ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΟΛΟΙ ΨΥΧΟΛΟΓΟ;

Είναι μόδα η ψυχοθεραπεία; Ποιος και γιατί χρειάζεται ψυχολόγο; Για ποιους λόγους κάθονται συνήθως οι άνθρωποι στο ντιβάνι και πότε αποδίδει πραγματικά αυτή η διαδικασία; Μία ψυχοθεραπεύτρια καταρρίπτει με τις απαντήσεις της όλα –μα όλα– τα σχετικά κλισέ. 

Όταν στα 16 μου σκεφτόμουν την επιλογή να γίνω ψυχολόγος, οι δικοί μου έπεσαν να με φάνε. «Αυτά είναι αμερικανιές, μόδα που θα περάσει. Δεν θα μπορέσεις να βρεις δουλειά». Ψυχολόγος μπορεί να μην έγινα, αλλά το έργο των ψυχολόγων δεν το αμφισβήτησα ποτέ. 

Έχω έρθει πολλές φορές αντιμέτωπη με τη φίλη που πιστεύει ότι μόνος του ξεπερνάει κανείς τα προβλήματά του. Με τον συνάδελφο που, χάρη στην ελληνική καταγωγή του και τον αττικό ήλιο, δεν έχει ανάγκη από ψυχολόγο. Με τους μεγαλύτερους που δεν αλλάζουν σε αυτή την ηλικία και με νεότερους που δεν θέλουν να μιλήσουν σε έναν άγνωστο, γιατί έχουν τους φίλους τους. 

Έχω κάνει το λάθος να πάω σηκωτή μια φίλη σε ειδικό –ποτέ δεν ξαναπήγε– και το σωστό να πιέσω δύο άλλους να πάνε μόνοι τους. Φυσικά, έχω κάνει κι εγώ ψυχοθεραπεία. Την έχω όμως αρνηθεί όταν τη χρειαζόμουν πραγματικά.

Η σύγχρονη εποχή και η ανάγκη για ψυχολόγο

Είμαι από τους ανθρώπους που θα συμβούλευαν: Όλοι χρειαζόμαστε ψυχολόγο! Είναι όμως έτσι; Τι είναι αυτό που κάνει κάποιους να απευθύνονται σε ειδικό, τη στιγμή που κάποιοι άλλοι αρνούνται πεισματικά; Είναι ακόμη ταμπού ή έγινε μόδα η ψυχοθεραπεία; Ρωτήσαμε την Αγγελική Σουμάνη, Ψυχοθεραπεύτρια και Ειδική Εκπαιδευτικό, τι φέρνει τους ανθρώπους στην πόρτα της και τι κερδίζουν από την ψυχοθεραπεία. Με τις απαντήσεις της καταρρίπτει όλα –μα όλα– τα σχετικά κλισέ. 

– Είναι η εποχή μας πιο απαιτητική, πιο πιεστική για την ψυχή μας;

Είναι πολύ απαιτητικοί οι σύγχρονοι ρυθμοί, αλλά σίγουρα τώρα έχουμε και πολύ περισσότερες δυνατότητες να είμαστε καλά. Δείτε, για παράδειγμα, τι συμβαίνει με τους γάμους. Πριν από 40 χρόνια, ο γάμος ήταν δεδομένος, τα διαζύγια ελάχιστα. Αυτό δεν σήμαινε όμως ότι είχαμε καλούς γάμους. Στο σήμερα, τα διαζύγια είναι σε πολύ υψηλό ποσοστό. Ταυτόχρονα όμως έχουμε τη δυνατότητα να έχουμε πολύ καλούς γάμους. 

Είναι άδικο να λέμε ότι τώρα έχουμε πιο πολλά προβλήματα σε σχέση με πριν από 30-40 χρόνια. Δεν ξέρω αν υπάρχει σύγκριση. Άλλωστε, έχουν αλλάξει και τα διαγνωστικά κριτήρια. Είναι σαν την πανδημία. Λέμε ότι αυξάνονται τα κρούσματα. Αυξάνονται όμως και τα τεστ. Το ίδιο συμβαίνει και στην ψυχολογία. Τα κριτήρια διάγνωσης της κατάθλιψης, για παράδειγμα, έχουν διαφοροποιηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια.

Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΧΕΙ ΣΤΟΧΟ ΝΑ ΔΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΥΠΕΡΑΣΠΙΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΟΜΟΡΦΙΑ ΤΟΥ.

– Είναι μόδα η ψυχοθεραπεία στις μέρες μας;

Υπάρχει ο κίνδυνος η θεραπεία να γίνει μόδα. Σε ένα τέτοιο σχήμα, ο ψυχοθεραπευτής είναι το μέλος μιας διεπιστημονικής ομάδας που περιλαμβάνει επίσης διαιτολόγο και personal trainer. Η ιδέα πίσω από αυτό είναι: «Να τα έχω όλα, ώστε να είμαι όπως πρέπει να είμαι, σωματικά και ψυχικά υγιής». 

Φυσικά, στις μέρες μας υπάρχει και η απενοχοποίηση της ψυχοθεραπείας, που είναι πράγματι κάτι πολύ καλό. Όμως, σε συνδυασμό με την υπερπληροφόρηση, υπάρχει ο κίνδυνος να αναζητούν οι άνθρωποι εύκολες και γρήγορες λύσεις στα προβλήματά τους. Η ψυχοθεραπεία δεν δίνει εύκολες και γρήγορες λύσεις. Σέβεται τον χρόνο και τη διεργασία του καθενός. Υπάρχουν πολλοί τρόποι αυτοβελτίωσης, οι οποίοι ίσως να είναι βοηθητικοί για κάποιους. Δεν είναι όμως ψυχοθεραπεία. 

Η ψυχοθεραπεία δεν είναι κάτι που «πρέπει» να κάνεις. Αν τίθεται με αυτόν τον τρόπο, δεν ωφελεί. Αν τίθεται είτε ως επιταγή του lifestyle είτε ως εξωτερική επιταγή από κάποιον άλλον, συνήθως δεν λειτουργεί. Δεν αποκλείεται, βέβαια, αν ειπωθεί με στοργή από κάποιον που ενδιαφέρεται για έναν δικό του και τον παροτρύνει με όμορφο τρόπο, με νοιάξιμο, να έχει αποτέλεσμα.

Τι προσφέρει η ψυχοθεραπεία, τελικά;

– Τι είναι η ψυχοθεραπεία;

Η ψυχοθεραπεία έχει στόχο να δίνει στον άνθρωπο εργαλεία για να μπορεί να γνωρίσει και να υπερασπίζεται την ομορφιά του, πέρα από την όποια παθολογία. Πέρα από τα όποια γεγονότα που όλοι οι άνθρωποι έχουμε ζήσει. 

Η ψυχοθεραπεία είναι για αυτούς που θέλουν να αλλάξουν κάτι στη ζωή τους. Και θα ωφεληθούν, αν πράγματι θέλουν να ωφεληθούν. Αν ο θεραπευόμενος θέλει να κερδίσει, θα κερδίσει σίγουρα. Αυτός ο παράγοντας είναι πιο σημαντικός ακόμη και από την όποια τεχνική του θεραπευτή. Γιατί τότε ο θεραπευόμενος θα μπει στη διαδικασία «ανοιχτά», θα μπει για να ακούσει, για να επεξεργαστεί. Αυτό το «άνοιγμα» είναι βασική προϋπόθεση για να εμπιστευτεί ο άνθρωπος. Το πόσο θα κερδίσει εξαρτάται και από τον θεραπευτή. 

Ελένη Καστρινογιάννη

– Ισχυρίζονται πολλοί ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε ανάγκη από ψυχοθεραπεία. Έχουμε τις παρέες μας, τον ήλιο, τη διασκέδαση...

Πολύ ωραίο είναι αυτό και ως έναν βαθμό ισχύει. Εξαρτάται όμως από το τι θέλει να κάνει ο καθένας. Η ψυχοθεραπεία δεν είναι η κουβέντα που κάνει ο καθένας με τον φίλο του. Δεν έχει την ίδια σχέση κανείς με τον θεραπευτή του και αυτό εξυπηρετεί έναν σκοπό. Είναι άλλο το υπέροχο καθρέφτισμα που θα πάρει κανείς από τους κοντινούς του ανθρώπους και άλλο αυτό που θα πάρει από τον θεραπευτή του. 

– Δεν βοηθάει να ξεσκεπάζουμε τα προβλήματα; Να μιλάμε γι’ αυτά, έστω και σε φίλους;

Δεν είμαι σίγουρη. Από μόνο του το να μιλάμε για ένα πρόβλημα δεν ξέρω αν προσφέρει κάτι στο να το αλλάξουμε πραγματικά. 

– Υπάρχουν άνθρωποι πιο δεκτικοί στην ψυχοθεραπεία;

Όχι, δεν υπάρχουν. Υπάρχουν άνθρωποι που έρχονται «διαβασμένοι». Άνθρωποι που έρχονται να πουν όλα τα σωστά, όλα εκείνα που έχουν διαβάσει ότι πρέπει να πουν ή να διορθώσουν. Σύντομα, διαπιστώνουν ότι αυτά δεν φτάνουν για να μπορέσουν να είναι καλά. 

Βέβαια, ένας άνθρωπος που θα μπει στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, θα πρέπει να δεσμευτεί. Για να δεσμευτεί, σημαίνει ότι είναι πολύ υπεύθυνος και θέλει να κάνει κάτι στη ζωή του. Αυτό ίσως τον δυσκολεύει σε άλλα επίπεδα. Μπορεί να φαντάζεται ότι θα προκύψει κάτι τέλειο από την ψυχοθεραπεία. Ίσως έχει στοχεύσει σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα και θέλει να το λύσει ολοκληρωτικά… Υπάρχει όμως στον καθένα δυναμική. Ένας άνθρωπος ο οποίος τα βολεύει με κάποιον τρόπο και δεν θέλει να δεσμευτεί στο να δουλέψει για να αλλάξει κάτι, δεν θα ωφεληθεί από την ψυχοθεραπεία. 

ΤΟ ΜΟΝΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΟΥ ΘΑ ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΠΑΜΕ ΣΕ ΨΥΧΟΛΟΓΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΘΕΛΗΣΟΥΜΕ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΚΑΤΙ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ.

Γιατί να πάμε σε ψυχολόγο

– Τι είναι αυτό που μας εμποδίζει να ζητήσουμε βοήθεια, όταν τη χρειαζόμαστε πραγματικά;

Το ότι δεν έχουμε κρίνει ότι τη χρειαζόμαστε πραγματικά. Συχνά μας μπλοκάρει το συναίσθημα της ενοχής. Νιώθουμε ενοχές γι’ αυτό που μας έχει συμβεί και αισθανόμαστε ότι δεν είναι στο χέρι μας να κάνουμε κάτι. 

Ή συχνά, σε πολύ τραυματικά γεγονότα, οι άνθρωποι δεν ζητούν βοήθεια τη στιγμή που συμβαίνουν αυτά, γιατί είναι πολύ απορροφημένοι στο να τα αντιμετωπίσουν. Χρειάζονται λοιπόν χρόνο για να το αποφασίσουν. 

Το να μπορεί ένας άνθρωπος να κρίνει ότι αυτό που έχει συμβεί τον δυσκολεύει είναι από μόνο του πάρα πολύ σημαντικό. Χρειάζεται γι’ αυτό μια διεργασία, η οποία όμως είναι προσωπική υπόθεση. Για τον κάθε άνθρωπο αυτή η διεργασία έχει τους δικούς της χρόνους, ενώ μερικές φορές μπορεί και να μην έρθει ποτέ. 

– Η διαπίστωση «χρειάζομαι ψυχολόγο» μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά;

Ναι, εφόσον τεθεί ως επιταγή «χρειάζομαι ψυχολόγο, επειδή είμαι προβληματικός». Γιατί να αρέσει σε κάποιον να αισθάνεται προβληματικός; Και γιατί να πρέπει να πάει στον «τέλειο» για να τον φτιάξει όπως πρέπει; 

– Τελικά, γιατί να πάμε στον ψυχοθεραπευτή; Ποιος χρειάζεται ψυχολόγο;

Το μοναδικό κριτήριο που θα μας κάνει να πάμε στον ψυχολόγο είναι να επιθυμήσουμε οι ίδιοι να αλλάξουμε κάτι στη ζωή μας. Μπορεί να μην ξέρουμε ακριβώς τι θέλουμε να αλλάξει. Ή να μην ξέρουμε τι ακριβώς μας δυσκολεύει. Μπορεί ακόμη να μην είμαστε έτοιμοι να αλλάξουμε τις ισορροπίες στη ζωή μας – γιατί η ψυχοθεραπεία προϋποθέτει την αλλαγή των ισορροπιών. 

Συνεπώς, ακόμη και άνθρωποι που δεν αντιμετωπίζουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα, αλλά επιθυμούν να αλλάξουν τη ζωή τους, θα ωφεληθούν από την ψυχοθεραπεία. Δεν συμβαίνει όμως συχνά. Συνήθως οι άνθρωποι έρχονται σε μας όταν κάτι τους έχει ζορίσει. Όταν οι δικοί τους τρόποι φαίνεται να μην επαρκούν για να μπορέσουν να ζήσουν καλά. Μπορεί να είναι ένα ψυχικό τραύμα, μια βασανιστική κατάσταση ή ακόμη και κάποιο σωματικό σύμπτωμα.

Εν ολίγοις, δεν πρόκειται να πάει κανείς σε ψυχολόγο, παρά μόνο αν το αποφασίσει ο ίδιος. Μπορεί να υπάρχει ένα σημαντικό γεγονός, ένα έναυσμα, αλλά αν ο ίδιος ο άνθρωπος δεν αποφασίσει να το διαχειριστεί κάπως αυτό, δεν θα έχει αποτέλεσμα. 

Η Αγγελική Σουμάνη είναι Ψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια και Ειδική Εκπαιδευτικός.