

Ήταν Κυριακή μεσημέρι, όταν ενεργοποίησα το laptop μου για να ηχογραφήσω μια συζήτηση που είχα με επιστήμονα σχετικά με τις πιο πρόσφατες καταστροφές στην Ελλάδα. Είχα πονοκέφαλο, χωρίς να μπορώ να προσδιορίσω τον λόγο.

Κάτω δεξιά στην οθόνη, στο σημείο των ενημερώσεων της Microsoft, εμφανίστηκε μια κόκκινη κουκίδα. Προφανώς και έκανα click.

Έμαθα πως ο αέρας που αναπνέω –την ημέρα που ο άνεμος είχε μια κάποια μεγάλη ταχύτητα, θα έλεγε κανείς– είναι προβληματικός. Ειδικά για τα άτομα που έχουν ευαισθησία στη γύρη. Δηλαδή, εμένα και εκατομμύρια άλλους.

Στις οδηγίες για την επιβίωση μου ήταν να βάλω μάσκα, να κλείσω τα παράθυρα στο σπίτι –που τα είχα ορθάνοιχτα– και να θέσω σε λειτουργία τον καθαριστή αέρα, να αποφύγω τις υπαίθριες δραστηριότητες και να κάνω ντους σε περίπτωση που είχα βγει.

Το κόκκινο γινόταν πορτοκαλί για τη Δευτέρα, την Τρίτη και την Τετάρτη – μέχρι εκεί έφτανε η πρόβλεψη. Στις προτροπές υπήρχαν όσα διαβάσατε πρωτύτερα, με την ανάγκη να κλείσω τα παράθυρα και τις πόρτες στο σπίτι να γίνεται σύσταση. Και ρωτώ: Αυτή την πληροφορία δεν θα έπρεπε να μου την έχει δώσει η Πολιτική Προστασία; Θα μου πεις, με τον δικό σου πονοκέφαλο θα ασχολείται η Πολιτική Προστασία; Αλλά δεν μιλάμε για τον δικό μου πονοκέφαλο, αλλά για οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας μπορεί να προβληθεί ή επιδεινωθεί από τις συνθήκες στην ατμόσφαιρα.

Σε χώρες που δεν είναι η Ελλάδα υπάρχουν ειδικές εφαρμογές για κινητά μέσω των οποίων οι αρχές ενημερώνουν για συνθήκες που μπορεί να πλήξουν την υγεία των πολιτών. Από την αέρια ρύπανση έως τη δραστηριότητα κουνουπιών, που είναι πιο έντονη υπό κάποιες συνθήκες θερμοκρασίας ή/και υγρασίας.

Παρεμπιπτόντως, δείκτη δραστηριότητας κουνουπιών σε περιοχές της Ελλάδας παρέχει το Conops, που δημιουργήθηκε από το Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών σε συνεργασία με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ / EUROKINISSI

«Είναι μέτρο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή», λέει στο OW ο Δρ. Άγγελος Σωτηρόπουλος, φυσικός PhD Msc και επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών (ΕΝΑ).

Με όσα έγιναν στο θεσσαλικό κάμπο, εύλογα αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει στην Ελλάδα οποιαδήποτε στρατηγική προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Η απάντηση είναι ότι υπάρχει –γιατί είναι κάτι που οφείλουμε να έχουμε ως κράτος μέλος της ΕΕ– αλλά όσα αναφέρονται στον σχετικό νόμο του 2016 δεν έχουν γίνει πράξη.

Όπως λέει ο κύριος Σωτηρόπουλος «η στρατηγική έχει δεκαετή ισχύ. Το 2026 θα αξιολογηθεί ως προς την αποτελεσματικότητα της και θα αλλάξει βάσει των αναγκών που θα διαπιστωθούν. Υλοποιείται μέσα από 13 περιφερειακά σχέδια που έχουν εκπονήσει τα 13 περιφερειακά κέντρα».

Βάσει νόμου, κάθε περιφέρεια πρέπει να έχει ένα κέντρο για την κλιματική αλλαγή. Οι περισσότερες δεν έχουν.

«Αρχικά η εθνική στρατηγική είναι κακογραμμένη και ακριβοπληρωμένη και έπειτα χρησιμοποιεί προβολές του κλίματος που είναι παρωχημένες και δεν ισχύουν πια», επισημαίνει ο ειδικός.

«Δηλαδή, κάνουμε πράγματα βάσει πρότερων κλιματικών δεδομένων. Αυτό το παρωχημένο κείμενο είναι η εν ισχύ στρατηγική που θα έπρεπε να ακολουθούν όλες οι πολιτικές στην Ελλάδα. Από τα 13 περιφερειακά σχέδια, επτά χρόνια μετά έχουν εγκριθεί εγκριθεί 3 ή 4 φέτος, το 2023. Από αυτά τα κείμενα, πολλά είναι κακογραμμένα και διεκπεραιωτικά. Τα υπόλοιπα δεν έχουν επισημοποιηθεί, με αποτέλεσμα να μην υλοποιείται οργανωμένη προσαρμογή».

Θα έλεγες πως οι ειδοποιήσεις για συνθήκες που απειλούν τη ζωή μας και προκύπτουν από καταγραφές που γίνονται θα ήταν μια εύκολη αρχή προσαρμογής στην κλιματική κρίση. Από ό,τι αποδεικνύεται, δεν πιστεύει το ίδιο και η Πολιτεία.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΕΜΠΑΠΗΣ / EUROKINISSI

«Κάποιες συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, υπάρχει περίπτωση όσοι έχουν ευαισθησία στις αλλεργίες –και λόγω γύρης και λόγω σκόνης– να έχουν πρόβλημα. Το να έχεις ένα early warning system είναι ζήτημα προσαρμογής. Αλλά δεν υπάρχει στη χώρα μας. Πώς ενημερώνεται ο κόσμος από την Πολιτεία που έχει προβλήματα υγείας;»

Κι αν ο πονοκέφαλος σου φαίνεται αμελητέα υπόθεση, δεν ισχύει το ίδιο για άλλες σοβαρές καταστάσεις. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις του European Environment Agency, το 2020 τουλάχιστον 238.000 άνθρωποι πέθαναν πρόωρα στην ΕΕ λόγω έκθεσης σε ρύπανση από ΑΣ2,5 άνω του επιπέδου των 5 µg/m3 των κατευθυντήριων γραμμών του ΠΟΥ. Η ρύπανση από διοξείδιο του αζώτου οδήγησε σε 49.000 πρόωρους θανάτους στην ΕΕ και η έκθεση σε όζον σε 24.000.

Όπως λέει ο κ. Σωτηρόπουλος, «η γνώση υπάρχει, όπως υπάρχουν αρμόδιοι φορείς που κάνουν την πρόβλεψη, σε πανεπιστήμια και ιδρύματα. Θα πρέπει να συνεργαστούν οι αρμόδιες διευθύνσεις για να δημιουργήσουν ένα εργαλείο-εφαρμογή, ώστε να ξέρουμε τι να κάνουμε για τα κουνούπια, τις ασθένειες, την αέρια ρύπανση. Να γνωρίζουμε όπου και αν είμαστε αν υπάρχει κάποιο επεισόδιο που μπορεί να είναι επιβλαβές. Στην Αττική θα έχουμε πολλά, τώρα που κάηκε και η Πάρνηθα. Ούτε αυτό όμως δεν μπορούν να κάνουν. Δεν έχει προχωρήσει τίποτα από όσα αναφέρονταν στη στρατηγική προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Άρα, δεν ενημερωνόμαστε και με ό,τι σχετίζεται με μετεωρολογικές ακραίες παραμέτρους. Δυστυχώς, είμαστε πολύ πίσω».

«ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΖΩΗ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΚΑΝΕΙ ΟΛΑ ΟΣΑ ΠΡΟΗΓΟΥΝΤΑΙ ΤΟΥ 112, ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΤΡΟ».

Και μιλάμε για μια χώρα της οποίας οι κυβερνώντες λένε και ξαναλένε πως η απόλυτη προτεραιότητα της Πολιτικής Προστασίας είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής. Την ίδια ώρα, η κακή ποιότητα του αέρα, ιδίως στις αστικές περιοχές, επηρεάζει την υγεία των πολιτών.

Πέραν των πρόωρων θανάτων, η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί προβλήματα υγείας και αυξάνει σημαντικά το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης. Για παράδειγμα, το 2019 η έκθεση σε ΑΣ2,5 οδήγησε σε 175.702 έτη ζωής με αναπηρία (YLD) λόγω χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας σε 30 ευρωπαϊκές χώρες.

«Για να προστατέψεις την ανθρώπινη ζωή, πρέπει να έχεις κάνει όλα όσα προηγούνται του 112, που θα πρέπει να είναι το τελευταίο μέτρο. To 112 έχει γίνει η απόλυτη δικαιολογία, για να μην κάνουν όλα τα άλλα. Ως πολίτης, δεν θέλω να μου πεις “φύγε να σωθείς”. Θέλω να είσαι οργανωμένος και να με προστατεύεις σε καθετί που σχετίζεται με τη ζωή μου. Είτε είναι αέρια ρύπανση, είτε είναι φωτιά, είτε πλημμύρα, είτε χιόνι, είτε αλλεργία – το πιο απλό. Μετά, αν τύχει να συμβεί κάτι τόσο ακραίο, τότε στείλε 112 να σωθώ».

Έως τότε έχουμε τις εφαρμογές των smartphones να μας ενημερώνουν ακόμα και για την ταχύτητα των ανέμων, πέραν της ποιότητας του αέρα. Που ναι, προκαλεί πονοκέφαλο.