ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΕΙ Η ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ; 

Μέχρι τώρα γνωρίζαμε την ανακύκλωση. Η κυκλική οικονομία αφορά πολλά περισσότερα. Ήρθε για να αλλάξει ολοκληρωτικά τον τρόπο που παράγουμε και καταναλώνουμε. Τι είναι και πώς έχει αρχίσει να εφαρμόζεται και στην Ελλάδα;

Αν η λέξη «Covid» δεν ήταν η πιο χιλιοειπωμένη της τελευταίας διετίας, η κυκλική οικονομία θα είχε την ευκαιρία να γίνει ίσως το trend της εποχής. Βλέπετε, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την κυκλική οικονομία τέθηκε σε εφαρμογή σε ευρεία κλίμακα λίγο προτού ξεσπάσει η πανδημία. Στις 11 Δεκεμβρίου 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Είναι ο χάρτης της πορείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να πετύχει μια βιώσιμη οικονομία.

Τι είναι όμως η κυκλική οικονομία, πώς διαφέρει από την ανακύκλωση και ποιες αλλαγές υπόσχεται για τη βιωσιμότητα του πλανήτη; Για να πάρουμε τις απαραίτητες πληροφορίες ήρθαμε σε επαφή με το Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

H ανακύκλωση δεν είναι το ίδιο με την κυκλική οικονομία

Όλοι ξέρουμε τους μπλε κάδους ανακύκλωσης, ακόμη κι αν δεν τους χρησιμοποιούμε πάντα σωστά. Η ανακύκλωση είναι πλέον μια παλιά και γνώριμη ιστορία. Μερικά από τα υλικά που δεν χρειαζόμαστε πια τα διαχωρίζουμε από τα υπόλοιπα σκουπίδια. Τα επεξεργαζόμαστε με τέτοιον τρόπο, ώστε να επαναχρησιμοποιηθούν σε νέες μορφές.

Το θέμα είναι τι θα γινόταν αν όλα αυτά τα υλικά δεν χρειαζόταν καν να «πεθάνουν». Πώς θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε σχεδόν όλα τα απορρίμματα, ώστε να έχουν προϊοντική δύναμη και αξία στην οικονομία;

Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα έρχεται να δώσει η κυκλική οικονομία, που είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από την ανακύκλωση. Η κυκλική οικονομία είναι ένας ολοκληρωμένος και καινούργιος τρόπος παραγωγής, κατανάλωσης και, εν τέλει, ζωής. Η ανακύκλωση αποτελεί κομμάτι μόνο της γραμμικής οικονομίας βάσει της οποίας παράγουμε, καταναλώνουμε και απορρίπτουμε μέχρι σήμερα.

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΦΙΛΟΔΟΞΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2030 ΝΑ ΚΑΤΑΛΗΓΕΙ ΣΕ ΧΩΜΑΤΕΡΕΣ ΜΟΝΟ ΤΟ 10% ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ.

Η γραμμική οικονομία και τα προβλήματά της

Στη σημερινή γραμμική οικονομία, σκάβουμε, φτιάχνουμε, χρησιμοποιούμε, πετάμε. Τελικά χάνουμε το 90% των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται για να φτιάξουμε, για παράδειγμα, μια ηλεκτρική συσκευή προτού καν φύγει από το εργοστάσιο.

Οι μεγάλες εταιρείες μεταπωλούν τα μισά από τα απόβλητα. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν εφαρμόζουν ανάλογη πολιτική. Τα υλικά αυτά καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής μαζί με το 80% του συνόλου των αγαθών που παράγουμε.

Σήμερα υπάρχουν 800 εκατ. τόνοι χαμένων υλικών που καταλήγουν σε χωματερές.

• Ουσιαστικά θάβουμε υλικά και ενέργεια στο έδαφος.
• Ο πληθυσμός της γης συνεχίζει να αυξάνεται. Καταναλώνουμε σαν να ήμασταν 3 φορές περισσότεροι!
• Οι πρώτες ύλες σύντομα θα εξαντληθούν.
• Το περιβάλλον εκπέμπει SOS.

ΤΟ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΠΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΜΠΕΙ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΥΚΛΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ.

Τι είναι η κυκλική οικονομία;

Η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία σημαίνει ότι αλλάζει ο τρόπος που σχεδιάζουμε, παράγουμε και χρησιμοποιούμε αυτή την ηλεκτρική συσκευή. Φανταστείτε προϊόντα που μπορούν να ανακατασκευαστούν, να ανακαινιστούν και να ανακυκλωθούν. Αυτό σημαίνει πως τίποτε δεν πάει χαμένο. Μέταλλο και πλαστικό δεν καταλήγουν στη χωματερή, αλλά χρησιμοποιούνται για την κατασκευή νέων αγαθών.

Πώς εφαρμόζει την κυκλική οικονομία ένα εργοστάσιο κινητήρων αυτοκινήτων, για παράδειγμα; Υπάρχει ένα ολόκληρο τμήμα που ασχολείται με τα παλιά ανταλλακτικά. Μόλις τα παραλαμβάνει, τα χωρίζει σε 2 κατηγορίες. Σε εκείνα που βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση και πρέπει να υποστούν νέα τήξη και σε εκείνα που πρέπει να επισκευαστούν. Στο τέλος, θα μοιάζουν όλα σαν καινούργια. Το εργοστάσιο αυτό δεν παράγει απόβλητα. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι έχουν ανασχεδιαστεί όλα τα στάδια σχεδιασμού και παραγωγής.

Η πρωτιά του Άμστερνταμ

Το Άμστερνταμ είναι η πρώτη ευρωπαϊκή πόλη που έχει μπει σε πρόγραμμα κυκλικής οικονομίας. Τα απορρίμματα των κατοίκων του αποτελούν πλέον πηγή εισοδήματος και ενέργειας. Το 27% των αποβλήτων διαχωρίζεται και περνά μέσα από μια διεργασία που τα μετατρέπει σε στάχτη. Μέσα στην τέφρα υπάρχουν μέταλλα και άλλα υλικά. Τα μέταλλα –περίπου το 10% της τέφρας– φιλτράρονται, ώστε να χρησιμοποιηθούν ξανά. Το 90% της τέφρας χρησιμοποιείται ως δομικό υλικό για πλάκες σε δρόμους και πεζοδρόμια. Τα αποτελέσματα στην οικονομία και το περιβάλλον του Άμστερνταμ αναμένεται να φανούν γύρω στο 2040.

Ποια θα είναι τα κέρδη της κυκλικής οικονομίας;

Οι Βρυξέλλες φιλοδοξούν μέχρι το 2030 να καταλήγει μόνο το 10% των αποβλήτων σε χωματερές.

• Υπολογίζεται ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα εξοικονομήσουν 600 δισ. ευρώ και θα αυξηθεί η κερδοφορία τους.
• Θα μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
• Θα μειωθεί η κατανάλωση ενέργειας και νερού από τη μεριά των επιχειρήσεων σε ποσοστό περίπου 80%.
• 280 χιλιάδες θέσεις εργασίας μπορούν να δημιουργηθούν στην Ευρώπη.
• Κάθε νοικοκυριό μπορεί να εξοικονομήσει 500 ευρώ τον χρόνο από το ενεργειακό κόστος.

ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΟΦΕΛΟΥΝΤΑΙ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ.

Η κυκλική βιοοικονομία στην Ελλάδα

Μια από τις πρώτες ενέργειες που γίνονται στον τομέα της κυκλικής βιοοικονομίας στην Ελλάδα είναι το έργο «Κέντρο Βιώσιμης Κυκλικής Βιοικονομίας και Ενέργειας [Aegean_BIOECONOMY]». Στόχος του είναι η υποστήριξη της Βιώσιμης και Κυκλικής Βιοοικονομίας στις νησιωτικές περιφέρειες του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου. Το έργο ξεκίνησε το Νοέμβριο του 2020 και αναμένεται να υλοποιηθεί έως το Μάιο του 2023.

Τι σημαίνει βιοοικονομία; Σύμφωνα με τον ορισμό της Ε.Ε., είναι μια οικονομία που χρησιμοποιεί βιολογικούς πόρους από τη γη και τη θάλασσα, καθώς και απόβλητα, ως εισροές στην παραγωγή τροφίμων και ζωοτροφών, στη βιομηχανική παραγωγή και στην παραγωγή ενέργειας.

Η βιοοικονομία περιλαμβάνει τη γεωργία, τη δασοκομία, τις υδατοκαλλιέργειες και την αλιεία, τον τομέα της ενέργειας, τον κλάδο των τροφίμων, την παραγωγή χάρτου, την κλωστοϋφαντουργία και ένδυση, το ξύλο και τα προϊόντα του, τα χημικά, τα βιοτεχνολογικά προϊόντα, τη βιομηχανία φαρμακευτικών και καλλυντικών προϊόντων.

Τι περιλαμβάνει το έργο στο Αιγαίο

«Η δράση αποτελεί την πρώτη ολιστική προσέγγιση που συνδυάζει την αξιοποίηση των βιολογικών πόρων και την προώθηση της αειφορίας και της προστασίας των οικοσυστημάτων των νησιών», λέει ο αναπληρωτής καθηγητής Δημήτρης-Φραγκίσκος Λέκκας, διευθυντής του Εργαστηρίου Διαχείρισης Αποβλήτων του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που αποτελεί το συντονιστή του έργου.

Το έργο περιλαμβάνει 4 διακριτές δράσεις, οι οποίες οδηγούν στην ανάπτυξη υπηρεσιών και πλατφορμών στις Περιφέρειες Βόρειου και Νότιου Αιγαίου:

• Bio_mass: Βιώσιμη διαχείριση και παραγωγή βιομάζας
• Nature4water: Βιώσιμη διαχείριση υδατικών πόρων και εδάφους με λύσεις βασισμένες στη φύση
• RE_Product: Ανακύκλωση υλικών και παραγωγή νέων προϊόντων
• Hotel_Footprinting: Μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των τουριστικών επιχειρήσεων

Ποια υπολογίζεται ότι θα είναι τα οφέλη από το συγκεκριμένο έργο; Η Δρ Ελευθερία Κλώντζα, Περιβαλλοντολόγος και ερευνητική συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου αναφέρει: «Να δημιουργηθούν νέες θέσεις απασχόλησης και να επιτευχθεί ουδέτερο ισοζύγιο του άνθρακα. Να γίνει μετάβαση στο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας και να υποστηριχθούν υγιή οικοσυστήματα. Και, φυσικά, να εκσυγχρονιστεί και να ενδυναμωθεί η βιομηχανία».