ΘΑ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ;

Χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη η εκμάθηση ξένων γλωσσών μπορεί στο μέλλον να αποδειχθεί περιττή. Τι κακό έχει αυτό;

Με πλησίασε με ένα μικρό παιδάκι στο ένα χέρι και ένα κινητό τηλέφωνο στο άλλο και υπέθεσα ότι… κάτι ήθελε να μου δείξει; Με ρώτησε κάτι στα ισπανικά και ένιωσα άσχημα που δεν μπορούσα να της δώσω απάντηση, μα εκείνη δεν απογοητεύτηκε. Στράφηκε στην οθόνη του κινητού της, είπε κάτι και έπειτα το έβαλε στο αυτί μου να ακούσω. Στα αγγλικά πλέον με ρωτούσε τι ώρα ξεκινά η παρέλαση. Ήμασταν στη Disneyland, ήταν απόγευμα και ήταν η απορία που οι περισσότεροι γονείς είχαμε εκείνη την ώρα, προκειμένου να «πιάσουμε θέση» και να απολαύσουμε το πολυαναμενόμενο μουσικοχορευτικό σόου. Της απάντησα, επίσης στα αγγλικά, μου είπε «Thank you!» και αποχαιρετιστήκαμε χαμογελαστά.

Για την επόμενη ώρα δεν μπορούσα να μη σκέφτομαι αυτό που μόλις είχε συμβεί. Σε έναν τόπο όπου συγκεντρώνονται χιλιάδες άνθρωποι από όλο τον κόσμο, τα αγγλικά είχαν παύσει να αποτελούν τον μοναδικό κοινό κώδικα επικοινωνίας. Η Βαβέλ είχε μόλις καταρρεύσει και στη θέση της ορθωνόταν ο Πύργος της Τεχνολογίας ή, όπως τελευταία αποκαλούμε, της AI (Artificial Intelligence=τεχνητής νοημοσύνης).

Το παραπάνω συμβάν έλαβε χώρα πριν από δύο χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης εξελίχθηκε με αλματώδη ρυθμό, σε αμέτρητους τομείς. Όλοι πλέον, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τη χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας, αντιλαμβανόμενοι πόσο μπορεί να βοηθήσει στη δουλειά μας. Η συμβολή, όμως, είναι διαφορετικό πράγμα από την αντικατάσταση. Και η συνειδητοποίηση ότι πλέον δεν χρειάζεται όχι μόνο να απομνημονεύουμε, αλλά ούτε καν να μαθαίνουμε νέες πληροφορίες, δεν έρχεται αβίαστα.

Pexels

Πριν από δύο χρόνια το δημοφιλές και δωρεάν Google Translate σού έδινε έναν ικανοποιητικό ορισμό μιας άγνωστης φράσης – ακόμα και τη φωνητική προφορά της. Έκανε, όμως, και νοηματικά λάθη. Οπότε το «πάνω χέρι» στη διερμηνεία ή τη μετάφραση θα είχε πάντα αυτός που μιλούσε τη γλώσσα ως (ή σαν) μητρική.

Φαίνεται πως αυτό παύει να ισχύει σήμερα, αφού ένα νέο πολύγλωσσο και πολυμήχανο εργαλείο έρχεται να διορθώσει κάθε μεταφραστική ατέλεια και να διώξει κάθε εμπόδιο στους διαύλους επικοινωνίας των αλλόγλωσσων. Παρόλο που δεν διαφημίζεται γι' αυτή του τη δυνατότητα, το ChatGPT μπορεί να μεταφράσει μια πρόταση από μία γλώσσα σε μία άλλη με ακρίβεια, «πέφτοντας μέσα» ακόμα και στους ιδιωματισμούς, τις μεταφορές, τα σχήματα λόγου. Αρκεί ο χρήστης να το ζητήσει.

iStock

Τι κερδίζεις μαθαίνοντας ξένες γλώσσες;

Αναπόφευκτα η δυνατότητα αυτή σε κάνει να αναρωτιέσαι: Γιατί να μαθαίνεις ξένες γλώσσες; Μέχρι σήμερα το έκανες κυρίως γιατί σε διευκόλυνε στα ταξίδια ή στη δουλειά σου (αναγκαστικά αν είσαι Έλληνας, προκειμένου να επικοινωνήσεις με το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού). Τα ψηφιακά εργαλεία που αναφέρονται παραπάνω, αφαιρούν αυτή την ανάγκη. Όμως... το να εγκαταλείψεις πλήρως τη μαθησιακή αυτή εμπειρία και να αφεθείς απόλυτα στην τεχνολογία (όπως με το GPS που σε κάνει να νιώθεις εντελώς αγεωγράφητος) δεν σου «κάθεται» και καλά, σωστά;

Σε πρόσφατο άρθρο του Economist, ο Douglas Hofstadter, πολύγλωσσος γνωστικός επιστήμονας, υποστηρίζει ότι κάτι πολύ ουσιαστικό θα χαθεί όταν οι άνθρωποι αρχίσουν να μιλούν μέσω των μηχανών. Για να το εξηγήσει περιέγραψε τον κόπο που κατέβαλε στην προσπάθειά του να δώσει μια δύσκολη διάλεξη στα κινέζικα – μα και την ικανοποίηση που ένιωσε στο τέλος. «Ποιος θα ένιωθε περηφάνια αν κατακτούσε το Έβερεστ με ένα ελικόπτερο;», λέει χαρακτηριστικά.

Pexels Karolina Krabowska

Πολλοί όμως –αν όχι οι περισσότεροι– δεν ανησυχούν τόσο: π.χ. όσοι δεν ταξιδεύουν ή δεν χρειάζεται να έρχονται σε επαφή με ξένες κουλτούρες, ώστε να αναγκάζονται να μαθαίνουν μια ξένη γλώσσα σε βάθος. Ούτε έχουν όλοι οι άνθρωποι κάποιοι ιδιαίτερο πάθος με τη γλωσσομάθεια ως εξάσκηση του μυαλού. Στις διακοπές τους στο εξωτερικό, οι περισσότεροι απλά θέλουν να μπορούν να παραγγείλουν ένα φαγητό χωρίς εκπλήξεις.

Στο άρθρο του ο συντάκτης του Economist προβλέπει ότι καθώς η τεχνητή νοημοσύνη θα γίνεται όλο και πιο δημοφιλές εργαλείο εξοικονόμησης κόπου, οι άνθρωποι θα χωρίζονται σε δύο ομάδες: Αυτούς που θέλουν να εξασκήσουν το μυαλό και να εμβαθύνουν σε άλλες κουλτούρες, με αποτέλεσμα να μαθαίνουν ξένες γλώσσες, ίσως και με λίγη βοήθεια από την τεχνολογία. Και αυτούς που θα παρατηρούν τους πρώτους με ανάμεικτη απορία και θαυμασμό. Όπως παρακολουθείς κάποιον που επιδίδεται σε ένα extreme sport. «Εντυπωσιακό, αλλά γιατί το κάνει;»

Γνώμη μου είναι πως οι δεύτεροι σταδιακά θα αποτελέσουν το δραματικά μεγαλύτερο ποσοστό. Και παρόλο που πρακτικά η άποψή τους θα έχει βάση, θα χάνουν πάντα την ουσία στο «γιατί μαθαίνουμε ξένες γλώσσες;» Όσοι έχουν μάθει, θα καταλάβουν: Όταν προσπαθείς να επικοινωνήσεις με κάποιον αλλόγλωσσο, ακόμα κι αν δεν γνωρίζεις καλά τη γλώσσα του, επιχειρείς μια άμεση, ανθρώπινη επαφή. Ακόμα πιο στενή γίνεται η επαφή όταν μιλάς καλά την ξένη γλώσσα και προσπαθείς να μυηθείς στην κουλτούρα της. Το άλλο άτομο εκτιμά την προσπάθειά σου, σε βοηθά να τα καταφέρεις καλύτερα. Μια σχέση δημιουργείται τότε. Και οι πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις δεν χρειάζονται μεσάζοντα.